به گزارش خبرگزاری ایمنا، فرهنگ شهروندی به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین مؤلفه‌های زندگی اجتماعی و مجموعه‌ای از ارزش‌ها، نگرش‌ها و قوانین مشترک اجتماعی است که دربردارنده احساس تعلق، تعهد و احترام متقابل است و علاوه بر یادگیری زندگی جمعی، شامل کسب ارزش‌ها، نگرش‌ها، مهارت‌ها و وفاداری به تعهدات شهروندی است.
فرهنگ شهروندی یکی از ضروریات اساسی در هر جامعه‌ای است و به عقیده جامعه شناسان این مفهوم از مهم‌ترین و پویاترین مفاهیم اجتماعی و فرهنگی در دوره معاصر است؛ در این میان نقش شهروندان و انجام تعهدات شهروندی در توسعه فرهنگ شهروندی بسیار اهمیت دارد، زیرا آن‌ها عناصر مهم و پویای جامعه به حساب می‌آیند و در عرصه‌های گوناگون جامعه نیز حضور دارند.
فرهنگ شهروندی الزاماتی را در قالب ارزش‌ها و هنجارها، وارد زندگی اعضای جامعه می‌کند که بیانگر سبک زندگی و شکل دهنده تعاملات انسان‌ها در بافت نوین زندگی اجتماعی است؛ بررسی‌های محققان گویای آن است که تغییر سبک زندگی، ارتقای مسئولیت‌پذیری، ارتقای مشارکت اجتماعی، آموزش فرهنگ شهروندی، ارتقای اخلاق شهروندی و تقویت هویت در جامعه ما بیشترین تأثیر را بر ارتقای فرهنگ شهروندی دارد.
در چندسال اخیر با توجه به جایگاه شهر اصفهان، مدیریت شهری توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته و اقداماتی توسط اداره توسعه فرهنگ شهروندی به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل و پسماند در سطح شهر انجام شده است.
راضیه محمدی، شهروند اصفهانی درباره تأثیر تابلوهای فرهنگ شهروندی در سطح شهر می‌گوید: «به‌نظر من اینکه شهرداری اصفهان هر چند وقت یکبار درباره یک موضوع روی تابلوهای شهر نکاتی را به ما گوشزد می‌کند، کار خوبی هست؛ برای من که خیلی جذاب است و سعی می‌کنم نکاتی که گوشزد می‌کند را رعایت کنم.»
سروش سلطانی، دانشجو معتقد است: «تابلوهای فرهنگ شهروندی رنگ و بوی خوبی به شهر می‌دهد، موضوعات جذاب و تأثیرگذاری زیادی دارد، اما سرنوشت این تابلوها چه می‌شود؟ هزینه زیادی برای طراحی و چاپ آن‌ها می‌شود.»
بهناز علیمی، دیگر شهروند اصفهانی اظهار می‌کند: «موضوعات تابلوها باید به‌روز و مورد استفاده تمام شهروندان و رده‌های سنی مختلف باشد، بیشتر حول محور مشکلاتی باشد که در حال حاضر در شهر وجود دارد و همچون خودداری از سرعت غیر مجاز، رد نشدن از چراغ قرمز و نریختن زباله در سطح شهر نیاز به فرهنگ‌سازی دارد؛ همچنین باید جملات اثرگذار و قابل درک برای همه افراد باشد و در مکان‌های مناسبی نصب نشود تا مردم بتوانند به راحتی مطالعه کنند.»
هزینه برای ارتقای فرهنگ شهروندی ضروری است
ابوالفضل قربانی، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: بهبود فرهنگ شهروندی یکی از الزامات شهرنشینی است؛ این اقدام علاوه بر اینکه باید توسط سازمان‌ها و نهادهای اداره کننده شهر و مدیریت شهری انجام شود، باید از ناحیه شهروندان نیز مورد توجه و دقت قرار گیرد.
