به گزارش خبرگزاری ایمنا، اجلاس فوق‌العاده کشورهای عربی و اسلامی در ریاض، با هدف توقف جنگ در لبنان و فلسطین و مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی روز دوشنبه، بیست‌ویکم آبان برگزار شد. در این اجلاس سران کشورهای مختلف از جمله محمود عباس و رجب طیب اردوغان شرکت و بر لزوم حمایت از مردم فلسطین و لبنان تأکید کردند. بیشتر رهبران عرب و مسلمان در این نشست خطابه‌هایی تندتر از قبل علیه اسرائیل ایراد کردند؛ تا جایی که برخی رسانه‌ها و تحلیلگران اسرائیلی هم نسبت به سخنان بن سلمان اظهار تعجب کردند.
محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور ایران که در این اجلاس شرکت کرده بود، به موفقیت اجلاس در ایجاد هم‌صدایی میان کشورهای اسلامی اشاره کرد و گفت که قطعنامه‌ای جامع تصویب شده است که بر ضرورت آتش‌بس پایدار تأکید دارد.
معاون اول رئیس‌جمهور اظهار کرد که دنیای غرب باید به خود بیاید و دست از معیارهای دوگانه خود بردارد.
وی گفتمان جمهوری اسلامی ایران درباره همه‌پرسی در فلسطین را مطرح کرد که از جمله نکات اصلی آن راهکار پیشنهادی ایران برگزاری یک همه‌پرسی در میان تمام فلسطینیان شامل مسلمان، مسیحی و یهودی است. این همه‌پرسی بر اساس اصل «هر فلسطینی - یک رأی» است و ایران این راهکار را تنها راه‌حل دموکراتیک برای حل و فصل دائمی مسئله فلسطین و بازگرداندن حق تعیین سرنوشت به مردم فلسطین می‌داند. موضوعی که عارف نیز بر آن تأکید کرد و گفت «راه‌حل دموکراتیک برای فلسطین، همه‌پرسی میان تمام فلسطینیان است.»
ایران بر ضرورت همبستگی و دوری از تفرقه میان کشورهای مسلمان برای مقابله با دسیسه‌های دشمنان تأکید کرد. این گفتمان در راستای موضع همیشگی ایران در حمایت از حقوق مردم فلسطین و تلاش برای یافتن راه‌حلی عادلانه برای این مناقشه طولانی‌مدت مطرح شده است.
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه نتایج اجلاس فوق‌العاده سران کشورهای اسلامی عربی را تشریح کرد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها «حمایت از عضویت کامل دولت فلسطین به سازمان ملل، محکومیت حمله‌های مقام‌های اسرائیل علیه سازمان ملل و دبیرکل آن و آن روا، محکومیت تجاوز اسرائیل به لبنان و نقض حاکمیت سرزمینی و درخواست آتش‌بس فوری، درخواست کمک‌های بشردوستانه فوری به لبنان، محکومیت تجاوز اسرائیل علیه سوریه و پایان اشغال جولان» است.
چه تصمیماتی در اجلاس ریاض اتخاذ شد؟
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، این اجلاس با هدف اتخاذ موضع واحد کشورهای اسلامی و عربی برای توقف تجاوزات اسرائیل به غزه و لبنان برگزار شد. از جمله مهم‌ترین تصمیمات و نتایج اجلاس فوق‌العاده کشورهای اسلامی و عربی در ریاض می‌توان به محکومیت شدید حملات و جنایات جنگی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و لبنان، درخواست برای توقف فوری جنگ و برقراری آتش‌بس پایدار در غزه و لبنان، شکستن محاصره غزه و ارسال کمک‌های بشردوستانه به این منطقه، درخواست از دادستان دیوان کیفری بین‌المللی برای آغاز تحقیقات فوری درباره جنایات جنگی رژیم صهیونیستی، حمایت از تعلیق عضویت رژیم صهیونیستی در سازمان ملل متحد، درخواست از کشورهای جهان برای تحریم صادرات اسلحه و مهمات به رژیم صهیونیستی، تأکید بر حمایت از عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل متحد، هشدار درباره خطر گسترش درگیری و نقض حاکمیت کشورهایی همچون عراق و سوریه و ایران، تأکید بر ضرورت اجرای راه‌حل دو دولتی و پایان اشغال اراضی فلسطینی توسط اسرائیل، حمایت از تلاش‌های مصر و قطر برای تبادل اسرا و برقراری آتش‌بس دائمی در غزه اشاره کرد.
