به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران سرزمینی با تاریخی کهن و فرهنگی غنی است که همیشه از مهدهای صنایع دستی در جهان بوده که نشان‌دهنده هویت فرهنگی ایرانیان است و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر معرفی فرهنگ ایران به جهان شناخته می‌شود؛ با این حال، صنایع دستی، فراتر از مرزهای جغرافیایی، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت ملل مختلف جهان است؛ از سرامیک‌های دست‌ساز ژاپنی گرفته تا بافتنی‌های سنتی آمریکای لاتین و مجسمه‌سازی‌های چوبی آفریقایی، هر کدام داستانی از تاریخ، سنت‌ها و ارزش‌های جامعه خود را روایت می‌کند؛ در بسیاری از کشورها، صنایع دستی نه‌تنها به‌عنوان منبع درآمد برای هنرمندان، بلکه به‌عنوان ابزاری برای تقویت گردشگری فرهنگی و ارتقای تبادل فرهنگی بین ملل مختلف نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ این امر نشان‌دهنده اهمیت جهانی صنایع دستی و نقش آن‌ها در ایجاد پل‌های فرهنگی بین کشورها و فرهنگ‌های مختلف است.
در کشور ما با وجود مشکلاتی همچون تحریم و نوسانات ارزی، هنوز چرخه صادرات صنایع دستی آن‌قدرها سریع حرکت نمی‌کند و آرزوی هر دلسوخته فرهنگ و هنر ایران است که بتواند هنر دست مردان و زنان هنرمند شمال تا جنوب کشورش را در بازارهای جهانی ببیند؛ با توجه به فرهنگ مشترک ایران به‌ویژه با کشورهای منطقه، می‌توان پتانسیل‌های اقتصادی زیادی را در صنایع دستی یافت، هرچند که این هنر نه‌تنها از بعد اقتصادی بلکه نگاه نوازش روح و حفظ فرهنگ غنی ایرانی، مورد توجه است.
نوسانات ارزی، مهم‌ترین چالش امروز صادرات صنایع دستی
در این راستا، خاطره استادرضایی، معاون امور تعاون اتاق تعاون استان تهران به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: روند رشد صادرات صنایع دستی همچون گذشته همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست؛ امروز بیشترین تمرکز در صادرات احجام کاربردی صنایع دستی همچون فیروزه‌کوبی و کارهای مس است، همچنین نوساناتی که در نرخ دلار، مشکلات در تأمین مواد اولیه وجود دارد، مشکلاتی را به بار آورده است.
وی می‌افزاید: از دو سال گذشته تلاش شد با تعاونی‌های تأمین نیاز و پشتیبانی صنوف، با توجه به وجود تحریم‌ها در تهیه مواد اولیه به هنرمندان کمک کنیم و بعضی از اتحادیه‌ها با همین روال در حال فعالیت هستند، اما کافی نیست.
معاون امور تعاون اتاق تعاون استان تهران تصریح می‌کند: قرار بود با کدگذاری، محصولات شناسنامه دار شوند و اتفاق خوبی که اردیبهشت سال جاری پس از اکسپوی ۱۴۰۳ تهران رخ داد، میز صادرات هنرهای تجسمی در سازمان توسعه تجارت فعال شد و نویدی برای پرداختن به موضوع صادرات است.
از حضور دانش‌بنیان‌ها تا هلدینگ‌های صادراتی برای خوب شدن حال صادرات صنایع دستی
استادرضایی با بیان اینکه پیش از این تعامل ایران و کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس وجود داشت که در حال حاضر تقویت شده و می‌توان گفت روند مناسبی را طی کرده است، خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه باید سلیقه مخاطب برای صادرات را شناخت، مجموعه‌ها در بخش غیردولتی، تلاش برای ایجاد کارگروه‌های طراحی و بازارسنجی را شروع کرده بودند؛ در مدت اخیر نیز، تلاش ویژه‌ای برای ایجاد هلدینگ و گروه‌های صادراتی برای طراحی بازارسنجی انجام شده‌است و اگر این بخش‌ها در کنار هم قرار گیرند، بازارسازی جدید هم فراهم می‌شود.
