به گزارش خبرگزاری ایمنا، در ایران روز دانشجو که به یاد شهدای ۱۶ آذر گرامی داشته می‌شود، به نمادی برای مبارزه دانشجویان علیه استبداد و دخالت‌های خارجی و همچنین فرصتی برای تقویت همبستگی میان جامعه دانشگاهی و دیگر اقشار جامعه تبدیل شده است. این روز به دانشجویان یادآوری می‌کند که باید همزمان با کسب علم و دانش برای برقراری عدالت، استقلال و آزادی تلاش کنند و در مسائل اجتماعی و سیاسی فعال باشند.
روز دانشجو بهانه‌ای است تا به ابعاد مختلف مسائل مبتلابه جامعه دانشجویان در جامعه پرداخته شود، چرا که دانشجویان به عنوان یکی از اقشار کلیدی و مؤثر در ارکان جامعه می‌توانند زبان گویای مردم و در حقیقت خط مقدم صفوف مطالبه‌گران از مسئولان کشور باشند؛ چیزی که رهبر معظم انقلاب اسلامی بر آن بارها تاکید فرموده‌اند.
ایشان بارها بر اهمیت مطالبه‌گری جوانان تأکید کرده‌اند و به آنها توصیه می‌کنند که با روحیه انقلابی و هوشیاری در عرصه‌های مختلف، آرمان‌های انقلاب را پیگیری کنند. رهبر انقلاب همچنین تصریح کردند که این مطالبه‌گری باید با ادبیات منطقی و مستدل انجام شود تا از سوءاستفاده دشمن جلوگیری شود. ایشان هشدار دادند که نباید با دشمن مخرج مشترک پیدا کرد، زیرا دشمن به دنبال تحریف واقعیت‌ها است.
رهبر انقلاب در دیدار سالانه با دانشجویان، تشکل‌های دانشجویی را فرصت‌های بزرگ کشور خواندند و از آنها خواستند که به ایجاد راهکارهای نو برای پیشرفت کشور بپردازند. ایشان تأکید کردند که انتظارات از این تشکل‌ها بسیار زیاد است و باید در محیط دانشگاه اثرگذار باشند. ایشان به لزوم نگاه نقادانه و در عین حال سرافرازانه به پیشرفت‌های کشور اشاره کردند و خواستار تقویت پشتوانه‌های فکری در این تشکل‌ها شدند. معظم‌له همچنین تأکید کردند که جمهوری اسلامی باید به دو آرمان کلیدی پایبند باشد؛ اداره کشور به شیوه اسلامی و ارائه یک الگو به مردم جهان برای مدیریت کشور. ایشان خواستار تلاش برای تحقق این آرمان‌ها از طریق تفکر و کار در محافل دانشجویی و فکری شدند.
به همین منظور؛ در گفت‌وگو با فعالان ادوار دانشجویی، چالش‌های کنونی دانشگاه‌ها و وضعیت تشکل‌های دانشجویی و فرصت‌ها و تهدیداتی که بر این خواستگاه‌های اندیشه‌ورز دانشگاهی سایه افکنده است، بررسی شد.
کلیشه؛ آفت فعالیت‌های دانشجویی
محمدمهدی احمدی، دبیرکل سابق اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، علت انفعال جنبش‌های دانشجویی نسبت به دوران اوج آنها را در فاصله گرفتن از فلسفه وجودی این جنبش‌ها دانست و اظهار کرد: جنبش‌ها و تشکل‌های دانشجویی علت حضور خود در دانشگاه‌ها را از یاد برده‌اند و هویت آنها کمرنگ شده است برای همین در روز دانشجو هیچ رقابتی بین تشکل‌ها ایجاد نمی‌شود و به صرف گرفتن جشن و داشتن مخاطب بیشتری اقداماتی انجام می‌دهند و به عبارتی فرم بر محتوا غالب شده است.
