به گزارش خبرگزاری ایمنا، نقاره در فارسی به نوعی ساز کوبی متشکل از دو طبل کوچک متّصل به هم اطلاق می‌گردد که توسط نقاره چی و به وسیله دو چوب که بر طبل نواخته می‌شود به صدا درمی آید و نقاره خانه در اصطلاح به محل یا برجی گفته می‌شود که بامداد و شام، نقاره چیان در آنجا به نواختن طبل و دُهل و کوس و کُرنا، به نوبت نوازی اشتغال دارند.
نقاره نوازی در ایران و جهان از قدمت بسیار برخوردار می‌باشد و سابقه استفاده از دو ابزار مهم در نقاره کوبی، یعنی طبل و کرنا در شکل اولیه به عهد باستان می‌رسد که در جنگ و مناسبت‌های دیگر مرسوم بوده است، چنان که در هزاره چهارم قبل از میلاد از طبل پایه دار لی لیس در بین النهرین و از طبل باریکی به نام بلخ در مراسم مذهبی استفاده می‌شده است.
آئین نواختن کوس و دُهل و کرنا و شیپور که به تدریج شکل خاصی از آن در ایران باستان، نقاره کوبی نام گرفته است و از ایران به کشورهای دیگر راه یافته، از گذشته‌های دور در سرزمین‌های مختلف و در سفر و حضر، جنگ و صلح و شادمانی و عزا رایج بوده است؛ استفاده از طبل و کرنا و شیپور در جنگ‌ها بیشتر به منظور اطلاع رسانی و اعلام خبر ورود سپاه به یک سرزمین یا تشویق سربازان در جنگ، برچیدن اردوگاه‌ها و سان نظامی و یا رویدادهای بزرگ نظامی همچون فتح و پیروزی و اعلان جنگ مرسوم بوده و در زمان صلح و آرامش، بیشتر در جشن‌ها و اعیاد ملی و مذهبی یا مراسم سوگواری و تشریفات درباری، مانند جلوس پادشاه بر تخت سلطنت، اعلام خبر ورود به شهر، تاج گذاری یا موارد دیگر از قبیل ولادت و مرگ شاهان و شاهزادگان و دیگر مراسم مهم اجتماعی و هنگام طلوع و غروب خورشید نواخته می‌شده است.
سرهنری پل، نقاره زنی را یک روش بسیار کهن مردم آسیا می‌داند و معتقد است که این واژه پس از جنگ‌های صلیبی وارد زمان‌های اروپایی شده و رایج شده است؛ مارکوپولو نیز به نواختن نقاره به معنای آغاز جنگ توسط ایرانیان اشاره دارد و کریستن سن نیز در این باره نوشته است.
مستندات تاریخی از قبیل نوشته‌های متون قدیمی، گزارش‌های سفرنامه نویسان، وجود مکان‌هایی با نام نقاره، نقاره خانه، نقاره چی محلّه، نقاره خوان، نقاره کوب، نقاره ناوکش و … در فرهنگ آبادی‌های ایران، و مزار پیر نقاره خانه در نزدیکی خواف، تپه نقاره خانه در گناباد، برج کوچک نقاره خانه در بالای کوهسار تقی آباد ساری و… و ابزارهای نوبت نوازی عهد هخامنشی در موزه تخت جمشید و سنگ نگاره‌های طاق بستان کرمانشاه که جلوه‌ای از نوبت نوازی را به نمایش می‌گذارد و همچنین وجود اصطلاحات مربوط به نقاره نوازی در اشعار شعرای قدیم و جدید و وجود بعضی دیگر از واژه‌ها در فرهنگ‌های لغت، مانند اسب نقاره، شتر نقاره و فیل نقاره، مؤیّد قدمت این آئین در سرزمین ایران است.