وی می‌افزاید: هنگامی که ما در شهر بزرگ زندگی می‌کنیم، اگر رعایت مسائل زندگی در آن اجتماع انجام نشود، تحمل فضا بسیار برای ما سخت است و هزینه‌ها به شدت افزایش پیدا می‌کند، همچنین بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های اعصاب و روان و بیماری‌های جسمی بر این موضوع مترتب می‌شود؛ همانطور که زندگی در یک آپارتمان علاوه بر اینکه نیاز به وجود قوانین دارد، رعایت قوانین نیز توسط ساکنان الزامی است و شهر نیز از این قاعده مستثنی نیست.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه فرهنگ شهروندی علاوه بر اینکه دلالت بر الزام وجود قوانین دارد، بر مباحث آموزشی، فرهنگ‌سازی و رعایت آن‌ها توسط مردم نیز تاکید دارد، می‌گوید: شهرداری برای این منظور هرساله در ردیف‌های بودجه مبالغ قابل توجهی تحت عنوان «ارتقای فرهنگ شهروندی» قرار می‌دهد و به‌نظر می‌رسد در این خصوص هرچه هزینه شود، در اصل یک کار فرهنگی انجام شده که بسیار ضروری است.
وی خاطرنشان می‌کند: گاهی خدمات لازم سطح شهر در یک حوزه انجام می‌شود، اما به دلیل اطلاع نداشتن، آموزش ندادن یا رعایت‌نکردن موضوع توسط شهروندان به یک معضل برای شهر تبدیل می‌شود، همچون جمع‌آوری زباله در روزهای خاص هفته که اگر برنامه زمان‌بندی رعایت نشود، علاوه بر آسیب به سلامت و بهداشت محیط، منظره شهر را نازیبا جلوه می‌دهد، همچنین از الزامات اصلی رفت‌وآمد در سطح شهر رعایت آداب و قوانین مربوط به این رفت‌وآمدها است که باید در حوزه فرهنگ شهروندی تعریف و توصیه شود.
قربانی با تاکید بر اینکه فرهنگ شهروندی یکی از مسائل اصلی است که مدیریت شهری باید توجه لازم را در تمام حوزه‌ها نسبت به آن داشته باشد، ادامه می‌دهد: مدیریت شهری باید در این ارتباط با استفاده از ابزار به‌روز و بهره‌مندی از رسانه برنامه‌ریزی داشته باشد، به‌طور حتم شهروندان نیز رعایت خواهند کرد، همانطور که شاهد بودیم استفاده از کمربند ایمنی در خودرو به‌واسطه آموزش و فرهنگ‌سازی انجام شد.
پروژه «کلاس شهر» در اصفهان الگویی برای سایر کلان‌شرها / فرهنگ شهروندی اصلی‌ترین حوزه فرهنگی شهرداری‌ها است
سیدمهدی سجادزاده، رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: تفاوت دوره ششم مدیریت شهری اصفهان با گذشته در این است که بودجه‌های فرهنگ‌سازی سایر بخش‌ها همچون معاونت حمل‌ونقل و ترافیک و خدمات شهری به‌صورت متمرکز در اختیار اداره توسعه فرهنگ شهروندی قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: در دوره‌های گذشته هر مجموعه بودجه فرهنگی داشت، اما در دوره ششم با توجه به تأکیدات شورای اسلامی شهر و شهردار اصفهان، از حوالی سال‌های ۸۵ و ۸۶ برای نخستین‌بار بحث فرهنگ شهروندی در اصفهان توسط شهردار فعلی و چند نفر دیگر مطرح و پایه‌گذاری شد.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان با بیان اینکه در این ۱۷ سال فرهنگ شهروندی تحت عناوین مختلفی از جمله دبیرخانه فرهنگ شهروندی، کمیته فرهنگ شهروندی و اداره توسعه فرهنگ شهروندی فعال بوده است، ادامه می‌دهد: از هفت سال پیش تا کنون که اداره توسعه فرهنگ شهروندی در چارت شهرداری قرار گرفته است، به‌صورت مشخص متولی امور فرهنگ شهروندی در مباحث مدیریت شهری این اداره است.