وی با ابراز تأسف از اینکه بدنه فعالان دانشجویی از تحلیل بیانات معظم‌له دور شده‌اند، افزود: اگر بخواهیم امر ولی امر مسلمین جهان را در دانشگاه پیاده کنیم، باید بدنه فعالان دانشجویی به خط شوند؛ به بیانی دیگر مسئولان تشکل‌های دانشجویی نمی‌دانند که رهبر انقلاب از ما چه می‌خواهند و مطالبات ایشان روی زمین مانده است، تا جایی که رهبر انقلاب حتی در دیدار دانشجویی اخیر هم به آن اشاره کردند.
دبیرکل سابق اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان ادامه داد: به نظر می‌رسد راهکار فعال کردن جنبش‌های دانشجویی آن است که بیانات و مطالبات رهبر انقلاب را بررسی کنیم و مطابق با آنچه که ایشان از ما انتظار دارند، خود را تطبیق بدهیم و یک بار برای همیشه نه بزرگی به قالب‌های قبلی بگوییم چراکه امروز فعالیت جنبش‌ها و تشکل‌های دانشجویی کلیشه محور و تکراری شده‌اند.
وی یادآور شد: اگر با خود سوال کنیم که چرا باید برنامه‌های پنج سال یا حتی سال پیش را دوباره انجام دهیم و بفهمیم که فلسفه این کار چه بوده است؛ شاید کار و اقدام و خلاقیت جدیدتری به کار ببریم. به نظر من راهکار خروج از کلیشه‌ها آن است که دوباره به بیانات رهبر انقلاب توجه کنیم و آنچه را که ایشان می‌خواهند پیاده کنیم تا دچار کلیشه نشویم.
احمدی با اشاره به صدور بیانیه گام دوم انقلاب توسط مقام معظم رهبری گفت: وقتی سال ۹۷ رهبر انقلاب این بیانیه را صادر کردند نزدیک به ۴۰ سال از پیروزی انقلاب گذشته بود و حالا باید طبق این بیانیه برای ۴۰ سال آتی برنامه‌ریزی صورت پذیرد. این بیانیه در واقع سند راهبردی و مأموریتی است که چشم اندازی آینده را برای ما ترسیم می‌کند رهبر انقلاب مشخص کرده‌اند که محور این کار جوانان هستند ولی متأسفانه فعلاً جوانان خود را محور این کار قرار نداده‌اند.
وی با اشاره به بیانات سال ۹۸ رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان و تاکید بر تسریع در حرکت‌های دانشجویی، ابراز کرد: در سال جاری معظم‌له در رابطه با بحث آرمان‌های جمهوری اسلامی، دو آرمان تعریف کردند که یکی بحث اداره کشور به صورت اسلامی و دیگری الگو شدن اداره کشور ما به صورت اسلامی برای جهانیان است. با این حال باید دید کدام تشکل بر اساس این فرمایش مقام معظم رهبری نشست و برنامه‌ای را اجرا خواهند کرد.
تأثیر جریانات سیاسی بر سکوت جنبش دانشجویی
محسن خزایی، ادوار بسیج دانشجویی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در این رابطه اظهار کرد: مسئله اصلی تشکل‌ها از یک جریانی شروع شد که قصد داشت صدای دانشجو در دانشگاه کمرنگ شود و جریان نخبه و فرهیخته‌ای که موج ایجاد می‌کرد، ساکت شود و با سوق دادن دانشجو به سمت مسائل حاشیه‌ای و کم اهمیتی که دردی از جامعه را دوا نمی‌کرد و فقط کشمکش‌های سیاسی را افزایش می‌داد، باعث شدند که این مسئله پیش بیاید و متأسفانه تا حدودی هم موفق شدند.
وی افزود: البته نقش کرونا در این زمینه غیرقابل انکار. است چراکه حضور در محیط دانشگاه برای فعالیت‌های تشکل‌ها مؤثر است و باعث ایجاد تکاپو بین دانشجویان می‌شود و بنابراین شیوع کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها بین دانشجو و دانشگاه فاصله انداخت اما به نظر من ساده اندیشی است که فقط کرونا را در انفعال تشکل‌های دانشجویی مؤثر ببینیم.
