به گزارش خبرگزاری ایمنا از زنجان، درست محل تلاقی بازار بالا و پایین یعنی نقطه قرارگیری حمام میربهالدین و منازل مسکونی میدان ورکچی نام دارد، میدانی که در قدیم محل دادوستد ورک بوده است اما «ورک» چیست؟ ورک سوخت گیاهی همچون خارهای بیابانی بوده که برای سوخت حمام از آن استفاده می‌شده است، در اصطلاح محلی به ورک «یایما» یا «کرمه» گفته می‌شود که به معنای «درست کردن» است.
به همین دلیل در گذشته‌ای نه چندان دور یعنی قبل از گازکشی منازل در زنجان ورکچی‌ها با چرخ‌های باری خود در میدان ورکچی جمع می‌شدند تا بار خود را بفروشند.
ورکچی‌ها با جمله «خبر اول»، «خبر اول» به معنای آگاه‌باش، نشان می‌دادند که ورک آورده‌اند و همین صدا کافی بود تا چند دقیقه بعد تعداد زیادی از گرمابه‌چی‌ها و شاگردانشان برای خرید ورک دور ورکچی جمع شوند و سوخت یک هفته را خریداری کنند.
بازار زنجان، ۸ گرمابه داشت
آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد در آن زمان هشت گرمابه در داخل بازار وجود داشت که مردم برای استحمام از داخل شهر به آنجا می‌آمدند که شامل گرمابه حاج‌ابراهیم، گرمابه حاج‌داداش، گرمابه حسینیه، گرمابه فراش‌باشی، گرمابه میرلی، گرمابه قوشا حاماملار، گرمابه قیصریه، گرمابه سیناست، گرمابه‌هایی که یک ورودی داشت و یک محل استحمام که بخش خانم‌ها و آقایان از هم جدا بود و به علت نبود حمام در منازل آن‌قدر شلوغ بوده است که برخی اوقات نوبت شست‌وشو از صبح تا عصر طول می‌کشید.
به همین خاطر صاحبان حمام باید سوخت زیادی برای حمام تهیه می‌کردند تا در فصل زمستان که عبورومرور به علت بارش برف سخت بود و امکان حضور ورکچی‌ها وجود نداشت، بدون سوخت نمانند، البته در گذر زمان این حمام‌ها تغییر کاربری داد و به شکل‌های دیگری مورد استفاده قرار گرفته‌اند، مثلاً گرمابه حاج‌داداش که تبدیل به سفره‌خانه سنتی حاج‌داداش شده و سالانه پذیرای جمع زیادی از مسافران و گردشگران است، اما «ورک» فقط برای سوخت حمام نبود و حتی نانوایی‌های اطراف نیز از همین سوخت برای پخت نان استفاده می‌کردند.
میدان ورکچی به لحاظ اینکه محل تجمع ورکچی‌ها بود، هیچ وقت خلوت نمی‌شد و در هر زمان از روز ورک در آنجا پیدا می‌شد، به همین خاطر بود که در برخی از روزهای هفته از روستاها یا حتی نقاط مختلف شهر به این میدان می‌آمدند تا ورک یک هفته خود را از آنجا تهیه کنند، با گذشت زمان و پیشرفت شهر اما نیاز به ورک کمتر شد و کاسبی ورکچی‌ها کسادتر.
حالا دیگر میدان ورکچی تغییر کاربری داده است و از چرخچی‌ها به جای فروش ورک برای جابه‌جایی فرش یا لوازم سنگین استفاده می‌کنند، چرا که به علت باریک بودن راسته‌های بازار امکان ورود ماشین در آنها وجود ندارد.
این روزها هم همچون گذشته معمولاً چرخچی‌ها در چند میدان از میادین بازار تجمع می‌کنند تا کسی اگر برای حمل‌ونقل بار خود احتیاج به چهار چرخه داشت، بتواند خبرشان کند، در انتهای میدان مسگرهای بازار پایین نیز محلی برای تجمع چرخچی‌ها وجود دارد، اما میدان ورکچی، اصلی‌ترین پاتوق چرخچی‌ها است، آن‌طور که بازاریان می‌گویند، چرخچی‌های بازار افراد پا به سن گذاشته‌ای هستند که برای گذران زندگی خود در بازار حضور پیدا کرده و بار جابه‌جا می‌کنند که حالا شاید جمعیت آنها به انگشتان دست هم نرسد.
