به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان‌رضوی، پارک‌های شهری به عنوان ریه‌های سبز شهرها، نقش حیاتی در بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند، این فضاهای سبز نه تنها زیبایی بصری به شهر می‌بخشند، بلکه فواید متعددی از جمله کاهش آلودگی هوا، کاهش دمای محیط، فراهم آوردن فرصت‌های تفریحی و بهبود سلامت روان را نیز به همراه دارند.
در سال‌های اخیر، با افزایش جمعیت شهری و نگرانی‌های زیست‌محیطی، توجه به نقش پارک‌ها در تأمین امنیت غذایی و ایجاد ارتباط انسان با طبیعت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
مزارع شهری، به عنوان رویکردی نوین در کشاورزی، با هدف تولید محصولات کشاورزی تازه و سالم در مناطق شهری ایجاد می‌شوند، این مزارع معمولاً در فضاهای کوچک و متنوعی همچون پشت‌بام‌ها، بالکن‌ها، پارک‌ها و حتی داخل ساختمان‌ها احداث می‌شوند. کشت محصولات کشاورزی در محیط شهری، علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای غذایی شهروندان، مزایای دیگری از جمله ایجاد اشتغال، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل مواد غذایی، افزایش تنوع زیستی و ارتقای آگاهی عمومی در مورد کشاورزی پایدار را به همراه دارد، تلفیق مزارع شهری و پارک‌های شهری، یک هم‌افزایی ارزشمند ایجاد می‌کند که منافع هر دو سیستم را افزایش می‌دهد، از یک سو، پارک‌ها به عنوان فضاهای عمومی، بستر مناسبی برای ایجاد مزارع شهری فراهم می‌آورند و از سوی دیگر، مزارع شهری با تولید محصولات کشاورزی متنوع و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، به جذابیت و کارکرد پارک‌ها می‌افزایند.
پروژه کشت پارک در مشهد در فضایی به وسعت بیش از ۲۳ هکتار فعال است
مهدی یعقوبی، معاون خدمات شهری شهرداری مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خراسان‌رضوی در خصوص کشت پارک می‌گوید: پروژه کشت پارک به مساحت بیش از ۲۳ هکتار در مسیر چهل‌بازه، حدفاصل بلوار دانشجو تا سیدرضی، با هدف افزایش مشارکت اجتماعی شهروندان و ترویج کشاورزی شهری در حال اجراست.
وی می‌افزاید: در این بوستان ویژه، حدود دو هکتار از فضا به کشاورزی شهری اختصاص پیدا کرده است که در آن ۵۰۰ قطعه زمین کشاورزی با ابعاد مختلف طراحی شده است، این قطعات و با رعایت ضوابط خاص، به شهروندان علاقه‌مند واگذار خواهد شد.
معاون خدمات شهری وقت شهرداری مشهد ادامه می‌دهد: هدف اصلی این پروژه، ترویج کشاورزی سالم و ارگانیک و تقویت ارتباط شهروندان با طبیعت در راستای افزایش نشاط اجتماعی است.
یعقوبی تصریح می‌کند: این اقدام می‌تواند به‌ویژه در کلانشهرها، با توجه به سبک زندگی آپارتمان‌نشینی، سرزندگی اجتماعی را به شهر بازگرداند و الگویی متفاوت برای مشارکت شهروندان در امور شهری ارائه دهد.
آغاز به کار باشگاه کشاورزی شهری؛ نخستین تجربه کشاورزی شهری در ایران
مصطفی چشمی، مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد نیز در خصوص آغاز به کار باشگاه کشاورزی شهری، نخستین تجربه کشاورزی شهری در ایران می‌گوید: از سال ۱۳۹۹ با راه‌اندازی باشگاه کشاورزی شهری، نخستین تجربه عملی و پژوهشی کشاورزی شهری ایران در شهر مشهد آغاز شده است، این پروژه که اکنون به مرحله اجرایی رسیده، در راستای اهداف مختلفی همچون بهبود سلامت روانی، افزایش فعالیت جسمی، و مشارکت اجتماعی شهروندان طراحی شده است.
