به گزارش خبرگزاری ایمنا، در نهایت پس از گذشت ۵۵ روز از آغاز حملات رژیم اسرائیل به لبنان، روز سه‌شنبه توافق آتش‌بس میان حزب‌الله لبنان و رژیم صهیونیستی محقق شد و در پی این اتفاق، صحنه‌های شادی‌آفرین بازگشت ساکنان جنوب لبنان به خانه‌هایشان که به دلیل بمباران‌های اسرائیل این منطقه را ترک کرده بودند، رقم خورد.
این در حالی است که دو ماه پیش، حزب‌الله لبنان با ضربات بسیار سنگینی از جمله انفجار غیرانسانی پیجرها و مجروحیت هزاران نفر از نیروهای حزب‌الله و ترور فرماندهان ارشدش روبه‌رو شد و اندکی بعد محور و فرمانده افسانه‌ای مقاومت، یعنی سید حسن نصرالله و جانشین وی سید هاشم صفی‌الدین را در اثر حمله صهیونیست‌ها از دست داد، با این وجود، به ایستادگی خود ادامه داد و در شرایطی که دشمنان برای فروپاشی حزب‌الله لحظه‌شماری می‌کردند، حملات سنگین خود به اسرائیل را از سر گرفت و دشمن را در عملیات نظامی زمینی در خاک لبنان، ناکام گذاشت.
حزب‌الله طی دو ماه گذشته حملات موشکی خود به سرزمین‌های اشغالی را در دستور کار قرار داد و در جنوب لبنان نیز خسارت‌های فراوانی به ارتش رژیم صهیونیستی وارد کرد، تا آنجا که روزی بدون اخبار حملات حزب‌الله به تجمعات نظامیان صهیونیست سپری نمی‌شد.
از سوی دیگر صهیونیست‌ها که در آغاز حمله به لبنان از نابودی حزب‌الله و تغییر معادلات صحبت می‌کردند و در روزهای اخیر به دنبال طرح خلع سلاح حزب‌الله از طریق مذاکرات آتش‌بس بودند، به هیچ‌یک از اهداف خود نرسیدند و نه‌تنها در نابودی حزب‌الله ناکام ماندند، بلکه نتوانستند برای تأمین امنیت بازگشت آوارگان به شهرک‌های شمالی نیز منطقه‌ای حائل در جنوب لبنان ایجاد کنند.
نفتالی بنت دیروز درباره آتش‌بس گفت این آتش‌بس یک شکست تمام‌عیار برای اسرائیل است، همچنین طبق نظرسنجی کانال ۱۳ رژیم صهیونیستی، ۷۴ درصد غاصبان سرزمین‌های اشغالی اعلام کردند اسرائیل در اهداف حمله به لبنان ناکام ماند و نتانیاهو نیز اعلام کرد آتش‌بس با لبنان انتخاب بین بد و بدتر بود. به عبارتی او نیز به‌طور تلویحی پذیرفت که نتوانسته است در رسیدن به اهداف جنگ علیه لبنان موفق شود.
حالا مطابق این توافق که با میانجیگری فرانسه و آمریکا تهیه شد، قرار است که تا ۶۰ روز آینده آتش‌بس برقرار باشد و در حالی که حزب‌الله از عملیات نظامی علیه اسرائیل اجتناب می‌کند، اسرائیل نیز هیچ‌گونه عملیات یا اقدام نظامی علیه اهداف و مواضع لبنانی، از جمله غیرنظامیان یا اهداف دولتی در زمین، دریا یا آسمان لبنان انجام نخواهد داد، همچنین قرار است کمیته‌ای با توافق اسرائیل و لبنان برای نظارت و کمک به اجرای این تعهدات تشکیل شود و سپس هر دو طرف گزارش هرگونه تخلف از این تعهدات را به این کمیته و نیروهای موقت سازمان ملل متحد در لبنان (یونیفل) ارائه خواهند داد، علاوه بر این، لبنان نیروهای امنیتی رسمی و ارتش خود را در امتداد همه مرزها، گذرگاه‌ها و خطوط تعیین‌شده در منطقه جنوبی مستقر خواهد کرد و اسرائیل طی ۶۰ روز به‌تدریج به جنوب «خط آبی» (خط حائل بین مرزهای دو طرف) عقب‌نشینی خواهد کرد.
