به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهرهای ۲۴ ساعته شهرهایی هستند که فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خدماتی در آن‌ها محدود به ساعات مشخصی از شبانه‌روز نیست و در تمام طول شبانه‌روز زندگی در آن‌ها دارد؛ این نوع شهرها که بیشتر به‌عنوان «شهرهای همیشه بیدار» نیز شناخته می‌شوند، در راستای پاسخگویی به نیازهای شهروندان و افزایش کیفیت زندگی شکل گرفته است.
در شهر ۲۴ ساعته خدمات عمومی، حمل‌ونقل، فروشگاه‌ها، مراکز تفریحی و فرهنگی، رستوران‌ها و دیگر امکانات به‌صورت ۲۴ ساعته و بدون توقف فعالیت می‌کنند؛ این مفهوم ابتدا در شهرهای بزرگ و پیشرفته همچون نیویورک، توکیو و لندن مورد توجه قرار گرفت و به مرور زمان به دیگر نقاط جهان گسترش یافت.
با افزایش جمعیت و تنوع نیازها، شهرهای ۲۴ ساعته امکان دسترسی مداوم به خدمات را فراهم می‌کند، فعالیت‌های شبانه به شهروندان اجازه می‌دهد تا ساعات بیشتری برای کار، تفریح یا انجام امور روزمره در اختیار داشته باشند، همچنین موجب جذب گردشگران بیشتر و افزایش درآمدهای محلی می‌شود و توزیع فعالیت‌ها در ساعات مختلف شبانه‌روز فشار ترافیکی و آلودگی ناشی از آن را کاهش می‌دهد.
در شهرهای ۲۴ ساعته فعالیت شبانه مترو، اتوبوس و تاکسی‌ها از الزامات بوده و استفاده از فناوری‌های نظارتی و حضور نیروهای امنیتی برای ایجاد احساس امنیت در شب ضروری است؛ این شهرها نیازمند فعالیت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی گسترده هستند که شامل کافه‌ها، مراکز خرید، کنسرت‌ها و گالری‌های هنری می‌شود و نورپردازی مناسب و جذابیت‌های بصری، فضاهای شبانه را ایمن و دلپذیر می‌کند.
در اینگونه شهرها فعالیت شبانه موجب ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، افزایش درآمد و تقویت اقتصاد محلی و ایجاد فضاهای مشترک برای تعاملات اجتماعی می‌شود، گردشگران از فعالیت‌های متنوع شبانه استقبال می‌کنند و امکانات و زیرساخت‌های موجود به‌طور مداوم استفاده می‌شود.
اما شهرهای ۲۴ ساعته با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند، زیرا فعالیت‌های شبانه ممکن است منجر به افزایش مصرف انرژی و هزینه‌های زیست‌محیطی، افزایش جرم و رفتارهای ضد اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی نیروی کار شود، علاوه‌بر آن تنظیم ترافیک شبانه و کاهش مزاحمت‌های صوتی چالش‌هایی را به‌همراه دارد.
شهرهای ۲۴ ساعته در پاسخ به تغییرات اساسی در سبک زندگی شهری، رشد جمعیت، افزایش ساعات کاری و نیازهای متنوع شهروندان شکل گرفته است، اما ایده شهرهای ۲۴ ساعته در ایران هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد.
برخی برنامه‌ریزان شهری بر این باورند که شهرهای بزرگ ایران همچون تهران، مشهد و اصفهان ظرفیت تبدیل شدن به شهرهای همیشه بیدار را دارد، اما زیرساخت‌های لازم برای تحقق این ایده هنوز به‌طور کامل فراهم نشده است؛ با این حال بعضی مناطق شهری در این شهرها فعالیت‌های شبانه را با اقداماتی همچون بازارهای شبانه، رستوران‌ها و مراکز تفریحی آغاز کرده‌اند.
