به گزارش خبرگزاری ایمنا، در آستانه سال نو میلادی، داستان زندگی رایموند خاتون نژاد، جوان ارمنی ۲۳ ساله در اصفهان، روایتگر پیوند عمیق میان فرهنگ‌ها، ادیان و ارزش‌های مشترک انسانی در سرزمین کهن ایران است، در حالی که ناقوس کلیساهای اصفهان طنین‌انداز می‌شوند و درخت‌های کاج با چراغ‌های رنگارنگ می‌درخشند، یاد جوانی زنده می‌شود که در بهار جوانی‌اش، در اردیبهشت ۱۳۶۵، جان خود را برای دفاع از سرزمینش فدا کرد.
این شهید والامقام که در اردیبهشت چشم به جهان گشود و در همان ماه به آسمان پر کشید، نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز و وحدت ملی در میان اقوام و ادیان مختلف در ایران است. در این روزهای آغاز سال نو میلادی، یاد رایموند و دیگر شهدای ارمنی، یادآور این حقیقت است که ایران، سرزمین همدلی و یکرنگی است؛ جایی که مسلمان و مسیحی، شانه به شانه هم، برای حفظ و اعتلای میهن از جان خود گذشتند.
امروز، در حالی که جامعه ارامنه ایران آماده استقبال از سال نوی میلادی می‌شوند، سنت‌های کهن و زیبایی چون پخت نان «گاتا»، برپایی درخت کریسمس، و مراسم باشکوه خاج‌شویان، همچنان پابرجاست. این آئین‌ها که با فرهنگ ایرانی درآمیخته‌اند، همچون حضور کوکو در سفره میلاد حضرت مسیح، نشان از غنای فرهنگی این سرزمین دارد.
در این شب‌ها، روح بلند شهید رایموند و دیگر شهیدان وطن، گواه این حقیقت است که ایران، خانه مشترک همه ایرانیان است؛ سرزمینی که در آن، عشق به میهن، فراتر از هر دین و آئینی است.
رایموند، جوان ۲۳ ساله‌ای که در اردیبهشت متولد شد و در همان ماه به آسمان پر کشید
رازمیک خاتون‌نژاد، برادر شهید رایموند خاتون‌نژاد، از شهدای ارمنی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره دوران کودکی و نوجوانی برادر شهید خود اظهار می‌کند: رایموند از همان کودکی شخصیتی آرام، متین و کم‌حرف داشت. با وجود اینکه گاه شوخ‌طبعی می‌کرد، اما همواره رفتاری سنگین و به دور از سبک‌سری داشت. او در خانواده‌ای با چهار فرزند (یک خواهر و سه برادر) بزرگ شد و فرزند دوم خانواده بود. در دوران نوجوانی، در هنرستان ابوذر میدان انقلاب در رشته تراشکاری تحصیل می‌کرد و در درس ریاضی استعداد ویژه‌ای داشت.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۶۳، رایموند با اشتیاق شخصی به خدمت سربازی رفت؛ دوره خدمت او ابتدا در کرمان و سپس در پیرانشهر و حاج عمران سپری شد. در طول حدود دو سال حضور در جبهه، مسئولیت‌های مهمی مانند رانندگی و گشت شناسایی را بر عهده داشت؛ به دلیل چابکی و سرعت بالایش، هم‌رزمانش او را «اسب» می‌نامیدند. با وجود مجروح شدن در چند عملیات، همواره با شجاعت به خدمتش ادامه می‌داد و در مرخصی‌های کوتاه دو تا سه روزه به خانه می‌آمد.
این برادر شهید با بیان ویژگی‌های شخصیتی شهید رایموند، تصریح می‌کند: رایموند جوانی فهمیده، بزرگ‌منش و شجاع بود؛ هیچ‌کس او را در حال عصبانیت ندیده بود و رفتار بسیار خوبی با خانواده داشت. نکته قابل توجه این بود که هرگز مسائل و مشکلات جنگ را به خانه نمی‌آورد و درباره فعالیت‌های نظامی‌اش صحبتی نمی‌کرد.