فرایند دستیابی به این توافق، بررسی دقیق‌تر برخی از مفاد مندرج در آن و آینده تحولات منطقه، موضوعی بود که در خصوص آن با محمدعلی حسن‌نیا، کارشناس مسائل منطقه و سیاست خارجی به گفت‌وگو نشستیم.
ایمنا: در نهایت شاهد بودیم که از صبح روز سه‌شنبه توافق آتش‌بس میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل برقرار شد، از نظر شما چه عواملی دو طرف را به سمت این آتش‌بس سوق داد؟
حسن‌نیا: نبردی که روز گذشته به واسطه آتش‌بس میان حزب‌الله و اسرائیل متوقف شد، تقریباً ۱۴ ماه به طول کشید. از ابتدای نبرد، حزب‌الله لبنان اعلام کرد که ورودش به جنگ به این علت است که آتش‌بسی در غزه اتفاق بیفتد و جنایت‌های اسرائیل در غزه متوقف شود، اما تقریباً در سه ماه گذشته پس از ترور سیدحسن نصرالله و هاشم صفی‌الدین کمی نشان می‌داد تحولات به این سمت می‌رود که حزب‌الله اندکی از این موضوع کوتاه آمده است و نمونه آن سخرانی شیخ نعیم قاسم بود که اعلام کرد حزب‌الله دو شرط برای آتش‌بس دارد، نخست پایان جنگ در لبنان و دوم سیادت و حفظ حریم لبنان بود. همین سخنان نشان می‌داد که حزب‌الله کمی از ماجرای پیوند جنگ غزه و لبنان کوتاه آمده است.
از سوی دیگر اسرائیلی‌ها نیز بعد از ماجرای مجدل الشمس به این سمت رفتند که بتوانند زیرساخت‌های حزب‌الله از نظر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، لجستیکی و نظامی را مورد هدف قرار دهند یا دولت حزب‌الله را که تشکیلات بسیار منسجمی دارد از بین ببرند یا در مرحله بعدی بتوانند حزب‌الله را خلع سلاح کنند و از جنوب لبنان تا پشت خط لیتانی عقب برانند، اما شاهد بودیم که اسرائیلی‌ها با پذیرش قطعنامه ۱۷۰۱ و توافقی که آمریکایی‌ها به نمایندگی‌شان انجام دادند، کمی از صحبت‌هایی که نتانیاهو می‌کرد و می‌گفت می‌خواهیم نظم جدیدی به راه بیندازیم و تا خلع سلاح و نابودی حزب‌الله کوتاه نمی‌آییم، عقب‌نشینی کردند. بنابراین دو طرف درگیر، در این توافق آتش‌بس که مبنای آن همان توافق ۱۷۰۱ در سال ۲۰۰۶ است، کوتاه آمدند، زیرا جنگ در لبنان برای هر دو طرف بسیار دردناک بود و هر دو طرف بیشترین ضربات را به یکدیگر وارد کردند و ترور فرماندهان ارشد حزب‌الله نشان می‌داد این جنگ، نبرد بسیار سختی خواهد بود، یعنی هر دو طرف به این رسیدند که باید آتش‌بس برقرار شود.