وی می‌افزاید: باشگاه کشاورزی شهری مشهد، با حمایت شهرداری و همکاری سازمان پارک‌ها و دانشگاه فردوسی، به دنبال ایجاد بستر پایدار تولید محصولات کشاورزی ارگانیک در محیط‌های شهری است.
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با بیان اینکه این باشگاه به اعضای خود امکان بهره‌برداری از مزارع کوچک را می‌دهد و هر شهروند با عضویت در باشگاه، به یک مزرعه اختصاصی دسترسی پیدا می‌کند که به صورت ارگانیک و بدون استفاده از مواد شیمیایی مدیریت می‌شود، ادامه می‌دهد: آبیاری و مراقبت‌های لازم از این مزارع توسط باشگاه صورت می‌گیرد و در کنار آن، اعضا با آموزش‌های محیط زیستی و پایدار همچون صرفه‌جویی در مصرف آب و برق نیز آشنا می‌شوند.
وی تصریح می‌کند: ما در تلاش هستیم تا از طریق ارتباط با خاک و طبیعت، سلامت روان و فعالیت جسمی شهروندان را تقویت کنیم، این پروژه همچنین بر آن است تا با ترویج فرهنگ کشاورزی، شهروندان را با اصولی چون مصرف بهینه منابع و تولید غذای سالم آشنا سازد.
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با بیان اینکه، این مزرعه‌های کوچک به طور متوسط ظرفیت تأمین نیاز غذایی دو خانواده را دارا هستند و می‌توانند در طول سال، محصولات مختلفی همچون سبزیجات و صیفی‌جات را تولید کنند، می‌گوید: در ارزیابی‌های سالانه، تأثیر این پروژه بر سلامت روان و رژیم غذایی اعضا نیز بررسی می‌شود و در حال حاضر، باشگاه کشاورزی شهری مشهد با داشتن بیش از ۳۰۰ مزرعه کوچک و دو هزار عضو فعال، موفق به تولید بالغ بر ۱۰ تن انواع محصولات غذایی شده است.
وی تصریح می‌کند: این پروژه توانسته است در کنار تقویت سلامت جسمی و روحی اعضا، به شهر مشهد کمک کند تا از فضای سبز شهری بهره‌برداری مفیدتری داشته باشد، اعضای این باشگاه از طریق فراخوان‌های سالانه، فرصت عضویت و شرکت در برنامه‌های کشاورزی شهری را پیدا می‌کنند.
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد ادامه می‌دهد: با توجه به استقبال گسترده از این طرح، در حال حاضر تقاضا برای گسترش این پروژه به شهر تهران نیز وجود دارد، بر اساس گزارش‌ها، سالانه بیش از ۶۰ درصد ظرفیت باشگاه به اعضای جدید اختصاص پیدا می‌کند و ۴۰ درصد ظرفیت به اعضای قبلی تعلق می‌گیرد تا امکان استمرار و توسعه این برنامه فراهم شود.
گسترش باشگاه کشاورزی شهری، حفظ منابع آبی و ایجاد تعامل با طبیعت
چشمی با اشاره به تلاش‌های باشگاه کشاورزی شهری برای استفاده بهینه از منابع آب در پروژه‌های کشاورزی شهری توضیح می‌دهد: مشهد با چالش کمبود آب مواجه است و ما از منابع آبی اختصاص داده‌شده به فضای سبز بهینه استفاده می‌کنیم، برای کاهش مصرف آب، از روش‌هایی چون مالچ‌های طبیعی و پلاستیکی و کاشت محصولات کم‌آب‌بر بهره می‌بریم، همچنین، استفاده از آب‌های بازیافتی و تصفیه‌نشده مطابق با استانداردهای کشاورزی کشور، یکی از رویکردهای ما برای تأمین آب است تا در عین حفظ منابع، عملکرد مناسبی نیز در تولید مواد غذایی داشته باشیم.
وی می‌افزاید: باشگاه کشاورزی شهری با استفاده بهینه از این منابع نه تنها به تولید غذا و ایجاد مشارکت اجتماعی کمک می‌کند، بلکه موجب ارتقای سلامت روان و تأمین زیبایی شهر نیز می‌شود، هدف ما این است که فضای سبز شهری را با کارکردهای بیشتری توسعه دهیم تا بهره‌وری آب و استفاده از منابع به حداکثر برسد.