این فعال دانشجویی یادآور شد: متأسفانه در این مسئله جریانات سیاسی که می‌خواستند دانشگاه ساکت و کرسی‌های آزاد اندیشی از دانشگاه حذف شود مهمترین نقش را داشتند. برخلاف آنکه رهبر معظم انقلاب بارها بر برپایی کرسی‌های آزاد اندیشی و مطالبه‌گری دانشجویان تاکید کردند اما آن جریان سیاسی که می‌خواست این صدا کمرنگ شود تا از این سکوت بیشترین انتفاع سیاسی را ببرد مهمترین اثر را گذاشت و دانشجو را از دانشگاه فاصله داد. در واقع این جریان سیاسی مخالف جوان گرایی، تفکرات نو و تشکیلات دانشجویی بود.
وی با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب تاکید کرد: من معتقدم که ما بیانیه گام دوم را آن قدرها که باید خوب نفهمیدیم. رهبر انقلاب چند وقت بعد از صدور بیانیه گام دوم در اردیبهشت ماه و در دیدار با کارگزاران نظام یک جمله فرمودند؛ ایشان فرمودند اینکه ما گفتیم بیانیه گام دوم منظورمان این است که انرژی و شور و اشتیاق و همت بلندی که باعث شد انقلاب اسلامی پیروز شود هنوز در بین قشر جوان ما هست منتها بکارگیری این انرژی و همت بلند باید اتفاق بیفتد. به عبارتی ایشان تأکید کردند که باید به جوانان مسئولیت داده شود تا مسائل کشور حل شود.
خزایی ادامه داد: رهبر انقلاب معتقدند همانطور که در انقلاب اسلامی و در ۸ سال دفاع مقدس و در بقیه بحران‌ها و نقاط عطف نظام توانستیم با اعتماد و تکیه بر جوانان و سپردن امور به آنها مسائل را حل کنیم، امروز هم می‌توانیم مسائل را با تکیه بر جوانان حل کنیم اما متأسفانه در کشور ما فقط شعار جوان گرایی داده می‌شود و در عمل بعضی از جوان‌های گروه بندی‌های سیاسی به عنوان مشاور به‌کارگیری می‌شوند و آنچنان که باید در امور اجرایی دخالت داده نمی‌شوند که این عمل صرفاً یک کار نمایشی است.
وی اضافه کرد: با این حال ملاحظه می‌شود که هنوز وزارت خانه‌ها، ادارات و سازمان‌های مختلف را پیرمردهایی اداره می‌کنند که بارها امتحان خود را پس داده‌اند و نشان داده‌اند که نمی‌توانند از پس مسائل کشور برآیند در حالی که با میدان دادن به جوانان می‌توانستیم مسائل کشور را به نحوی مطلوب حل کنیم.
خزایی گفت: قطعاً اگر فضای کشور به سمت فرصت دادن به جوانان پیش برود، تشکل‌های دانشجویی نیز پر رمق‌تر از قبل خواهند شد و انگیزه‌ای برای کارکردهای تشکیلاتی پیدا خواهند کرد.
مسئول اسبق بسیج دانشجویی دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: در برهه‌ای برنامه تشکل‌های دانشجویی این بود که جوان‌ها در حضور مسئولان سوالات خود را مطرح کنند و مسئولان به آنها پاسخ دهند اما متأسفانه امروز تریبون‌های دانشگاه یک‌طرفه شده است و فقط محلی برای سخنرانی مسئولان است که این نوع برنامه‌ریزی باید اصلاح شود.
نبود خلاقیت و کرونا؛ عوامل بازدارنده دانشجویان از فعالیت‌های سیاسی
فاطمه نظام‌الدین فعال دانشجویی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در این رابطه اظهار کرد: فکر نمی‌کنم دانشجویان امروز از رسالت خود دور شده باشند بلکه به نظر می‌رسد قالب‌های کنشگری آنها خیلی به چشم نمی‌آید و به نظر می‌رسد دانشجوی امروز همان کارهایی را قبلاً انجام می‌شد به صورت باکیفیت تر انجام می‌دهد.
