به گزارش خبرگزاری ایمنا، هشتم دی روز صنعت پتروشیمی یکی از مناسبت‌های مهم و حیاتی در تقویم اقتصادی ایران است، صنعتی که با بهره‌گیری از منابع غنی نفت و گاز کشور توانسته است، به یکی از ارکان اصلی اقتصاد ایران تبدیل شود.
با گذشت ۶۶ سال از آغاز فعالیت صنعت پتروشیمی در ایران، این صنعت با توسعه و بهره‌برداری از پروژه‌های کلان، همچنان در مسیر رشد و توسعه قرار دارد، امروز صنعت پتروشیمی نه‌تنها نقشی کلیدی در ارزآوری و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی ایفا می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه فناوری‌های نوین به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی شناخته می‌شود.
سال ۱۴۰۳ شاهد راه‌اندازی و بهره‌برداری از چندین پروژه بزرگ پتروشیمی بوده‌ایم که به افزایش ظرفیت تولید کل صنعت کمک شایانی کرده است، این پروژه‌ها شامل واحدهای جدید تولید الفین، پلی‌پروپیلن و سایر محصولات پایه پتروشیمی هستند که به ارتقای کیفیت و تنوع محصولات کمک می‌کنند.
مرتضی شاه میرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با اشاره به تلاش‌های دولت سیزدهم در فعال‌کردن طرح‌هایی که برای سال‌ها راکد مانده بودند، اظهار کرده است: سال ۴۰۳ شاهکار صنعت پتروشیمی به ثمر می‌رسد، به‌طوری که بهره‌برداری از ۲۰ طرح پتروشیمی برنامه‌ریزی شده است و در سال جاری بالاترین تعداد افتتاح طرح‌های پتروشیمی در طول تاریخ صنعت پتروشیمی تجربه می‌شود، همچنین تمرکز بر صادرات و افزایش حضور در بازارهای بین‌المللی به‌ویژه در کشورهای آسیای شرقی و اروپا یکی از محورهای اصلی فعالیت‌های صنعت پتروشیمی در این سال بوده است.
رشد صنعت پتروشیمی ایران با چالش‌هایی همچون تحریم‌های اقتصادی، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی، رقابت‌های منطقه‌ای و محدودیت‌های فناوری روبه‌رو است. با این حال، فرصت‌های متعددی نظیر بازارهای پر تقاضای آسیای جنوب‌شرقی، موقعیت استراتژیک ایران در ترانزیت انرژی و نیروی انسانی جوان و متخصص، مسیرهای روشنی برای توسعه این صنعت فراهم کرده است.
حال به بررسی تحولات اخیر صنعت پتروشیمی در ایران، نقش این صنعت در اقتصاد جهانی، اهمیت آن و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی این صنعت خواهیم پرداخت.
جهش‌های قابل توجه در صنعت پتروشیمی
میثم فتحی محب، کارشناس انرژی، زنجیره ارزش نفت و گاز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره روز صنعت پتروشیمی اظهار کرد: صنعت پتروشیمی ایران از اواسط دهه ۴۰ شمسی آغاز به کار کرده است، در آن زمان چند کارخانه شیمیایی شروع به فعالیت کردند و هنوز پتروشیمی به شکل امروزی خود نرسیده بود، به مرور زمان شرکت ملی پتروشیمی تأسیس شد و در ادامه شرکت ملی نفت نیز وارد عرصه شد، تا قبل از انقلاب ظرفیت کل صنعت پتروشیمی کشور به سه یا چهار میلیون تن می‌رسید.
وی افزود: پس از انقلاب و به ویژه در دوران پس از جنگ افزایش میزان تولید با جدیت بیشتری دنبال شد، با توجه به منابع عظیم نفت و گاز کشور این صنعت در چند مرحله جهش قابل توجهی داشت، جهش اول از اواسط دهه ۷۰ تا اواسط دهه ۸۰ بود که پتروشیمی به طور چشمگیری توسعه یافت و محصولات مختلف در چندین بخش آغاز به تولید کردند، همچنین توسعه خطوط لوله و افزایش ظرفیت در این زمان موجب شد که ظرفیت پتروشیمی کشور به حدود ۶۰ میلیون تن برسد.
کارشناس انرژی، زنجیره ارزش نفت و گاز عنوان کرد: در دهه ۹۰ نیز جهش دیگری در صنعت پتروشیمی اتفاق افتاد که موجب شد ظرفیت تولید به ۹۶ میلیون تن برسد، این میزان ظرفیت امکان تولید ۹۶ میلیون تن محصول پتروشیمی را فراهم می‌کند، البته در این فرایند توسعه، نقدهایی نیز وجود دارد، به طور کلی افزایش ظرفیت از سه میلیون تن به ۹۶ میلیون تن رسید که این نیز خود یک پیشرفت چشمگیر و قابل تقدیر است.