باشگاه کشاورزی شهری، محلی برای بازدید و تفریح شهروندان
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با بیان اینکه یکی از جنبه‌های جذاب باشگاه کشاورزی شهری، دسترسی عموم مردم به فضای آن است، می‌گوید: این باشگاه که در دل بوستان بر، در نزدیکی دانشگاه فردوسی، قرار دارد، امکان بازدید برای شهروندان و علاقه‌مندان را فراهم کرده است، بازدیدکنندگان می‌توانند در این فضا از گیاهان متنوع و فعالیت‌های کشاورزی شهری دیدن کنند و با چگونگی عملکرد باشگاه آشنا شوند.
چشمی می‌افزاید: باشگاه کشاورزی شهری مشهد در برنامه توسعه خود به ایجاد واحدهای کشاورزی شهری در پشت‌بام‌ها، حیاط‌ها و باغچه‌های خانه‌ها و آپارتمان‌ها می‌اندیشد، این اقدام با هدف افزایش تولید محصولات غذایی در محیط‌های شهری و ایجاد فرصت‌های تفریحی و ارتباط با طبیعت برای شهرنشینان انجام خواهد شد.
وی اضافه می‌کند: ارتباط انسان با طبیعت، به‌ویژه در فضای شهری، تأثیرات مثبتی بر سلامت روانی دارد و کشاورزی شهری می‌تواند این ارتباط را دوباره برقرار کند.
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با اشاره به تجربه مثبت اعضای باشگاه در دوران همه‌گیری کرونا ادامه می‌دهد: اعضای ما که در دوره کرونا به باشگاه پیوستند، توانستند با این فعالیت‌ها برخی از چالش‌های روانی و جسمی خود را کاهش دهند و در برنامه‌های ما نیز با انگیزه بالاتری شرکت کنند.
وی با بیان اینکه باشگاه کشاورزی شهری مشهد از افراد مختلفی با پس‌زمینه‌های شغلی و سنی متنوع پذیرایی می‌کند، می‌گوید: حدود ۲۵ درصد اعضا را کارمندان و تعداد زیادی را بازنشستگان تشکیل می‌دهند و این تنوع در میان اعضا نشان می‌دهد که ارتباط با طبیعت و مشارکت در کشاورزی شهری برای تمام گروه‌های جامعه اهمیت دارد و به همین دلیل، باشگاه توانسته است به بخشی از زندگی روزمره آنان تبدیل شود.
به گفته مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد، هدف نهایی باشگاه این است که با برقراری پیوندی دوباره بین شهروندان و طبیعت، فضایی پایدار و مولد ایجاد کند که علاوه بر تولید غذا، به بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی ساکنان شهر کمک کند.
توسعه چرخه‌های پایدار و استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی شهری
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با اشاره به برنامه‌های آتی باشگاه کشاورزی شهری مشهد می‌گوید: در تلاش هستیم تا چرخه‌ای پایدار در این باشگاه ایجاد کنیم، به طوری که بقایای گیاهی به خوراک پرندگان تبدیل شود و از تولید ورمی‌کمپوست برای تغذیه بهتر خاک و گیاهان استفاده کنیم.
چشمی با بیان اینکه هدف نهایی ما از این چرخه‌ها، توسعه کشاورزی شهری پایدار و افزایش خودکفایی در تأمین غذای محلی است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر برای گسترش این پروژه به سایر شهرها نیز برنامه‌هایی در حال اجراست و شهرداری‌های سایر کلانشهرها نظیر تهران و برخی شهرهای کوچک‌تر نیز به همکاری علاقه نشان داده‌اند.