طرفداران شهر ۲۴ ساعته، زندگی شبانه را به معنی افزایش رونق اقتصادی، حضورپذیری فضاهای شهری، ارتقای امنیت و برندسازی فضایی تلقی می‌کنند و در مقابل، مخالفان به دلایلی نظیر هدر رفت انرژی، بروز رفتارهای ناهنجار اجتماعی، آسیب‌های زیست‌محیطی، افزایش فردگرایی و تنزل انسجام اجتماعی، زندگی شبانه در شهرها را توصیه نمی‌کنند.
شهرهای ایران در گذار سنت به مدرنیته باید برای تطبیق شرایط با مدرنیسم توانمند شوند
حسین حاتمی‌نژاد، دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: جلوگیری از زوال و پژمردگی مناطق مرکزی شهرها یکی از مهم‌ترین چالش‌های مدیریت شهری است، از این‌رو در سال‌های اخیر، زندگی شبانه شهری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهبردهای تداوم حیات در مناطق مرکزی شهرها در کشورهای پیشگام مورد استفاده قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه مفهوم زندگی شبانه شهری دربرگیرنده فعالیت‌هایی است که برای احیای فضاهای رو به پژمردگی مراکز شهری انجام می‌شود، می‌افزاید: این مناطق به‌عنوان بخش تجاری شهرها با دارا بودن فضاهای عمومی و انواع فعالیت‌های تجاری، فرهنگی، مذهبی، آموزشی و اوقات فراغت ظرفیت آن را دارند که در ۲۴ ساعت شبانه‌روز مورد استفاده شهروندان قرار گیرند و نتایج آن به‌صورت پویایی اقتصاد محلی، سرزندگی فضاهای شهری، افزایش امنیت اجتماعی و شکوفایی هسته‌های شهری نمایان شده است.
دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: این رویکرد در شهرهای کشورهای پیشرفته مورد توجه قرار گرفته است و مدیران شهری با طرح این مفهوم، به‌دنبال دستیابی به راهکارهای اقتصادی و اجتماعی هستند که از طریق آن از منابع و ظرفیت‌های شهری به‌درستی استفاده کنند تا ضمن جلوگیری از زوال محدوده مرکزی شهر، موجب ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها شوند.
حاتمی‌نژاد با بیان اینکه بیشتر شهرهای بزرگ ایران دارای مراکز تاریخی مملو از خاطرات هویت و شناسه‌های مردمی هستند که طی سال‌های طولانی آن‌ها را طبق سنن فرهنگ و نوع معیشت خود به‌وجود آورده‌اند، اما در گذار زمانی سنت به مدرنیته، توان تطبیق خود را با شرایط و چهارچوب‌های مدرنیسم نداشته و بر همان منوال مانده‌اند، تصریح می‌کند: این مراکز با دارا بودن اماکن تجاری، تاریخی، فرهنگی و مذهبی به جای اینکه هویت‌ساز شهر و مقصد گردشگران و بازدیدکنندگان بیرونی شهر باشند، به‌عنوان عامل مسئله‌ساز شهرها مطرح می‌شوند و کلیت شهر را با مسائل برخاسته از خود درگیر می‌سازند.
وی اظهار می‌کند: آنچه در زندگی شبانه اتفاق می‌افتد، فراتر از منافع اقتصادی است، به گونه‌ای که زندگی شبانه شهری از منظر جامعه شناختی نیز اهمیت بسیاری دارد؛ زندگی شبانه شهری با ایجاد تعاملات اجتماعی و گردهمایی‌ها موجب تقویت هویت شهری و ایجاد ارتباطات بین فرهنگی و میان‌نژادی در مراکز گردهمایی شهری می‌شود.
دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: با وجود مزایای اجتماعی بالقوه زندگی شبانه شهری، نگرانی‌های فزاینده در مورد محرومیت‌های اجتماعی گروه‌های اجتماعی ویژه در زندگی شبانه شهری نیز وجود دارد که اصلی‌ترین آن‌ها بر تفاوت‌های طبقاتی از نظر سطح درآمد تمرکز دارد.