از سوی دیگر اسرائیلی‌ها جنگ در غزه را از نظر نظامی تقریباً تمام‌شده می‌دانند و وارد درگیری‌های امنیتی در غزه شده‌اند؛ به همین علت می‌خواهند آتش‌بس در شمال برقرار شود تا بتوانند صهیونیست‌های آواره‌ای را که در شمال اراضی اشغال ساکن بودند، برگردانند. تنها تفاوتی که آتش‌بس فعلی با سال ۲۰۰۶ دارد این است که همان قطعنامه ۱۷۰۱ است اما دو نکته در آن وجود دارد، اول آنکه یک هیئت نظارت به رهبری آمریکا و فرانسه برای نظارت بر حسن توافق و انجام آتش‌بس تشکیل خواهد شد و دومین مورد این است که آمریکا تعهد کتبی از سمت خودش به اسرائیل داده است درباره اینکه هرزمان شما حملات یا سلاحی از سمت حزب‌الله لبنان دیدید، می‌توانید به آنها پاسخ دهید.
ایمنا: با توجه به آنچه گفتید می‌توان نتیجه گرفت که حزب‌الله در این جنگ شکست نخورده است؟
حسن‌نیا: بله من معتقدم حزب‌الله با وجود هزینه‌های سنگینی که در این جنگ متحمل شده، شکست نخورده است؛ زیرا نتانیاهو و گالانت به دنبال خلع سلاح کامل حزب‌الله بودند و حتی رئیس ارتش گفته بود تا تمام تجهیزاتشان را نابود نکنیم، جنگ تمام نمی‌شود، اما بعد از ترور سید حسن نصرالله به گفته اندیشکده آلما، میزان حملات حزب‌الله ۶۰ درصد افزایش یافته است و این یعنی توان تسلیحاتی حزب‌الله همچنان بالاست. دومین مورد این است که هدف برقراری نظم جدید در لبنان و نابودی حزب‌الله محقق نشد، حتی «سمیر جعجع» نشستی با عنوان «لقاء مهراب» برگزار کرد که در آن خواستار اجرای قطعنامه ۱۵۵۹ و خلع سلاح حزب‌الله شدند، اما این ماجرا رخ نداد و نتوانستند حزب‌الله را از معادلات لبنان حذف کنند.
موضوع دیگر عمق اهداف حمله حزب‌الله است که طبق اعلام اندیشکده آلمای اسرائیل، تعداد حملات موشکی و پهپادی از لبنان در طول تاریخ اسرائیل بی‌سابقه بوده است و بخشی از بازدارندگی پدافندی و هوایی اسرائیل با صدمات جدی روبه‌رو شد، به‌طوری که تایمز اسرائیل نوشت سربازان ذخیره اسرائیل در شمال خسته شده‌اند.
در خصوص انفکاک جنگ حزب‌الله از غزه نیز این مهم‌ترین عقب‌نشینی حزب‌الله است، اما نکته اصلی این است که آتش‌بس در ۶۰ روز محدود است و العهد لبنان در این خصوص نوشته است که حزب‌الله با این شرط که در دو ماه آینده جنگ در غزه به پایان برسد، به صورت موقت از شرط آتش‌بس در غزه کوتاه آمده است، بنابراین در مجموع معتقدم که حزب‌الله در این جنگ شکست نخورده است.