وی با اشاره به آخرین خاطره شیرین از برادر شهید خود می‌گوید: در نوروز سال ۱۳۶۵، دوستان و خانواده‌اش تصمیم گرفتند به جای اردیبهشت (که ماه تولد او بود)، جشن تولد سورپرایزی برایش برگزار کنند. با همکاری دوست صمیمی‌اش هراچ هاکوپیان و سایر دوستان، کیکی به شکل زمین فوتبال تهیه کردند و جشن باشکوهی برپا شد.
خاتون نژاد اضافه می‌کند: رایموند در ۲۳ سالگی در بیست و نهم اردیبهشت سال ۱۳۶۵ به شهادت رسید؛ ماه تولد و شهادت او، هر دو در ماه اردیبهشت اتفاق افتاد. شهادت او، به‌ویژه پس از فوت پدر خانواده در سال ۱۳۶۲، ضربه سختی به خانواده وارد کرد. مادرش که پیش از این نیز نگران او بود، از نظر روحی به شدت آسیب دید و تا ۲۵-۳۰ سال بعد با مصرف دارو و مراقبت‌های ویژه زندگی کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: امروز، پس از گذشت ۳۸ سال از شهادتش، خاطره رایموند همچنان در ذهن خانواده و دوستانش زنده است. یادبودی به همراه چند شهید دیگر برای او ساخته شده و نامش در دانشگاه نیز گرامی داشته می‌شود. برادر بزرگترش که اکنون بیش از ۶۰ سال دارد، همچنان خاطرات برادر شهیدش را، که ماهیگیر ماهری نیز بود، در ذهن دارد.
زیارت اهل قبور و شهدا در آغاز سال نو توسط ارامنه، نمونه‌ای زیبا از همزیستی و احترام به سنت‌های مشترک است
این برادر شهید در خصوص تغییرات ایجاد شده در برگزاری جشن سال نو اظهار می‌کند: در گذشته، مراسم سال نو با سادگی بیشتری برگزار می‌شد و خانواده‌ها با امکانات محدودتری همچون نان و پنیر یا نان و پیاز دور هم جمع می‌شدند، اما امروزه با افزایش امکانات این مراسم با شکوه بیشتری برگزار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: یکی از تغییرات مهم، جایگزینی درختان طبیعی کریسمس با نمونه‌های مصنوعی است. در گذشته، درختان طبیعی با قیمت‌های متفاوت از ۱۵۰ ریال خرید و فروش می‌شدند، اما به دلیل ملاحظات زیست‌محیطی، این رسم پس از انقلاب کم‌رنگ شد.
خاتون‌نژاد در خصوص مراسم شب سال نو میلادی تصریح می‌کند: در شب سال نو (سی‌ویکم دسامبر)، خانواده‌ها و اقوام دور هم جمع می‌شوند. اصفهان دارای ۱۱ کلیسا در محله‌های مختلف است که کلیسای وانک به‌عنوان مرکز اصلی، بر همه آنها نظارت دارد؛ برخی از مردم پس از مراسم دعا در کلیسا، به خانه‌هایشان می‌روند و روز بعد به دید و بازدید می‌پردازند.
وی اضافه می‌کند: در فرهنگ ارامنه، ششم ژانویه سالروز تولد حضرت مسیح است که با سرو غذاهای خاص مانند ماهی یا گوشت سفید گرامی داشته می‌شود؛ سنت هدیه دادن نیز که در گذشته با قرار دادن هدایا زیر درخت کاج انجام می‌شد، امروزه بیشتر به شکل کارت هدیه و پول نقد درآمده است.
این برادر شهید با اشاره به تغییر در سنت‌های نمادین، خاطرنشان می‌کند: نقش بابانوئل که زمانی با توزیع آجیل و شیرینی شادی را به کودکان هدیه می‌داد، امروزه کم‌رنگ‌تر شده است، همچنین، خانواده‌های ارامنه رسم دارند در آغاز سال نو و جمعه پس از عید به زیارت اهل قبور و شهدا بروند، که نشان‌دهنده آمیختگی فرهنگی و احترام به سنت‌های مشترک است.