وی عنوان می‌کند: اگر بخواهیم محصولات سنتی را بدون توجه به سلیقه بازار و فقط با دید اقتصادی و فروش ارائه کنیم، نتیجه نمی‌گیریم، منظور این است که باید طراحی، وزن و حتی مواد اولیه بازار هدف را بشناسیم، در این راستا، حضور دانش‌بنیان‌ها و فناوری‌های جدید در کنار صنایع دستی به‌ویژه در حوزه فلزات، پارچه‌بافی و نساجی، تأثیر خوبی در کیفیت، ماندگاری، وزن و طراحی داشته است.
استادرضایی با اشاره به اهمیت نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌گوید: می‌توان گفت که در دولت سیزدهم، جدول حضور هنرمندان ما در عرصه بین‌الملل به مقدار زیادی تقویت شد، اما نتوانستیم پشتیبانی بخش دولتی خاصی را به دست آوریم؛ آنچه برای ما اهمیت زیادی دارد، یکپارچه‌سازی است و در دولت چهاردهم هم تلاش زیادی بر مبنای ایجاد انسجام در حوزه برون‌مرزی صنایع دستی، بازارسنجی، پشتیبانی و حمایت در کنار بازارهای ثابت هدف در حال انجام است.
صادرات صنایع دستی ایران با توجه به فرهنگ مشترک در منطقه قابل قبول نیست
وی ادامه می‌دهد: در کشورهای عمان، قطر، امارات، ترکیه، افغانستان، آذربایجان، ازبکستان اقدامات خوبی صورت گرفته است، اما با توجه به فرهنگ مشترک ما در منطقه، کافی نیست و نیاز ایجاد بازار فرامنطقه‌ای، بسیار بیشتر است؛ در حال حاضر چالش‌هایی همچون بریکس، شانگهای و اوراسیا وجود دارد که هدف‌گذاری برای آن‌ها انجام شده و در مجموعه قاره آفریقا نیز اتاق مشترک ایران و آفریقا به‌شدت در حال فعالیت در این موضوع است، اما این اقدامات همچنان در قالب مقدماتی است.
معاون امور تعاون اتاق تعاون استان تهران می‌گوید: بخش تعاون، قالب حمایتی و صیانتی داشته و دارد؛ در واقع تلاش برای شبکه‌سازی و تأمین زنجیره از صفر تا صد با نگاه تعاونی همچنان ادامه دارد و اینکه دولت چهاردهم چه تمایلی برای گره زدن این دو مجموعه در بخش خصوصی و تعاونی داشته باشد، همچنان مشخص نیست، بنابراین به سرعت نتیجه آن اعلام شود؛ کاربرد تخصصی شورای هماهنگی از بدو دولت چهاردهم شروع به کار کرده است و امیدواریم خروجی قابل لمس از فضا، بودجه و معیشت فعالان صنایع دستی دیده شود زیرا فقط برنامه‌ریزی برای بهبود شرایط کافی نیست.
ارائه تسهیلات کم بهره از سوی مسئولان، کلید حل مشکلات صنایع دستی
در ادامه محبوبه عشوریان، مدرس دانشگاه رشته پژوهش هنر گرایش صنایع‌دستی و معماری با اشاره به مشکلات اقتصادی و تأثیر آن بر بازار داخلی صنایع دستی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: این مشکلات موجب شده است که قدرت خرید صنایع‌دستی کاهش یابد، همچنین بالا بودن هزینه مواد اولیه نیز سبب ایجاد کار تمام شده گران‌تری شده و این نکته، خود به خود بازار خرید و فروش را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ در این راستا با ایجاد و ارائه تسهیلات کم‌بهره از سوی مسئولان امر جهت هنرمندان، این مشکلات رفع خواهد شد.
وی می‌افزاید: باید بنا به پتانسیل موجود در جامعه، شهر و روستای مورد نظر درصدد تولید صنایع‌دستی کاربردی و مورد نیاز مردم قرار گیرد و نشناختن نیازهای بازار و معرفی نادرست به مردم، این روند را نافرجام می‌کند.