ایمنا: به نظر شما مهم‌ترین عاملی که نتانیاهو را به پذیرش آتش‌بس سوق داد چه بود؟ آیا این تحولات میدان و آتش سنگین حزب‌الله بر سر اسرائیل نبود که موجب شد نتانیاهو از مواضعش کوتاه بیاید؟
حسن‌نیا: چند روایت در خصوص این موضوع وجود دارد، نخست اینکه درون خود اسرائیل می‌توانیم چند مورد را ببینیم، اولین مورد این است که حمله زمینی که اسرائیل قصد داشت انجام دهد تا بتواند تحرکی را در میدان نظامی ایجاد کند و از طریق آن تحول بتواند معادلات را تغییر دهد و در مذاکرات امتیاز بیشتری بگیرد، امکان‌پذیر نشد و در میدان نظامی زمینی نتوانست به خواسته‌هایش برسد. دومین دلیل فشار داخلی زیادی است که بر اسرائیلی‌ها وارد شده است، زیرا اسرائیلی‌ها مطابق نظرسنجی‌های خودشان به دنبال نظم جدیدی که نتانیاهو از آن صحبت می‌کرد نبودند و خواسته اصلی شهرک‌نشینان و آوارگان صهیونیست دو چیز بود: اول اینکه به خانه‌هایشان برگردند و دوم اینکه امنیتشان تأمین شود، یعنی دنبال رؤیاپردازی‌های نتانیاهو و ورود به جبهه‌های جدید جنگ نبودند. در نهایت این فشار به نتانیاهو وارد شد و زمانی که کابینه اسرائیل تشکیل شد جز یک نفر که چهره بسیار تندرویی است و شعبان بی‌مخ اسرائیلی‌ها محسوب می‌شود، همه به آتش‌بس رأی مثبت دادند و حتی وزیر دارایی اسرائیل که چهره‌ی تندرویی است نیز به پایان جنگ رأی داد. باید بدانیم که اسرائیل به دنبال جنگ تمام‌عیار و مشابه غزه در لبنان نبود، چراکه می‌دانست آن مساحت و جغرافیا و تمام مسائلی که در غزه وجود دارد، در لبنان وجود ندارد و جنگ اسرائیل در لبنان همچون غزه برای بقا نبود. در نهایت این موارد اسرائیل را به سمت پذیرش توافق کشاند، اگرچه آنها به دنبال این بودند که در این توافق بتواند امتیازاتی را از آمریکایی‌ها یا لبنانی‌ها کسب کنند.
ایمنا: پیش از این در مصاحبه‌ای گفته بودید که اسرائیلی‌ها به دنبال ایجاد یک ائتلاف شبه‌ناتو با حضور نیروهای آمریکایی در لبنان هستند، آیا این هدف محقق شده است؟
حسن‌نیا: ناتو یک اصطلاح نظامی است که هر جا یک ائتلاف نظامی شکل می‌گیرد از آن استفاده می‌شود، در واقع اسرائیل به دنبال تشکیل ائتلافی بود که غربی‌ها بتوانند آن را مدیریت کنند، ناتو چیزی است که آمریکا در اروپا به وجود آورده تا بتواند در آنجا مدیریت نظامی کند و حالا همین مسئله در لبنان هست و هدف این است که یک سازوکار اجرایی نظامی در لبنان داشته باشند. در توافق آتش‌بس هم سعی کرده‌اند این موضوع را بگنجانند و مطابق توافق، آمریکا به همراه فرانسه به عنوان ناظران اجرای سازوکار آتش‌بس قطعنامه ۱۷۰۱ شناخته شدند. این قطعنامه سه بخش دارد: ارتش لبنان، نیروهای یونیفل و ارتش رژیم صهیونیستی. فرانسه از قدیم در لبنان حضور و سیادت داشته و حتی از تعبیر مادر مهربان در مورد فرانسه استفاده می‌کنند اما آمریکایی‌ها هم می‌خواستند حضور داشته باشند که خودشان را هم گنجاندند. البته آمریکا گفته است ما در لبنان حضور نظامی نخواهیم داشت اما همین حقی که به خودشان در این توافق به عنوان ناظر و تضمین دهنده کتبی به اسرائیل و دولت لبنان داده‌اند نشان می‌دهد که دنبال یک سازوکار اجرایی هستند تا بتوانند در مسائل نظامی و اجرایی لبنان نفوذ کنند و این نکته بسیار مهمی است و انتظار می‌رود در ماه‌ها آتی شاهد دخالت‌های زیاد آمریکایی‌ها در مسائل لبنان باشیم.
ایمنا: در حال حاضر بحث انتخاب رئیس‌جمهور نیز در لبنان مطرح است و نبیه بری نیز در سخنرانی پس از آتش‌بس به آن اشاره کرد.