چالش‌های صنعت پتروشیمی
فتحی محب ادامه داد: این صنعت می‌تواند بسیار پیشرفته‌تر باشد و ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند، اما تا به الان این اتفاقات نیفتاده است، در حال حاضر برخی از محصولات همچون متانول و اوره تولید زیادی دارند و میزان تولیدشان بسیار بیشتر از نیاز داخلی است، به عنوان نمونه، ۹ میلیون تن صادرات متانول داریم، در حالی که محصولات با ارزش افزوده بالاتر، مغفول مانده‌اند.
در حال حاضر صنعت پتروشیمی با چالش‌هایی از جمله مشکل کمبود خوراک است که موجب کاهش ظرفیت تولید می‌شود، مواجه است، برای نمونه در صورتیکه ظرفیت ۹۶ میلیون تنی وجود دارد، اما در عمل تنها ۶۰ میلیون تن محصول تولید می‌شود، این کمبود خوراک موجب شده که صنعت پتروشیمی نتواند به طور کامل از ظرفیت خود استفاده کند.
وی مطرح کرد: اگر قرار باشد مسیر توسعه ادامه یابد، بهتر است روی نقاط مغفول تمرکز کنیم؛ محصولاتی که داخل کشور تولید نشده‌اند یا ظرفیت تولیدشان کمتر از نیاز داخلی است، یکی از این محصولات، پروپیلن است، طرح‌های آتی نیز بیشتر مبتنی بر خوراک گازی هستند، در شرایطی که کشور با مسئله ناترازی گاز مواجه است و نمی‌توانیم خوراک پتروشیمی را تأمین کنیم.
کارشناس انرژی، زنجیره ارزش نفت و گاز عنوان کرد: اکنون یک ظرفیت ۹۶ میلیون تنی داریم، اما نهایت ۶۰ میلیون تن محصول تولید می‌کنیم، بررسی‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ درصد این موضوع به واسطه کمبود خوراک است، یعنی اگر خوراک بود، محصول را تولید می‌شد، اما به دلیل نبود خوراک نمی‌توانیم محصول تولید کنیم.
تمرکز بر نقاط مغفول و نیازهای داخلی
فتحی‌محب عنوان کرد: برنامه‌ریزی‌های انجام شده در این زمینه، شامل شرکت‌های خصوصی، هلدینگ‌ها و نیمه‌خصوصی‌ها است که موافقت‌های اصولی خود را گرفته‌اند و مشغول ساخت هستند، اما برخی از این طرح‌ها مکان‌یابی مناسبی ندارند و در جاهای نامناسبی احداث می‌شوند، برای نمونه احداث یک طرح آمونیاک در یکی از استان‌های شمالی که نیاز به خوراک گاز دارد، در شرایطی که نمی‌توانیم خوراک گاز برسانیم.
وی افزود: بسیاری از این پروژه‌ها می‌توانند لغو شوند و یا به طرح‌های دیگر با اولویت‌های ملی تبدیل شوند، همچون طرح‌های تولید پروپیلن و محصولات زنجیره ارزش آن که نیاز داخلی دارند و می‌تواند بسیار مفید باشند.
آینده صنعت پتروشیمی
کارشناس انرژی، زنجیره ارزش نفت و گاز تاکید کرد: آینده صنعت پتروشیمی کشور می‌تواند بسیار بهتر از وضعیت فعلی باشد، به شرطی که تغییرات و تحولات مثبتی در آن ایجاد شود، در غیر این صورت مشکل تأمین پایدار خوراک تشدید خواهد شد و نمی‌توانیم خوراک واحدهای فعلی را تأمین کنیم.
وی در پایان متذکر شد: اگر رویکرد کلی صنعت پتروشیمی بر مبنای تأمین پایدار خوراک تغییر پیدا کند، می‌تواند پیشرفت قابل توجهی داشته باشد و ارزآوری خوبی ایجاد کند.
به گزارش ایمنا، صنعت پتروشیمی ایران با تاریخچه‌ای طولانی و پربار، امروز به یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده است، با توسعه و بهره‌برداری از پروژه‌های بزرگ، این صنعت توانسته است ظرفیت تولید خود را به حدود ۹۶ میلیون تن برساند، با این حال، چالش‌هایی نظیر کمبود خوراک و مکان‌یابی نامناسب برخی طرح‌ها، مانع از بهره‌وری کامل این ظرفیت شده‌اند.
با توجه به منابع عظیم نفت و گاز کشور، صنعت پتروشیمی ایران پتانسیل بالایی برای توسعه دارد، تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند، به شرطی که تأمین پایدار خوراک و مدیریت صحیح منابع در اولویت قرار گیرد، آینده‌ای روشن و پر از فرصت‌های جدید برای صنعت پتروشیمی کشور قابل تصور است.
با سیاست‌های صحیح و برنامه‌ریزی‌های دقیق، این صنعت می‌تواند نقش کلیدی در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، ایجاد اشتغال و ارزآوری پایدار ایفا کند. تحولات اخیر نشان‌دهنده عزم جدی برای توسعه پایدار و افزایش توان رقابتی در سطح جهانی است، با ادامه این روند می‌توان انتظار داشت که صنعت پتروشیمی ایران به یکی از پیشروهای جهانی تبدیل شود و نقشی محوری در اقتصاد کشور ایفا کند.
نظر شما