مدیر اجرایی کشاورزی شهری مشهد با بیان اینکه باشگاه کشاورزی شهری مشهد قصد دارد با طراحی و توسعه مزارع قابل‌حمل و سبک که به راحتی در پشت‌بام‌ها یا حیاط‌های خانگی قابل نصب هستند، امکان کشاورزی شهری را در فضاهای مسکونی و آپارتمانی فراهم کند، می‌گوید: چند نمونه آزمایشی از این مزارع در برخی از پشت‌بام‌های شهری نصب شده‌اند و به مرور اصلاحات لازم انجام شده تا این طرح به مرحله بهره‌برداری برسد، این مزارع سبک وزن، به سادگی توسط هر فرد قابل جابه‌جایی و نصب هستند و می‌توانند به فضای سبز و تغذیه محلی ساکنان کمک کنند.
وی با بیان اینکه باشگاه کشاورزی شهری با بهره‌گیری از کانال تلگرام و شماره تماس‌های مشخص‌شده، خدمات مشاوره‌ای و آموزشی را برای تمام شهروندان فراهم کرده است، اضافه می‌کند: یکی از مشکلات اصلی که مردم با آن روبه‌رو هستند، کمبود دانش در زمینه کشاورزی است، ما با ارائه آموزش‌های هدفمند و معرفی ابزارها و روش‌های مناسب، به شهروندان کمک می‌کنیم که بتوانند به راحتی کشاورزی شهری را در فضاهای کوچک خود راه‌اندازی و مدیریت کنند.
وی در خصوص فروش محصولات تولید شده در باشگاه می‌گوید: در حال حاضر، این محصولات عمدتاً برای مصرف شخصی اعضا تولید می‌شود، اما در آینده قصد داریم با همکاری شهرداری، شرایطی فراهم کنیم که این محصولات در بازارهای محلی و پایگاه‌های تعیین‌شده به فروش برسند، چنین برنامه‌ای می‌تواند به ارتقای سطح سلامت شهروندان و ایجاد اشتغال پایدار در حوزه کشاورزی شهری کمک کند.
چشمی با بیان اینکه باشگاه کشاورزی شهری با ایجاد فضای کافی‌شاپ سلامت‌محور نیز فرصتی برای تعامل و تبادل تجربیات بین اعضا فراهم کرده است و این کافی‌شاپ، مکانی برای ارائه نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های سالم و ارگانیک خواهد بود که از محصولات تولیدی باشگاه تهیه می‌شود، ادامه می‌دهد: هدف اصلی باشگاه کشاورزی شهری، علاوه بر تولید محصولات غذایی سالم، تقویت ارتباط میان شهروندان و طبیعت، بهبود سلامت روان و افزایش پایداری در مدیریت منابع شهری است.
وی می‌افزاید: با این پروژه‌ها امیدواریم بتوانیم نقشی مؤثر در ایجاد محیط‌های پایدار و سالم در شهرها ایفا کنیم و فضایی را فراهم کنیم که همه شهروندان، از جوانان تا بازنشستگان، بتوانند از آن بهره‌مند شوند.
طرح کشاورزی شهری، سلامت محور و اجتماعی است
در ادامه به سراغ چند شهروند کشاورز رفتیم تا نظر آنها را در رابطه پارک کشت یا همان مزرعه کشاورزی شهری جویا بشویم.
محمود ولی‌زاده، شهروند مشهدی که بازنشسته است، به‌تازگی به کشت شهری مشغول شده و در فضایی به مساحت ۱۰ متر مربع به کاشت و برداشت محصولات کشاورزی می‌پردازد.
وی با اشاره به تجربه جدید خود در کشاورزی شهری می‌گوید: این فعالیت از طریق دوستانم به من معرفی شد و هم‌اکنون نخستین سالی است که به صورت اجاره‌ای با باشگاه کشاورزی شهری مشهد همکاری می‌کنم و در کنار بهره‌گیری از دانش مهندسین کشاورزی، این کار بسیار سرگرم‌کننده است و رضایت زیادی به همراه دارد.
ولی‌زاده درباره تأثیرات این فعالیت بر روحیه خود نیز می‌افزاید: کشت و برداشت با دست خودم، به من احساس خوشایندی می‌دهد و از نظر روحی نیز تأثیرات مثبتی داشته است، به ویژه کارهایی مثل زیر و رو کردن خاک و استفاده از کودهای ارگانیک برایم لذت‌بخش است.
