به گزارش خبرگزاری ایمنا از اردبیل، دشت مغان با مناظری زیبا و خیره‌کننده در شمال استان اردبیل از جمله زیستگاه‌هایی است که آهوان آن، «موغانا جیران» از دیرباز منحصربه‌فرد بوده و آوازه و شهرتش را کمتر کسی است که نشنیده باشد، به‌طوری که در خطه آذربایجان مردمانشان بر این باور هستند که «موغانا، جیران یاراشیر» یعنی آهو برازنده دشت مغان است.
علی‌اصغر پیرکاجو، یکی از عشایر بومی این منطقه با بیان اینکه چهره مسحور کننده این گونه‌جانوری به حدی بود که شکارچیان را بی‌محابا دست به شکار می‌برد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در سال ۱۳۵۰ و قبل از آن در دشت موغان، آهوی مغان در دستجات چند صد راسی حیات داشت و بخشی از زیبایی طبیعت این منطقه محسوب می‌شد، اما تنها یک سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۱ طبق برآوردها و مطالعات صورت گرفته تعداد این گونه جانوری به ۲۵۰ رأس تقلیل پیدا کرد.
وی می‌افزاید: وسوسه شکار و تخریب طبیعت زیست این جانور را دچار اختلال کرده بود، سیر نزولی کاهش تعداد این گونه با توسعه کشاورزی مکانیزه در منطقه و تخریب زیستگاه آهو سرعت دوچندانی به خود گرفت و در آن مقطع برخی حامیان محیط زیست خطر انقراض این گونه را هشدار داده بودند و کاهش تعداد گونه‌های این جانور را در سایه بی‌توجهی‌ها شاهد بودند.
وضعیت مناسب آهوان منطقه حفاظت شده مغان در سرشماری سال‌جاری
خطر انقراض این گونه منحصربه‌فرد، مسئولان کشوری و استانی را بر آن داشت تا برای حفظ آهوان دشت مغان دست به اجرای طرح‌های مختلفی بزنند، طرح احیای آهوی دشت مغان ابتدا در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی توسط سازمان‌های زیست‌محیطی و محیط زیست ایران با هدف حفاظت از این گونه و افزایش جمعیت طرح آهوان در زیستگاه طبیعی آنها به اجرا درآمد.
شاهین جهانگیرزاده از محیط‌بانان حیات وحش استان اردبیل درباره اجرای طرح احیای آهوهای این دشت به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ۱۸ محیط‌بان در قالب شش گروه اقدام به سرشماری آهوان منطقه حفاظت شده قشلاق علملو اصلاندوز مغان کردند که این سرشماری به منظور برآورد جمعیتی، تفکیک جنسیتی و کسب آمار دقیق از وضعیت حیات وحش استان انجام شد و ارزیابی‌های اولیه حاکی از وضعیت مناسبت آهوان در این منطقه است.
سعید قاسمی، دیگر محیط‌بان اردبیلی نیز با بیان اینکه با توجه به اهمیت مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری و لزوم حفاظت شبانه‌روزی و مستمر از این مناطق موضوع احداث پاسگاه محیط‌بانی ثابت در منطقه حفاظت شده مغان پیگیری می‌شود، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: امروز طرح احیای آهوی مغان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های احیای حیات وحش بعد از سال‌ها انتظار، تحقق پیدا کرده است و امیدواریم با احداث این پاسگاه محیط‌بانی حفاظت از گونه‌های حیات وحش منطقه و آهوی مغان افزایش پیدا کند.
احیای آهوی دشت مغان، طرحی که با موفقیت اجرا شد
حسن قاسم‌پور، مدیرکل محیط زیست استان اردبیل درباره اجرای طرح احیای آهوی مغان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این طرح جز سه طرح برتر حیات وحش در کشور است و با اقدامات و تمهیدات اندیشیده شده آهوی مغان دوباره احیا شده و به شرایط پایدار رسیده است، بیش از پنج دهه بود که ردپای این آهوان در دشت‌های مغان دیده نمی‌شد.
وی با بیان اینکه حمایت مردم بومی، عامل موفقیت طرح احیای آهوی مغان در طبیعت آزاد مغان است، می‌افزاید: با کمک و همیاری عشایر دشت مغان، آهوی مغان را از داخل فنس در طبیعت آزاد رهاسازی و احیا کردیم.
قاسم‌پور اضافه می‌کند: رهاسازی آهوها در منطقه حفاظت شده مغان با وسعت ۳۵ هزار هکتار زمین، از ۱۹ آهو شروع و به ۳۵ رأس آهو در این منطقه افزایش پیدا کرده‌اند و این طرح جز سه طرح برتر محیط زیست کشور است.