حاتمی‌نژاد می‌افزاید: برخی جامعه‌شناسان و پژوهشگران شهری معتقدند که فعالیت‌های شبانه در کافه‌ها، کلوپ‌ها و سالن‌های موسیقی در سرزندگی فضایی عمومی شهر بسیار تأثیر است، اما برخی دیگر بر ابعاد اجتماعی زندگی شبانه شهری تمرکز کردند و معتقدند مزایای زندگی شبانه شهری که حاصل روابط و تعاملات شهروندان است، به مشارکت اجتماعی و سرمایه اجتماعی کمک می‌کند.
زیست شبانه با ارزش‌های دینی اسلام همخوانی ندارد
محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: بعضی از شغل‌ها همچون پرستاری یا مشاغل مربوط به شهرداری همچون پاکبانی به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت دارند و این امری طبیعی است، اما آنچه مد نظر شهروندان به‌عنوان فعالیت‌های تجاری و تفریحی شبانه است، در کشور ما با مقاومت‌هایی روبه‌رو است، زیرا از منظر دینی و اسلامی، شب زمانی برای آرامش و استراحت تعریف شده است.
وی می‌افزاید: اگر بخواهیم شهری اسلامی و پویا داشته باشیم، باید در طول روز بستر لازم را برای فعالیت، کار و تلاش مردم فراهم کنیم و شب را به فرصتی برای استراحت و بودن در کنار خانواده اختصاص دهیم این اصل پایه یک شهر اسلامی است که زندگی شبانه را تنها به موارد ضروری محدود می‌کند.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به رویکرد بعضی کشورها درباره موضوع زیست شبانه تاکید می‌کند: در بعضی از کشورها، زیست شبانه به‌گونه‌ای تعریف می‌شود که بخشی از بازارها تا صبح باز باشند تا افراد بتوانند در ساعات شب به خرید یا تفریح بپردازند، اما این الگو در کشور ما پاسخگو نیست.
فلاح می‌گوید: در شهر اصفهان، مراکز تفریحی همچون گذر چهارباغ تا پاسی از شب فعالیت دارند و شهروندان می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، اما باز بودن مغازه‌ها و مراکز تجاری در طول شب، با ارزش‌های دینی ما همخوانی ندارد.
وی اضافه می‌کند: برای موارد خاص همچون بعضی سوپرمارکت‌ها که نیازهای ضروری مردم را تأمین می‌کنند، فعالیت شبانه اشکالی ندارد، اما اینکه تمام مغازه‌ها و مراکز تجاری در شب فعال باشند، نه‌تنها ضرورتی ندارد، بلکه مغایر با ارزش‌های فرهنگی و دینی است.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: پیشنهاد من این است که تلاش کنیم زمینه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را در طول روز فراهم کنیم و شب را به فرصتی برای آرامش و آسایش مردم در کنار خانواده‌ها اختصاص دهیم.
به گزارش ایمنا، شهرهای ۲۴ ساعته به‌عنوان الگویی نوین از زندگی شهری، امکانات گسترده‌ای را برای شهروندان و گردشگران فراهم می‌کند؛ با این حال برای تحقق این مدل، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، زیرساخت‌های مناسب و مدیریت مؤثر هستیم و این شهرها نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند الگوی جدیدی برای توسعه پایدار شهری ارائه دهد.
ایران با توجه به جمعیت جوان، تنوع فرهنگی و نیازهای اقتصادی، ظرفیت بالایی برای توسعه شهرهای ۲۴ ساعته دارد و تحقق این ایده نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و همکاری میان بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی است که با اجرای صحیح این مدل، کشور می‌تواند در آینده شهرهایی پویا و همیشه بیدار داشته باشد تا نه‌تنها پاسخگوی نیازهای شهروندان باشد، بلکه به‌عنوان الگویی موفق در منطقه شناخته شود.
نظر شما