در عهد صفویه استفاده از نقاره در پایتخت معمول و به تدریج در شهرهای بزرگ رایج گردیده و در جشن‌های پیروزی و تاج گذاری و ولادت شاهان و شاهزادگان و خلعت پوشی امیران و …، مراسم نقاره زنی اجرا می‌شد؛ مؤلف عالم آرای عباسی با ذکر واقعه تولّد شاه عبّاس اول از برگزاری این مراسم در اطراف و جوانب کشور خبر داده است؛ شاردن می‌نویسد در بالای سر در مدخل بازار قیصریه اصفهان دو ایوان سرپوشیده بزرگ وجود دارد که محل نواختن ادوات موسیقی است و به آن نقاره خانه می‌گویند و هر روز به هنگام برآمدن و غروب خورشید در آنجا سرنا و دهل و طبل می‌نوازند؛ البته که این بخش از میدان نقش جهان امروز از بین رفته است؛ لازم به ذکر است که اصفهان دارای چهار نقاره خانه بوده است که قدیمی‌ترین آن مربوط به دوره سلجوقی ودر میدان عتیق واقع شده بود.
اصطلاح رایج شادیانه در متون عهد صفویه، مؤیّد آن است که علاوه بر مراسم شاهانه و قبل از طلوع و غروب خورشید، نقاره نوازی در جشن‌ها و سرور به ویژه ازدواج مرسوم بوده است، چنان که محمّد هاشم آصف به نقاره کوبی در جشن عروسی هزار دختر در دوران صفوی اشاره دارد.
نقاره زنی در حرم رضوی
امروزه نقاره زنی از جمله مراسم‌های قدیمی حرم مطهر رضوی است که همچنان نوای گوش‌نواز آن به گوش زائران و مجاوران این بارگاه ملکوتی می‌رسد؛ نقاره‌خانه با شکل‌گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه به منزله یکی از بیوتات آستان قدس به فعالیت خود ادامه داده است، چنان‌که نقاره‌خانه در این دوره با استفاده از ۱۲ نفر نقاره‌چی و یک نفر مهتر، وظایف خود را انجام داده است؛ نقاره‌خانه در ضلع شرقی صحن انقلاب اسلامی قرار دارد و نقاره زنی در ایوان بالای این قسمت انجام می‌شود.
خوب است بدانید که طبل‌ها ذکری ندارند و فقط به عنوان «کوس شادمانه» و هم‌نواز از شروع تا خاتمه با کرناها نواخته می‌شوند؛ در صورتی که کرناها ذکری دارند که سینه به سینه تا به امروز نقل شده است و بدین شرح است:
دست اول: «سرنواز»، سردسته کرنانوازها، کرنا را به طرف گنبد حضرت به عنوان سلام می‌گیرد و می‌دمد:
«سلطان دنیا و عقبی علی بن موسی الرضا»
پس نوازان که تعداد آن‌ها چهار نفر هستند، جواب می‌دهند: «امام رضا»
سرنواز مجدداً با سر کرنا به طرف گنبد حضرت اشاره می‌کند و چنین می‌نوازد: «امام رضا»
پس نوازانجواب می‌دهند: «غریب»
دست دوم: کرنای سرنواز ذکر می‌کند: «مولی مولی مولی علی بن بن موسی الرضا»
پس نوازان جواب می‌دهند: «رضا جان»
سرنواز، سرکرنا را به طرف گنبد می‌گیرد و ذکر می‌کند: «یا امام غریب یا امام رضا»
دست سوم: کرنای سرنواز ذکر می‌کند: «دوران دوران امام رضاست»
در این موقع طبال‌ها به عنوان شادی طبل‌های خود را به صدا در می‌آورند که این طبل به «کوس شادمانه» معروف است.
مجدداً سرنواز ذکر می‌کند: «دوران دوران امام رضا دادرس بیچارگان»
پس نوازان پاسخ می‌دهند: «ای دادرس درماندگان»
در آخر، زمانی که پس نوازان می‌خواهند کرنای خود را بر زمین بگذارند، سرنواز می‌گوید: «فریاد رس» و طبال‌ها با شدت بیشتر بر طبل‌ها می‌کوبند.
نظر شما