رهایی آهوی مغان به طبیعت منجر به افزایش جمعیت آهوان شد
حسن اکبری، معاون محیط زیست و تنوع زیستی اداره محیط زیست استان اردبیل نیز در این‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رها کردن آهوان به طبیعت و رهایی از داخل فنس مهمترین اقدام در احیای این آهوها بوده است.
وی با بیان اینکه با کمک عشایر منطقه و دیگر اهالی در سه سال اخیر آهوی مغان از داخل فنس به طبیعت رها شده و به افزایش جمعیت رسیده است، می‌افزاید: رایزنی‌هایی با کشور جمهوری آذربایجان که نژاد اصل آهوی مغان در این کشور وجود دارد، انجام گرفته است تا با تدابیر گرفته شده بتوانیم نژاد اصل آهوی مغان را به کشور وارد کنیم.
حیات وحش هر منطقه، المان آن منطقه است
در حالی که مسئولان اداره محیط زیست استان اردبیل از اجرای موفق طرح احیای آهوی دشت مغان سخن به میان می‌آورند اما کارشناسان حیات وحش این استان معتقدند که اجرای موفقیت‌آمیز این طرح در گرو تعامل با کشور همسایه است و افزایش جمعیت آهوان این دشت را نمی‌توان دلیلی بر موفقیت آن دانست.
مسعود لاهوت، کارشناس حیات وحش استان اردبیل با بیان اینکه احیای یک گونه از آهو در دشت مغان اقدامی بسیار ارزشمند است اما لازم است زیستگاه آهوها احیا شود، یعنی آهوانی که در آن منطقه زندگی خواهند کرد، قلمروشان چقدر خواهد بود؟ به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اگر زیستگاه از لحاظ ایجاد منطقه حفاظت شده یا پاسگاه محیط‌بانی احیا شده است، قطعاً این پروژه ارزشمندی است، اگر منطقه احیا نشده و داخل حصار افزایش جمعیت پیدا کرده است، نمی‌شود گفت که آهوهای دشت مغان را احیا کرده‌ایم.
وی می‌افزاید: اگر اداره محیط زیست استان اردبیل بتواند با کشور آذربایجان مذاکره کند و آهوهای نر و ماده فعال آن منطقه را که قطعاً شباهت بیشتری به این گونه خواهد داشت به جمعیت اضافه کرده و با آن تلفیق کند، جمعیت آهوان احیا خواهد شد، در این صورت می‌شود گفت طرح موفق بوده است.
لاهوت تاکید می‌کند: از لحاظ فرهنگی، حیات وحش هر منطقه اِلمان آن منطقه است، همچون خرس سیاه در بلوچستان یا میش مرغ کردستان، در فرهنگ مغان نیز «موغانا جیران» در واقع اِلمان آن منطقه است، اگر امروز تعداد اندکی از این آهوان را داشته باشیم، برای آیندگان نخواهیم داشت، از این رو لازم است در این خصوص اداره آموزش محیط زیست استان آموزش‌های لازم را در زمینه معرفی این گونه به مردمان آن منطقه ارائه کند و به آنها توضیح داده شود که این منطقه زیستگاه حیات وحش است و نباید جاده‌سازی، کارخانه سازی و از این قبیل کارها انجام شود تا منطقه تبدیل به منطقه گردشگری نیز شود.
به گزارش ایمنا، طرح احیای آهوی دشت مغان در راستای اهداف خود موفق بوده و توانسته است جمعیت آهوان این دشت را به طور قابل توجهی افزایش دهد، با این حال، برخی از چالش‌ها و تهدیدات همچنان وجود دارند که برای حفظ پایداری این طرح نیاز به اقدامات بیشتر و هماهنگی میان نهادهای مختلف زیست‌محیطی، دولت و جوامع محلی احساس می‌شود.
بعد فرهنگی احیای طرح آهوهای دشت مغان بسیار مهم‌تر از بعدهای دیگر طرح است، آموزش به اهالی منطقه و شکارچیان می‌تواند در تداوم اجرای این طرح مؤثر باشند، چرا که لازم است اهمیت این حیات وحش که اِلمان منطقه مغان است، برای فرزندانمان گفته و دیده شود تا همیشه پایدار بوده و به فراموشی سپرده نشود، همچنین اجرای این طرح می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق در حفاظت از گونه‌های در معرض خطر برای سایر مناطق و گونه‌های مشابه باشد.
نظر شما