سجادزاده با بیان اینکه از دوره‌های گذشته دو طرح قدیمی وجود داشت که ادامه دادیم و سعی کردیم آن‌ها را تقویت کنیم، می‌گوید: بسیاری از افراد فرهنگ شهروندی اصفهان را به طرح‌های سر چهارراه‌ها می‌شناسند، طرح‌هایی که برای پانزدهمین سال در اصفهان اجرا می‌شود، اما تلاش می‌کنیم گسترش این موارد و اینکه اقدامات به سرچهارراه‌ها ختم نشود در دستور کار قرار گرفت.
وی با بیان اینکه طی برنامه‌ریزی انجام شده، «گالری مترو» به مجموعه گالری شهری افزوده شد و از آنجایی که تنها سازه‌های فرهنگی و تبلیغاتی شهر اصفهان در ایستگاه‌های مترو مربوط به حوزه فرهنگ شهروندی است، بسیار دیده می‌شود، می‌افزاید: بر اساس نظرسنجی که سال گذشته با همکاری مرکز افکارسنجی صداوسیما برگزار شد، ۶۴ درصد از شهروندان این پیام‌ها را می‌خوانند، این پیام‌ها در فضای مترو در ایستگاه‌ها، کابین‌ها، محل‌هایی که برای پوستر در نظر گرفته شده است و مانیتور مترو پخش می‌شود.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان با بیان اینکه سعی شده به‌ویژه در فصولی از سال که پویش برگزار می‌شود، این سه فضای تبلیغاتی حول یک محور و موضوع مشخص باشد، تصریح می‌کند: برای پویش موتور همزمان با پوستری که در ایستگاه نصب می‌شود، طرحی در کابین که مردم فرصت بیشتری برای مطالعه دارند، نصب شد.
سجادزاده با بیان اینکه فضای دوم که اضافه شد، گالری «پایانه‌ها» بوده است، تصریح می‌کند: با توجه به درخواست همکاران سازمان پایانه‌ها در شهرداری اصفهان، یک‌سری فضاهای مناسب تبلیغاتی که در گذشته یا بلااستفاده بود یا به‌صورت موقت استفاده می‌شد، به مباحث فرهنگ‌سازی اختصاص داده شد، با قید این نکته که فرهنگ‌سازی برای مسافران است و سالانه ۴۰۰ هزار نفر از چهار پایانه مسافربری شهر اصفهان استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه در ایام عید تلاش می‌شود اصفهان را به‌صورت شاخص معرفی کنیم، در ایام ۲۵ آبان به مباحث ایثار و شهادت پرداخته می‌شود و به همین رویه سعی شده جدول مشخص موضوعی برای این فضاها در نظر گرفته شود، گفت: سال جاری برای نخستین‌بار یک جدول موضوعی در قالب گالری بی‌آرتی، پایانه، شهری و مترو داشتیم که طبق آن موضوعات احصا و کار می‌شود و در نهایت مستندسازی می‌شود.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان با بیان اینکه فضایی که قدیم در اختیار اداره توسعه فرهنگ شهروندی بود و از حدود ۱۲ سال پیش تا کنون استفاده نمی‌شد تحت عنوان «گالری بی‌آرتی» به این پروژه اضافه شد، می‌گوید: این فضا اتوبوس‌های تندروی شهر اصفهان را شامل می‌شود، حدود ۲۰ کیلومتر از زندان دستگرد تا میدان قدس ادامه دارد، ۳۱ ایستگاه را شامل می‌شود که با پیش‌فرض قرار دادن هر ایستگاه ۲۰ پوستر در مجموع ۶۰۰ پوستر در هر دوره ماهانه سازه‌گذاری شده و بر اساس تقویم رویدادی کار می‌شود.
سجادزاده با بیان اینکه بعضی مواقع ممکن است زمان بیشتری به گالری‌ها اختصاص داده شود یا اینکه طبق شرایط خاص به‌صورت مقطعی طراحی شود، اظهار می‌کند: سال جاری با توجه به شرایط ویژه‌ای که برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش آمد، یک ماه از فضای گالری‌ها به فرهنگ‌سازی در حوزه مشارکت اختصاص پیدا کرد و پس از آن مباحث مربوط به ویژگی‌های یک رئیس جمهور، این موارد به‌تازگی احیا شده است.