یکی دیگر از شهروند کشاورزان مشهدی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در سال‌های اخیر، طرح کشاورزی شهری به‌عنوان بخشی از برنامه‌های شهرداری با هدف ترویج سبک زندگی سالم و تقویت روحیه مشارکت اجتماعی، مورد توجه بازنشستگان و به‌ویژه بانوان قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه این طرح چند نکته دارد که با رفع آن می‌تواند استقبال شهروندان را از این طرح افزایش دهد، ادامه می‌دهد: نکته اول مسئله افزایش هزینه‌های شرکت در این برنامه است، هزینه‌های اجاره و نگهداری باغچه‌های شهری در سال گذشته به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده و تقریباً به دو برابر رسیده است.
به عقیده این شهروند کشاورز، این افزایش قیمت می‌تواند مانعی برای حضور بیشتر خانواده‌ها و بازنشستگان باشد و برای استمرار موفقیت طرح، باید مسئولان در نظر داشته باشند که جنبه اقتصادی آن برای شهروندان نیز اهمیت دارد.
وی با بیان اینکه نکته دیگر این طرح، جنبه سلامت‌محور و اجتماعی طرح کشاورزی شهری است، می‌گوید: شهروندان بر این باور هستند که این پروژه با الهام از برنامه‌های مشابه در کشورهای پیشرفته بوده است و می‌تواند به ارتقای سلامت روانی و جسمی جامعه کمک شایانی کند.
این شهروند کشاورز ادامه می‌دهد: متأسفانه بیشتر اوقات مسئولان و مشاوران کشاورزی نیستند و همچنین مدیریت مؤثرتر در آبیاری و کنترل آفات نیز مطرح شده است و در برخی موارد، نبود پاسخگویی به موقع به مشکلات آفات موجب شده است که بهره‌وری کشت کاهش پیدا کند و در عین حال هزینه‌ها برای شهروندان افزایش پیدا کند.
وی این طرح را گامی مثبت در جهت بهبود تعامل مردم با طبیعت شهری و ترویج کشاورزی پایدار می‌داند و تصریح می‌کند: انتظار می‌رود که با توجه به چالش‌های موجود، مسئولان توجه بیشتری به جنبه‌های اقتصادی، آموزشی و اجرایی این طرح داشته باشند تا شهروندان با آرامش و اطمینان بیشتری در این مسیر گام بردارند.
یکی دیگر از کشاورز شهروندان در رابطه با این طرح به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این طرح طرح خوبی است اما یکی از مشکلات و دغدغه‌های خود را پایان پیدا نکردن قرارداد با زمان برداشت محصول می‌داند و می‌گوید: متأسفانه ما سال گذشته محصولی را براساس گفته مشاوران کشاورزی کاشته بودیم که یک ماه بعد محصول می‌داد اما به دلیل پایان قرار داد ما نتوانستیم این محصول را برداشت کنیم، هر چند ما خواستیم که قراردادمان را هم تمدید کنیم مورد قبول واقع نشد و آن محصول قبل از به ثمر رسیدن نابود شد.
به گزارش ایمنا، طرح کشاورزی شهری به عنوان اقدامی در راستای ترویج سبک زندگی سالم و تقویت مشارکت اجتماعی، توانسته است تجربه‌ای مثبت برای شهروندانی مانند بازنشستگان و به‌ویژه بانوان ایجاد کند و فضایی فراهم آورد تا افراد با طبیعت ارتباط بیشتری برقرار کنند و از مزایای کشت‌وکار بهره‌مند شوند، این طرح اگرچه با استقبال همراه بوده، اما چالش‌هایی نظیر افزایش هزینه‌ها، کمبود نیروی متخصص برای پشتیبانی مستمر و مسائل مربوط به مدیریت قراردادها را نیز در برداشته است، رفع این موانع و توجه بیشتر به جنبه‌های اقتصادی و اجرایی می‌تواند نقش مؤثری در تداوم و توسعه این طرح داشته باشد و مسیر را برای مشارکت پایدارتر شهروندان هموار سازد.
نظر شما