به گزارش خبرگزاری ایمنا، مالیات، به‌عنوان ابزاری برای توزیع عادلانه ثروت و تأمین منابع مالی دولت، در بسیاری از کشورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در ایران نیز، با توجه به وابستگی اقتصادی به درآمدهای نفتی، افزایش سهم مالیات در بودجه عمومی به یکی از اولویت‌های اصلی دولت تبدیل شده است، با این حال چالش‌هایی نظیر گستردگی اقتصاد غیررسمی، شفافیت نداشتن اطلاعات مالی و فرار مالیاتی مانعی برای تحقق این هدف بوده‌اند.
در سال‌های اخیر، سهم مالیات از منابع درآمدی دولت افزایش یافته است، بر اساس گزارش سازمان امور مالیاتی کشور، در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۰ درصد از منابع بودجه عمومی از طریق مالیات تأمین شد. این رقم نشان‌دهنده تلاش دولت برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تمرکز بر مالیات به‌عنوان منبع پایدار درآمدی است.
نظام مالیاتی ایران شامل دو نوع اصلی مالیات است: مالیات‌های مستقیم: شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی و مالیات‌های غیرمستقیم: شامل مالیات بر ارزش‌افزوده و مالیات بر کالاها و خدمات.
چالش‌های نظام مالیاتی در ایران
۱. فرار مالیاتی:
یکی از مهم‌ترین مشکلات نظام مالیاتی در ایران، فرار مالیاتی است، بر اساس آمار منتشرشده، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در کشور رخ می‌دهد. این معضل ناشی از عواملی همچون نبود شفافیت اطلاعات مالی، ضعف در نظارت و وجود اقتصاد غیررسمی است.
۲. اقتصاد غیررسمی:
بخش بزرگی از فعالیت‌های اقتصادی در ایران خارج از چارچوب رسمی انجام می‌شود. این بخش که شامل مشاغل غیررسمی، تجارت زیرزمینی و معاملات غیرشفاف است، موجب کاهش توانایی دولت در دریافت مالیات می‌شود.
۳. ضعف در فرهنگ مالیاتی:
در ایران، بسیاری از افراد و کسب‌وکارها پرداخت مالیات را به‌عنوان یک وظیفه ملی نمی‌پذیرند. این موضوع ناشی از ضعف در فرهنگ‌سازی و آموزش اهمیت مالیات در توسعه اقتصادی است.
۴. پیچیدگی قوانین مالیاتی:
قوانین مالیاتی ایران در برخی موارد پیچیده و مبهم هستند. این موضوع باعث سردرگمی مؤدیان مالیاتی و افزایش احتمال خطا یا تخلف می‌شود.
۵. ضعف در دیجیتالی‌سازی:
با وجود اجرای طرح مالیات هوشمند، هنوز بسیاری از فرایندهای مالیاتی به‌صورت سنتی انجام می‌شوند. این مسئله موجب افزایش هزینه‌های اجرایی و کاهش کارایی نظام مالیاتی شده است.
فرصت‌ها و راهکارها برای بهبود نظام مالیاتی
۱. اجرای کامل مالیات هوشمند:
پیاده‌سازی سیستم مالیاتی هوشمند و دیجیتالی می‌تواند به شفافیت بیشتر، کاهش فرار مالیاتی و افزایش رضایت مؤدیان کمک کند. دولت با استفاده از فناوری‌های نوین، اطلاعات مالی مؤدیان را به‌صورت دقیق‌تر و جامع‌تر رصد می‌کند.
۲. کاهش معافیت‌های مالیاتی:
در ایران، بخش بزرگی از اقتصاد تحت معافیت‌های مالیاتی قرار دارد. اصلاح این معافیت‌ها می‌تواند به افزایش درآمدهای مالیاتی کمک کند.
۳. تقویت فرهنگ مالیاتی:
دولت باید با استفاده از ابزارهایی همچون رسانه‌ها، آموزش‌های عمومی و برنامه‌های تشویقی، فرهنگ مالیاتی را در جامعه ترویج دهد.
۴. شفافیت اطلاعات مالی:
با ایجاد بانک‌های اطلاعاتی جامع و اتصال آن‌ها به یکدیگر، امکان شناسایی دقیق درآمدها و دارایی‌های افراد و کسب‌وکارها فراهم می‌شود.
۵. اصلاح قوانین و مقررات:
ساده‌سازی و شفاف‌سازی قوانین مالیاتی، فرایند پرداخت مالیات را برای مؤدیان آسان‌تر می‌کند و احتمال تخلف را کاهش می‌دهد.
تأثیر مالیات بر توسعه اقتصادی
کاهش نابرابری‌ها: مالیات به‌عنوان ابزاری برای توزیع مجدد ثروت، می‌تواند به کاهش فاصله طبقاتی و افزایش عدالت اجتماعی کمک کند.
تأمین مالی خدمات عمومی: دولت‌ها از طریق مالیات می‌توانند منابع مالی لازم برای ارائه خدمات عمومی نظیر آموزش، بهداشت و زیرساخت‌ها را تأمین کنند.
کاهش وابستگی به نفت: افزایش سهم مالیات در بودجه عمومی، ایران را از وابستگی به درآمدهای ناپایدار نفتی رها کرده و به توسعه پایدار اقتصادی کمک می‌کند.
در سال‌های اخیر، دولت‌ها گام‌های مهمی برای بهبود نظام مالیاتی برداشته است. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجرای طرح مالیات بر خانه‌های خالی: این طرح با هدف کنترل بازار مسکن و افزایش شفافیت در معاملات ملکی اجرا شد.
- افزایش مالیات بر خودروهای لوکس: این اقدام با هدف کاهش نابرابری و افزایش عدالت مالیاتی انجام شده است.
- اصلاح نظام مالیات بر ارزش افزوده: دولت با اصلاح این قانون، تلاش کرده است عدالت بیشتری در توزیع مالیات‌ها ایجاد کند.
به گزارش ایمنا، کارشناسان اقتصادی معتقدند که نظام مالیاتی ایران نیازمند بازنگری‌های جدی است. آن‌ها بر این باورند که علاوه‌بر اصلاح قوانین و دیجیتالی‌سازی فرایندها، باید به ابعاد اجتماعی و فرهنگی مالیات نیز توجه شود. همچنین ایجاد انگیزه‌های مالی برای مؤدیان خوش‌حساب می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و مشارکت بیشتر در پرداخت مالیات کمک کند.
پرداخت مالیات به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی تأمین منابع دولت، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران دارد. با وجود چالش‌های موجود، اقدامات دولت در سال‌های اخیر نشان‌دهنده عزم جدی برای بهبود نظام مالیاتی است. با اجرای اصلاحات لازم و مشارکت همه‌جانبه مردم، می‌توان به افزایش کارایی نظام مالیاتی و تحقق اهداف توسعه‌ای کشور امیدوار بود.
نظر شما