المان ورکچی در میدان ورکچی‌ها نصب و برای همیشه ماندگار شد
مجید دوستی، رئیس سازمان سیما و منظر شهرداری زنجان با بیان اینکه بازار تاریخی زنجان یکی از میراث‌های ماندگار شهر زنجان است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهرداری زنجان در حوزه سیماومنظر شهری تلاش کرده است تا این مکان تاریخی را به همه کشور و حتی جهانیان بشناساند.
وی با اشاره به اینکه المان بازار زنجان و قسمت‌هایی از بازار از جمله کاروانسرای حاج‌داداش ساخته شده است، می‌افزاید: برای حفظ مواریث تاریخی المان ورکچی نیز ساخته شده و در همان میدان ورکچی‌ها نصب شده است.
وی با بیان اینکه نماد ورکچی در راستای ارج نهادن به کسب‌وکار و پیشه تاریخی شهر زنجان در میدان ورکچی بازار پایین نصب شد، اضافه می‌کند: این المان توسط هنرمند زنجانی محمدعلی جمالی ساخته شده است تا برای همیشه در اذهان ماندگار بماند.
دوستی همچنین از ساخت ۹ المان تاریخی دیگر نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: در طی دو سال گذشته ۱۰ المان هویتی دیگر نیز ساخته و در نقاط مختلف شهر نصب شده است.
وی با اشاره به اینکه المان گله آهو، المان گلدان ملیله و المان آفتابه و لگن از جمله المان‌هایی است که در سطح شهر نصب شده است، ادامه می‌دهد: رویکرد سازمان سیماومنظر شهرداری حفظ هویت تاریخی شهر زنجان است.
گردشگری نوین با نصب المان‌های تاریخی در اولویت شهرداری است
منصور مرادلو، رئیس شورای اسلامی شهر زنجان نیز با بیان اینکه نصب المان‌های تاریخی زنجان از اولویت‌های شهرداری است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: المان میدان ورکچی‌ها از جمله المان‌هایی بود که نصب شد و از آنجایی که بودجه سازمان سیماومنظر شهرداری در حوزه نصب و ساخت المان‌ها افزایش پیدا کرده است، در سبزه میدان هم المان حسن و دوچرخه‌اش که نماد امانتداری زنجانی‌هاست، نصب شده است.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های آتی نیز به ترتیب المان‌های انسانی که نشان از هویت تاریخی زنجان دارد، نصب خواهد شد، می‌افزاید: البته برنامه‌ریزی شده است که نصب المان همراه با شناسنامه باشد تا گردشگران فلسفه نصب این المان‌ها را متوجه شوند.
المان‌های شهری برای بازیابی هویت نسل آینده تاثیرگذارند
سیدمحمد علویون، رئیس هیئت امنای بازار زنجان هم با بیان اینکه المان‌های شهری برای بازیابی هویت نسل آینده تاثیرگذارند و این موضوع در ارتباط با بازار زنجان اهمیت زیادی دارد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بخشی از تاریخ زنجان در بازار خلاصه شده است و المان ورکچی در راستای ارج نهادن به کسب‌وکار و پیشه تاریخی شهر زنجان در میدان ورکچی بازار پایین زنجان نصب شده است و من عقیده دارم که المان‌های بسیاری از تاریخچه بازار قابل ساخت است که می‌تواند در نقاط مختلف آن نصب شود.
به گزارش ایمنا، المان‌های شهری به عنوان عنصر شاخص از شهر ابزاری ارزشمند برای معرفی هویت شهر هستند، چرا که بحران هویت به عنوان یک عارضه شهرنشینی بدل شده است و موجب خالی شدن شهرها از هویت فرهنگی شده است، به همین خاطر به‌کارگیری المان‌هایی با مفاهیم خاص دینی که بیان‌کننده هویت تاریخی و فرهنگی و دینی ما باشد، در فضاهای شهری موجب ارتباط بیشتر شهروندان با آن و هویت‌بخشی به ساکنان شهر می‌شود.
نظر شما