دورهمی گرم و صمیمی خانواده در شب سال نو که با شام و گفت‌وگو، پایان‌بخش زیبای این شب ویژه است
کارولین دیلانچیان، استاد و مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان در خصوص جشن سال نو میلادی و آداب و رسوم آن در گذشته و امروز اظهار می‌کند: در گذشته، مراسم جشن سال نوی میلادی در سی‌ویکم دسامبر با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شد که نشان‌دهنده فرهنگ غنی و باورهای مردم آن دوران بود؛ یکی از مهم‌ترین سنت‌های این جشن، پخت نان مخصوصی به نام «گاتا» بود که توسط کدبانوی خانه تهیه می‌شد؛ رسم بر این بود که درون این نان سکه‌ای قرار می‌دادند و اعتقاد داشتند هر کس که این سکه نصیبش شود، سال پربرکت و موفقیت‌آمیزی را پیش رو خواهد داشت.
وی با بیان اینکه در این شب خاص، سفره‌ای رنگین با انواع آجیل، میوه‌های خشک، گردو و بادام چیده می‌شد که نمادی از آرزوی فراوانی و برکت برای سال جدید بود، ادامه داد: یکی دیگر از رسوم زیبای آن زمان، گشت و گذار کودکان در کوچه‌ها بود. آنها در حالی که شمعی در دست و کیسه‌ای بر کمر داشتند، خانه به خانه می‌رفتند و با خواندن سرودهای شادمانه، هدایایی چون آجیل و میوه دریافت می‌کردند.
مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: در پایان شب، تمام اعضای خانواده دور هم جمع می‌شدند و با صرف شام در کنار یکدیگر، لحظات شادی را سپری می‌کردند. این سنت‌های زیبا و معنادار همچنان در برخی جوامع ادامه دارد و هر سال تدارکات ویژه‌ای برای برگزاری این جشن باستانی دیده می‌شود.
وجود کوکو در سفره کریسمس ارامنه ایران، نشانه‌ای زیبا از آمیختگی فرهنگ ایرانی و ارمنی است
وی درباره جشن سال نوی میلادی در اصفهان توضیح داد: جشن سال نو میلادی در اصفهان، به‌ویژه در محله جلفا، با شور و هیجان خاصی برگزار می‌شود. کلیسای وانک، به‌عنوان مرکز دینی ارامنه در اصفهان و جنوب ایران، با آذین‌بندی‌های ویژه، آماده میزبانی از هم‌وطنان و گردشگرانی است که برای بازدید از این بنای تاریخی می‌آیند. این حال و هوای کریسمس و سال نو را می‌توان در سراسر محله جلفا، که بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد و محل سکونت ارامنه بوده، مشاهده کرد.
دیلانچیان افزود: یکی از رسوم رایج مسیحیان برای جشن سال نو، قرار دادن درخت کاج در خانه و تزئین آن با اسباب‌بازی‌ها و چراغ‌های رنگارنگ است. این تزئینات شامل نمادهای مختلفی می‌شوند؛ ستاره‌ی درخشان در بالای درخت، یادآور ستاره‌ی دنباله‌دار هنگام تولد حضرت مسیح است. فرشتگان، نمادی از حمایت و پشتیبانی خداوند از خانه و ساکنان آن هستند و پرندگان نیز، نشانه خوشبختی به‌شمار می‌روند.
وی با اشاره به اینکه بابانوئل، یکی دیگر از نمادهای شناخته‌شده سال نو است، تصریح کرد: ریشه‌ی این شخصیت به کشیشی مسیحی به نام سن نیکلاس در قرن چهارم میلادی بازمی‌گردد که به نیازمندان کمک می‌کرد. بعدها، او به نمادی از نیکوکاری و هدیه‌دادن در ایام سال نو تبدیل شد. بر اساس افسانه‌ها، بابانوئل هر سال در شب کریسمس، سوار بر سورتمه‌ای که توسط گوزن‌ها کشیده می‌شود، از قطب شمال می‌آید و هدایایی را برای کودکان می‌آورد.
مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان ادامه داد: جشن تولد حضرت مسیح، به‌طور معمول در شب قبل از ششم ژانویه برگزار می‌شود. این جشن با مراسمی در کلیساها آغاز می‌شود که در آن، مژده تولد عیسی مسیح به پیروان داده می‌شود؛ سپس حاضران در حالی که شمع‌های خود را از شمع کلیسا روشن می‌کنند، آن را به عنوان نمادی از نوری که بشارت تولد عیسی مسیح را آورده، به خانه‌های خود می‌برند. در شب جشن، اعضای خانواده دور میز شام جمع می‌شوند و غذای مخصوص این شب، که به‌طور معمول شامل گوشت سفید و کوکو است را میل می‌کنند. جالب است بدانیم که رسم خوردن کوکو فقط در میان ارامنه ایران رواج دارد و نشان از تأثیر فرهنگ ایرانی بر رسوم آنان دارد.
مراسم خاج‌شویان، آئینی باشکوه که حتی پادشاهان صفوی را به خود می‌خواند
وی خاطرنشان می‌کند: مراسم خاج‌شویان نیز در روز ششم ژانویه در کلیساها برگزار می‌شود؛ در این آئین، صلیبی که در آب مقدس قرار داده شده، طی مراسمی ویژه از آب بیرون آورده می‌شود. بر اساس روایات تاریخی، این مراسم در دهه‌های نخستین مهاجرت ارامنه به ایران، با شکوه و جلال ویژه‌ای برگزار می‌شد و حتی پادشاهان صفوی نیز در آن شرکت می‌کردند.
دیلانچیان بیان می‌کند: مشابه بسیاری از ایرانیان، هنگام تحویل سال نو، آداب و رسوم مشترکی در بین ارامنه نیز وجود دارد. از جمله این رسوم می‌توان به خانه‌تکانی و تزئین منازل، گردهمایی اعضای خانواده در لحظه تحویل سال، دید و بازدید اقوام و دوستان، تبادل هدیه و زیارت اهل قبور اشاره کرد.
وی می‌گوید: با آغاز سال نوی میلادی، فرصتی برای تأمل در گذشته فراهم می‌شود؛ مرور کارهایی که انجام شده و نشده، دستاوردها، همچنین برنامه‌ریزی برای سال پیش‌رو در مراسم مذهبی و لحظات تحویل سال، آرزوهای خود را نیز بیان می‌کنیم.
مدرس زبان و ادبیات ارمنی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان گفت: امسال، در آستانه سال نو، آرزو کنیم جهانی که از جنگ و بی‌عدالتی آکنده شده، روی آرامش ببیند و در هیچ کجای آن، صدای جنگ و بمباران به گوش نرسد؛ آرزو کنیم حق هیچ مظلومی پایمال نشود، هیچ کودکی گرسنه نماند و دنیا به مکانی بهتر برای زندگی تبدیل شود؛ آمین.
در این سال نو، وقتی ارامنه اصفهان به رسم هر ساله به زیارت اهل قبور می‌روند، در کنار مزار رایموند و دیگر شهدای ارمنی می‌ایستند و دعا می‌کنند؛ دعایی که فراتر از مرزهای دین و ملیت، آرزوی صلح و آرامش برای همه جهان است. شاید این بهترین میراث رایموند باشد؛ یادآوری اینکه عشق به وطن و ایثار برای همنوع، زبان مشترک همه انسان‌هاست.
امشب در حالی که ناقوس‌های کلیساهای جلفا طنین‌انداز می‌شوند و بوی کوکوی ایرانی از خانه‌های ارمنی به مشام می‌رسد، روح رایموند، این جوان آرام و متین، بر فراز شهری پرواز می‌کند که داستان زندگی و شهادتش، نشانی جاودان از عشق و ایثار در آن به جا گذاشته است؛ باشد که سال نو، سالی سرشار از صلح و دوستی برای همه مردم جهان باشد.
نظر شما