وی افزود: دانشجویان امروز به فرم اهمیت بیشتری می‌دهند نسبت به نسل قبلی که ارائه برایشان اهمیت بیشتری داشت؛ به نظر می‌رسد که جوانان امروز باید به سراغ قالب‌های خلاقانه‌تری بروند به عنوان مثال می‌توانند از طراحی بازی‌های محیطی برای محافل خود بهره ببرند با این حال گاهی حتی نیازی به دست زدن به کارهای جدید هم نیست و می‌توان با کارهایی مثل برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، نشست‌ها و حتی یک حلقه ساده کتاب خوانی همان اهداف را دنبال کرد؛ البته در ارائه فرم برنامه‌ها نیاید از نقش رسانه‌ها غافل شد.
این فعال دانشجویی با اشاره به دوران شیوع کرونا، از تأثیر این اپیدمی بر تعطیلی دانشگاه‌ها و به تبع آن انفعال حرکت‌های دانشجویی گفت و یادآور شد: به نظر می‌رسد که مقصر بخشی از این انفعال کرونا است اما همه چیز هم مربوط به کرونا نیست. پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و بازگشت روال کاری به روزهای قبل از کرونا فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی نیز تا حد مناسبی از سر گرفته شد اما آنچه در دوران کرونا ضربه خورد همان بحث فرم است. چرا که برای دانشجوی امروز این مسئله به همراه رسانه بسیار مهم است.
وی ادامه داد: در دوران کرونا گرایش جوانان به فضای مجازی و رسانه بیشتر شد و همین مسئله نیز باعث دوری آنها از فضای دانشگاه و آموزشگاه‌ها شد و متأسفانه ما نتوانستیم به گونه‌ای که باید خود را متناسب با مخاطب توانمند کنیم. ضعف ما در حوزه رسانه قبلاً نیز وجود داشت اما با آمدن کرونا گسل بین نسلی را بزرگ‌تر کرد.
نظام‌الدین یادآور شد: فکر نمی‌کنم مشکل این باشد که دانشجوی امروز رسالت خود را تشخیص نداده است بلکه به نظر می‌رسد که مشکل نبود نوآوری در انتقال محتوا است تا اثرگذاری بهتری را از برنامه‌های تشکل‌های دانشجویی شاهد باشیم.
به گزارش ایمنا، امروز باید از دانشگاه بیش از هر جای دیگری فریاد عدالت خواهی سر داده شود؛ بنابراین قدرت و نفوذ قلم و کلام دانشجویان عدالت‌خواه که می‌تواند مبدأ تحولات جدید و جدی در دوران جدید باشد گام مؤثری در استقرار عدالت اجتماعی در سطوح مختلف حیات جمعی خواهد بود.
به عقیده بسیاری از صاحب نظران، گفت‌وگوهای صمیمانه دانشجویان با مسئولان می‌تواند به احیای مسیر تحول‌خواهی و گفتمان‌سازی و تصمیم‌سازی در جمعیت جوان و دانشجویی کشور کمک کند و موجب انسجام تشکل‌های دانشجویی شود که با توجه به نیاز امروز جامعه چنین اتفاقی به افزایش دوباره سرمایه اجتماعی نظام با تمرکز بر بدنه دانشگاهی و قشر تحصیل‌کرده منجر خواهد شد.
همچنین می‌توان با ایجاد فرصت‌های مشارکت اجتماعی و فرهنگی برای دانشجویان، آموزش مهارت‌های زندگی، کمک به آنها برای تدوین استراتژی‌های رسیدن به اهداف، ایجاد ارتباطات مثبت، فراهم کردن فرصت‌های تعامل با اساتید و کارشناسان به تقویت روحیه امید و افزایش راندمان تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌ها کمک کرد.
نظر شما