یکی از بندهای قطعنامه، پیگیری معلق کردن و اخراج رژیم صهیونیستی از سازمان ملل است که می‌تواند پیامدهای سیاسی مهمی داشته باشد. با این حال، برخی منتقدان معتقدند که این اجلاس به اقدامات عملی و بازدارنده قوی‌تری مانند تحریم‌های اقتصادی علیه اسرائیل منجر نشد.
جنبش حماس تحقق اهداف بیانیه نشست ریاض را نیازمند تلاش بیشتر برای متوقف کردن تجاوز رژیم صهیونیستی و پایان محاصره و امدادرسانی به ملت فلسطین دانست و تاکید کرد: «از سران کشورهای شرکت کننده در نشست عربی-اسلامی می‌خواهیم برای تعلیق عضویت رژیم صهیونیستی در سازمان ملل و ممنوعیت صادرات سلاح به این رژیم، فوری اقدام کنند.»
حماس همچنین اعلام کرد: «ملت فلسطین از ملت‌های برادر عرب و مسلمان انتظار دارد از ابزارهای موجود برای وادار کردن رژیم صهیونیستی به متوقف کردن تجاوز، ارسال کمک‌ها، شکستن محاصره و حمایت از پایداری آن‌ها حمایت کنند.»
حمایت عربستان و اردن برای نخستین‌بار از فلسطین
اما یکی از نکات برجسته این اجلاس موضع قاطع عربستان در حمایت از فلسطین بود. بر این اساس در بیانیه پایانی این اجلاس، شرکت‌کنندگان بر حمایت از حقوق ملت فلسطین از جمله حق برخورداری از آزادی و کشور مستقل تأکید کردند و بر حاکمیت کامل دولت فلسطین بر قدس به‌عنوان پایتخت ابدی فلسطین تأکید شد.
در این راستا محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، در سخنرانی افتتاحیه خواستار آتش‌بس فوری در غزه و لبنان شد. وی در نطق خود با لحنی تند از نسل‌کشی در غزه و ضرورت توقف آن گفت و دوباره حمله به ایران را محکوم کرد و از جامعه جهانی خواست اسرائیل را ملزم کند به حاکمیت ایران احترام بگذارد و از حمله به قلمروی این کشور خودداری کند. این موضع‌گیری قاطع عربستان در حمایت از فلسطین و محکومیت اقدامات اسرائیل، نشان‌دهنده تغییر رویکرد این کشور نسبت به مسئله فلسطین است. عربستان که پیش از این روابط نزدیک‌تری با اسرائیل داشت، اکنون موضعی هم‌سو با دیگر کشورهای اسلامی به‌کار گرفته است.
تحلیلگران معتقدند چند عامل اصلی باعث تغییر تاکتیک عربستان در برابر مسئله فلسطین شده است. نخستین عامل خیزش دانشجویان آمریکایی و اروپایی در حمایت از فلسطین است که عربستان را وادار کرد موضع فعال‌تری به‌کار گیرد. دومین عامل اهمیت مسئله فلسطین برای افکار عمومی جهان عرب و اسلام است. سومین عامل تلاش برای حفظ جایگاه منطقه‌ای است، چرا که عربستان نمی‌خواهد با بی‌تفاوتی نسبت به غزه، موقعیت خود را در منطقه تضعیف کند. چهارمین عامل فشار افکار عمومی داخلی و خارجی است به‌طوری که انتظارات مردم عربستان و سایر کشورها برای اقدام عملی ریاض در قبال فلسطین افزایش یافته است. پنجمین عامل تغییر تاکتیک و نه تغییر راهبرد دولت سعودی است چرا که عربستان با این موضع‌گیری تلاش کرد تصویر مثبت‌تری از خود ارائه دهد، بدون آنکه از سیاست کلی عادی‌سازی روابط با اسرائیل عقب‌نشینی کند. البته باید توجه داشت که این تغییر موضع عربستان را نمی‌توان به معنای تغییر کامل سیاست این کشور در برابر اسرائیل دانست، بلکه می‌توان آن را بیشتر یک تاکتیک موقت در شرایط فعلی عنوان کرد.
همچنین عبدالله دوم شاه اردن با تاکید بر جلوگیری از فاجعه انسانی در غزه گفت که جامعه بین‌الملل جلوی «اسرائیل» در تشدید تنش در فلسطین و شلعه‌ور کردن آتش جنگ علیه لبنان را نگرفت و تاکید کرد: «تلاش‌ها برای شکستن محاصره غزه، توقف تشدید تنش در کرانه باختری، حمایت از حاکمیت لبنان و توقف جنگ علیه آن را باید فوری افزایش دهیم.»