مدرس دانشگاه رشته پژوهش هنر گرایش صنایع‌دستی و معماری تصریح می‌کند: در حال حاضر، چین در میان کشورهای جهان حرف نخست درآمد از صادرات صنایع دستی را می‌زند؛ صنعت تولید صنایع‌دستی دارای ارزش‌های هنری و جزو موارد صادراتی محسوب می‌شود و به‌دلیل داشتن نماد ملی می‌تواند مورد بررسی خاص قرار گیرد؛ در واقع صنایع دستی بر اساس گفته سازمان جهانی کار، جزئی از درآمد غیررسمی اقتصادی محسوب می‌شود.
تأثیر صنایع‌دستی بر گردشگری و چرخه اقتصاد
عشوریان می‌گوید: نقش صنایع‌دستی طبق کتاب شناخت صنایع‌دستی ایران، شامل مؤلفه‌های توسعه صادرات، ارزآوری، توسعه و رونق گردشگری، توسعه پایدار و اشتغال‌زایی است و به علت سرعت در بازدهی و بازگشت سریع سرمایه به هنرمندان و گسترده بودن بازار صنایع‌دستی در کشورهای دیگر در کنار سرمایه‌گذاری اندک با بازدهی بیشتر همیشه مورد توجه بوده است.
وی بیان می‌کند: به علت گستردگی جغرافیایی و فرهنگی ایران، صنایع‌دستی آن از تنوع بالایی برخوردار است و کشورهای امارات متحده عربی، عراق، افغانستان و ترکیه، کویت، قزاقستان، آذربایجان، قطر، اسپانیا، ایتالیا، اردن و فرانسه به علت تشابهات فرهنگی به خرید صنایع‌دستی ایرانی علاقه وافر دارند.
وقتی دست هنر، روح را نوازش می‌کند
مدرس دانشگاه در رشته پژوهش هنر گرایش صنایع‌دستی و معماری ادامه می‌دهد: با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در این حوزه و با صادرات به کشورهای مقصد و ایجاد نمایشگاه بین‌المللی و معرفی به کشورها می‌توان بازخوردها و علایق و سلایق آن‌ها را دریافت کرد؛ در واقع با صادرات کالاهای صنایع‌دستی، چرخه اقتصاد کشور شکوفاتر خواهد شد و به نفع همه به‌ویژه هنرمندان خواهد بود که با انگیزه بیشتری تولید را ادامه دهند.
عشوریان با اشاره به تأثیرات فرهنگی و معنوی صنایع دستی در کنار بُعد اقتصادی آن عنوان می‌کند: صنایع دستی طبق نظر صاحب‌نظران به دو گروه هنرهای محض و هنرهای کاربردی تقسیم‌بندی شده است، همچنین هیچ شک و تردیدی بر بعد فرهنگی و روحی و تأثیر مثبت آن روی هنرجو و دیگر هنر دوستان نخواهد بود؛ حتی اندیشمندان بزرگی همچون ارسطو بر سودمندی و فایده هنر تأکید داشته و انسان را به سمت نگاهی ژرف و اندیشه‌های پاک سوق می‌دهد.
وی تاکید می‌کنند: امروز با سرعت تکنولوژی و فناوری اطلاعات می‌توان استفاده بهینه در روند اجرای صنایع‌دستی نیز صورت گیرد، خطاها را به حداقل برساند و در سرعت و اجرا نیز کارساز باشد.
به گزارش ایمنا، صنایع دستی نه‌تنها نمادی از هنر و خلاقیت، بلکه بیانگر فرهنگ، سنت‌ها و تاریخ یک جامعه است و در عصر حاضر، با وجود پیشرفت‌های فناوری و تولید انبوه، صنایع دستی همچنان جایگاه ویژه‌ای در دل مردم دارد و به عنوان یک ارزش اصیل و پایدار، مورد توجه قرار می‌گیرد، بنابراین حفظ این ارزش اصیل و ارائه آن به جهانیان از وظایف امروز ماست.
گزارش از: مریم چلونگر، خبرنگار ایمنا
نظر شما