حسن‌نیا: بله دقیقاً. روز سه‌شنبه ساعت ۱۰ صبح اعلام کردند که آتش‌بس برقرار شده و تا ساعت ۶ عصر دیدیم که ۹ هزار نفر از نیروهای ارتش لبنان به نزدیکی جنوب رسیده بودند. اینها تا قبل از حمله اسرائیل کجا بودند؟ همه عقب نشینی کرده بودند اما اینکه بلافاصله این حجم از نفرات به سمت جنوب گسیل شدند این نشان می‌دهد که از چند روز قبل از این موضوع اطلاع داشتند و آمریکایی‌ها و ارتش لبنان این آمادگی را داشتند که به مناطق جنوب ورود کنند و همین الان می‌بینیم که دسته‌ای از نیروهای ارتش لبنان به مرزهای بین‌المللی رسیدند. از سوی دیگر آقای «جوزف اون» رابطه بسیار خوبی با آمریکایی‌ها و متحدان آنها در منطقه یعنی قطر و عربستان، همچنین فرانسه دارد. همین سبب شده او به یکی از گزینه‌های اولویت دار آمریکا و کشورهایی مانند قطر و عربستان برای ریاست جمهوری در لبنان تبدیل شود و به‌طور قطع آمریکایی‌ها در ماه‌های آینده تلاش می‌کنند تا گزینه مطلوب خودشان را به ریاست‌جمهوری برسانند؛ زیرا رئیس‌جمهور در لبنان اهمیت زیادی دارد و فرمانده کل قوا است و وزیر دفاع زیر نظر اوست و آن تغییر معادله‌ای که دنبال آن بودند را با همین مسئله جلو خواهند برد.
ایمنا: یعنی در حال حاضر نتوانستند به این تغییر معادله برسند اما این برنامه را همچنان دنبال می‌کنند.
حسن‌نیا: بله زیرا تغییر معادله به صورت تدریجی رخ می‌دهد نه ناگهانی. شما می‌بینید که کارهایی که در فرودگاه لبنان انجام می‌دهند و تغییراتی که در مناصب امنیتی لبنان از دو سال قبل انجام شده در همین راستا است و با انتخاب رئیس‌جمهور پازل این تغییرات تکمیل خواهد شد زیرا با انتخاب رئیس‌جمهور، نخست وزیر هم باید انتخاب شود. اگر نخست‌وزیر چهره معتدلی بود، حزب‌الله می‌پذیرفت، اما اگر چهره‌ای مانند «فواد سنیوره» روی کار بیاید رفتار بسیار تندی با حزب‌الله خواهد داشت.
ایمنا: هوکاشتاین نماینده آمریکا در این مذاکرات گفته بود که مردم به دنبال این هستند این آتش‌بس دائمی باشد، چقدر این امر را محتمل می‌دانید؟
حسن‌نیا: در حال حاضر باید ۶۰ روز از این آتش‌بس بگذرد و همان‌طور که اشاره کردم معتقد هستم که حزب‌الله لبنان غزه را تنها نگذاشته است، از شرط اصلی خودش برای پایان جنگ غزه عقب‌نشینی کرده، اما غزه را تنها نگذاشته است، این دو با هم یکسان نیستند. ۶۰ روز زمان آتش‌بس کوتاه‌مدت است و پس از آن مطابق سازوکارهایی، این آتش‌بس طولانی‌مدت می‌شود. به نظر من در این ۶۰ روز گروه‌های مقاومت و ایران فشار خواهند آورد که در غزه نیز جنگ تمام شود. به نظر من اگر در این مدت دو ماه جنگ غزه تمام نشود شاهد درگیری و برخوردی میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل خواهیم بود.
ایمنا: پس احتمال وقوع آتش‌بس در غزه در پی آتش لبنان وجود دارد؟
حسن‌نیا: بله احتمال دارد و به نظر من حزب‌الله تجدید قوا خواهد کرد و اگر ببیند اسرائیلی‌ها در این ۶۰ روز به جنایت‌هایشان در غزه ادامه می‌دهند، دوباره وارد درگیری با صهیونیست‌ها خواهد شد.
نظر شما