شاه اردن در ادامه گفت که جامعه جهانی باید موضع قاطعی برای جلوگیری از فاجعه انسانی در غزه و دستیابی به آتش‌بس فوری اتخاذ کند.
واکنش سران رژیم صهیونیستی به بیانیه پایانی اجلاس ریاض
بر اساس اطلاعات موجود، اسرائیل تاکنون واکنش رسمی و مستقیمی به پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی در فلسطین نداشته اما احتمالاً با آن مخالف است، چرا که ایده برگزاری همه‌پرسی در کل سرزمین فلسطین می‌تواند موجودیت دولت اسرائیل را به چالش بکشد. همچنین اسرائیل به ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری و قدس شرقی ادامه می‌دهد که با ایده همه‌پرسی در تعارض است. نگرانی از تغییر دموگرافیک منطقه نیز از دیگر علل مخالفت اسرائیل با این ایده است، چرا که همه‌پرسی با مشارکت تمام فلسطینیان، از جمله آوارگان، می‌تواند توازن جمعیتی را به نفع فلسطینیان تغییر دهد. در مجموع، به نظر می‌رسد اسرائیل با ایده همه‌پرسی در کل فلسطین تاریخی مخالف باشد و همچنان بر راه‌حل‌های دیگری مانند طرح دو کشوری تأکید کند.
بر اساس اطلاعات اسرائیل با اقدامات مختلف حتی از عضویت فلسطین در سازمان ملل جلوگیری کرده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها لابی‌گری گسترده توسط دیپلمات‌های اسرائیلی و آمریکایی علیه تصویب قطعنامه موافقت با عضویت رسمی فلسطین در سازمان ملل و دادن رأی منفی به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل برای درخواست از شورای امنیت جهت پذیرش عضویت فلسطین، اقدامات نمادین اعتراضی مانند آنچه که گیلعاد اردان، نماینده دائم اسرائیل در سازمان ملل در اعتراض به این رأی‌گیری انجام داد و منشور سازمان ملل را در مجمع عمومی پاره کرد، ادامه شهرک‌سازی در قدس شرقی و کرانه باختری برای جلوگیری از اجرای راه‌حل دو کشوری است و این اقدامات نشان می‌دهد که اسرائیل تلاش می‌کند از طرق مختلف مانع این امر شود.
هشدار به ترامپ؛ رئیس‌جمهور منتخب آمریکا
جعفر قنادباشی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: در شرایط فعلی مهم‌تر از مطرح کردن بحث دو دولتی، موضوع آتش‌بس است که همه کشورهای حاضر در اجلاس بر آن تاکید داشتند؛ یعنی در این اجلاس کشورهای اسلامی که با حضور ۵۰ تن از سران و مقامات عالی کشورها برگزار شد، سران طی بیانیه‌ای بر ضرورت برقراری آتش‌بس هرچه سریع‌تر و ضرورت پایان جنگ تاکید کردند و از طرفی نیز بر ضرورت حمایت از مردم فلسطین و پایان تجاوز به خاک فلسطین و لبنان تاکید شد که این امر نمایشی از وحدت کشورهای اسلامی و منعکس‌کننده خواست ملت‌های اسلامی است.
وی با بیان اینکه اجلاس سران کشورهای اسلامی به صورت سالانه برگزار می‌شود و این بار ایران پیشنهاد برگزاری این اجلاس به صورت اضطراری را ارائه داد، گفت: اگرچه میزبانی اجلاس با عربستان است اما ۵۰ کشور پیشنهادهای ایران را پذیرفتند و بر ضرورت پایان آتش‌بس تاکید کردند. این موضوع نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی به‌قدری جنایت کرده است که حتی برخی دولت‌هایی که زمانی در جهت عادی‌سازی حرکت می‌کردند، امروز مخالف خط مشی جنگ‌طلبانه این رژیم شده‌اند که نکته بسیار مهمی است.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: در این صحنه برخی کشورهایی که عضو جبهه مقاومت نیستند کوشش کردند تا هم‌نوا با جبهه مقاومت سخن بگویند، چرا که احساس می‌کنند، جبهه مقاومت محور تحولات خاورمیانه است و آن‌ها نمی‌خواهند در حاشیه قرار بگیرند. از جمله عربستان که با میزبانی اجلاس تلاش می‌کرد نزد افکار بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی به عنوان کشوری که مخالف جبهه مقاومت نیست، خود را جلوه دهد تا جایی که حتی ولیعهد سعودی بر ضرورت همراهی و همکاری با جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تاکید کرد؛ بنابراین می‌توان گفت این اجلاس از این حیث نیز مثبت است.
وی تاکید کرد: برایند این اجلاس نشان داد که مسئله فلسطین مسئله اول جهان اسلام است و اگر به تاریخچه تشکیل سازمان همکاری اسلامی بنگریم خواهیم دید که اساس تشکیل آن به سال ۱۹۴۸ برمی‌گردد که صهیونیست‌ها مسجدالاقصی را آتش زدند؛ پس از آن بود که کشورهای اسلامی دور هم جمع شدند و سازمان کنفرانس اسلامی را تشکیل دادند البته بعدها نام آن را به سازمان همکاری‌های اسلامی تغییر دادند، اما بنای این سازمان بر ضرورت دفاع از مسجدالاقصی و جلوگیری از اهانت و تخریب قبله اول مسلمین و همکاری و اتحاد کشورهای اسلامی گذاشته شد و امروز شاهد اجماع آن‌ها بر ضرورت پایان آتش‌بس جنگ هستیم.
قنادباشی ادامه داد: برای اینکه تصمیمات این سازمان اثر کند، لازم است کشورهای اسلامی اراده بیشتری به خرج بدهند و تصمیمات جدی‌تری بگیرند. البته به‌رغم اینکه به‌طور معمول تصمیمات سازمان‌های این چنینی اثر چشمگیری ندارد، اما در مجموع با توجه به جریان‌های بین‌المللی می‌تواند به عنوان راه‌اندازی یک جریان مثبت به نفع فلسطین تلقی شود آن هم درست زمانی که کشورهای بزرگ سرمایه‌داری کوشش می‌کنند جریان‌های تبلیغاتی و سیاسی علیه مردم فلسطین راه بیندازند، بنابراین تصمیمات ۵۰ کشور اسلامی می‌تواند به کند شدن تحرکات بین‌المللی علیه فلسطین کمک کند.
وی یادآور شد: مهم‌ترین نکته آن است که اجماع کشورهای حاضر نشان داد، دونالد ترامپ با ورود به کاخ سفید دیگر نخواهد توانست همچون گذشته جریان عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی را با کشورهای عربی را ادامه دهد، چرا که به‌قدری جنایات رژیم صهیونیستی وسیع و گسترده شده که هیچ اراده، جرئت و شهامتی برای رفتن به سمت عادی‌سازی روابط با این رژیم وجود ندارد.
کارشناس مسائل غرب آسیا با تاکید بر اینکه امروز شرایط منطقه غرب آسیا با دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ در آمریکا متفاوت است، گفت: در حال حاضر همه کشورها معتقدند که اسرائیل از همه خطوط قرمز تجاوز کرده و همین مسئله سبب ایجاد اتحاد در کشورهای اسلامی بر پایه ضرورت پایان تجاوزات این رژیم شده است، بنابراین در چنین شرایطی سخن گفتن از سازش و صلح ابراهیم، معامله قرن و عادی‌سازی روابط که مورد تاکید ترامپ بود، جایگاهی ندارد.
وی خاطرنشان کرد: این اجلاس پیامی از جانب کشورهای اسلامی به آمریکایی‌ها است؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا باید بداند که شرایط امروز غرب آسیا متفاوت از گذشته است و بهتر است از حمایت بی‌چون‌وچرای رژیم صهیونیستی دست بردارد.
به گزارش ایمنا، اهمیت تندتر شدن سخنان رهبران جهان عرب در این نیست که به‌زودی کنشی جمعی علیه رژیم اشغالگر قدس شکل خواهد گرفت، بلکه در آنجاست که مسئله فلسطین دوباره به متن سیاست‌های عربی و مسئله اصلی جهان اسلام بازگشته است.
این موضوع اکنون پس از پیروزی ترامپ از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است، چرا که دستور کار اصلی رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده در منطقه تکمیل پروژه توافق ابراهیم است. اما خطابه‌های خشمگین سران عربی و اسلامی برای توقف جنگ و تشکیل کشور فلسطین را می‌توان برایند ادراک جدیدی در ذهن بازیگران کلیدی منطقه دانست که به ترامپ گوشزد می‌کند که نمی‌تواند این بار با پروژه‌های عادی‌سازی روابط به اهداف شوم خود در منطقه دست پیدا کند.
نظر شما