وی با اشاره به اینکه دو یادگار ازدوره‌های قبل گالری‌ها و پروژه «کلاس شهر» است، ادامه می‌دهد: با توجه به اهمیت سنین کودکی و نوجوانی به‌ویژه مقطع ابتدایی که در سن یادگیری، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری قرار دارند، این مقطع را به‌صورت آزمایشی مد نظر قرار دادیم و به‌طور خاص کار فرهنگ‌سازی انجام می‌هیم.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان با بیان اینکه اساس کار آموزش مفاهیم شهروندی است که در دو کلاس اول و ششم ابتدایی این اقدام انجام می‌شود، تاکید می‌کند: سال جاری برای دومین سال متوالی در آموزش‌وپرورش شهر اصفهان این طرح را اجرا می‌کنیم، کتاب سال ششم با توجه به اینکه یک فرصت بسیار خوبی بود دو سال است که طراحی شده و به‌صورت استانی تدریس می‌شود.
سجادزاده خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه از شهرهای اطراف در طول روز به اصفهان سفر زیادی انجام می‌شود و این موضوع منجر شده است برای مباحث فرهنگ‌سازی نگاهی به شهرهای اطراف داشته باشیم چرا که آن شهرها نیز ذی‌نفع هستند، بنابراین با این ذهنیت و تقویت بحث کودکان و نوجوانان در مقطع ابتدایی، از سال ۹۸ دو کتاب طراحی شده بود که به کمک اداره آموزش و پرورش و کارشناسان حوزه مربوطه کتاب‌ها تدوین شد، اما کرونا موجب به تعویق افتادن اجرای آن‌ها شد.
وی با بیان اینکه این پروژه آموزشی حدود ۱۲۰ هزار نفر مخاطب دارد، ادامه می‌دهد: در کلاس اول حدود ۴۰ هزار دانش‌آموز و در کلاس ششم استان اصفهان حدود ۸۰ هزار نفر مخاطب داریم.
تبلیغات سطح شهر و فضای مجازی در پایانه‌ها و مترو حدود ۶۴ درصد بازدیدکننده داشته است
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: موضوعی که در مباحث جامعه‌شناسی بسیار مهم است، اولین فضایی است که فرزند پس از تولد مورد آموزش قرار می‌گیرد که تحت عنوان «جامعه‌پذیری اولیه» مطرح می‌شود و آن «خانه» است؛ دومین مکان در حال تکامل «آموزش‌وپرورش» است، در کنار تدریس دروس فارسی، ریاضی و علوم، تدریس مباحث شهروندی در شهر اصفهان وجه تمایز سایر شهرها نسبت به مباحث آموزشی به‌عنوان یک درس زندگی است.
سجادزاده با اشاره به تأثیر اقدامات انجام شده در ارتقای سطح فرهنگ شهروندی اصفهانی‌ها تصریح می‌کند: بر اساس پژوهش نظرسنجی توسط افکارسنجی سازمان صدا و سیما، تبلیغات محیطی یکی از اقدامات شاخص است، تبلیغات سطح شهر و فضای مجازی در پایانه‌ها و مترو مورد بررسی قرار گرفته که حدود ۶۴ درصد بازدیدکننده داشته است، یکی از مواردی که در این نظرسنجی مطرح شده، ارائه مباحث جدید شهری همچون تفاله در زباله است.
وی با بیان اینکه از چند روز آینده در سطح شهر به مبحث خشکاله را آغاز می‌کنیم که مبحث جدیدی است، می‌گوید: البته از چند سال گذشته تا کنون در بحث پسماند بعضی از مدارس کار می‌کنند و دانش‌آموزان پوست میوه‌ها را خشک می‌کنند و تحویل می‌دهند که مورد استفاده دام و طیور است، هرچند تکرار بعضی از موارد قدیم همچون خط عابر پیاده و وسایل حمل‌ونقل عمومی نیاز است، اما باید یک‌سری مباحث جدید نیز در کنار آن مطرح شود، برای مثال با توجه به ورود خودروهای برقی، اقدام برای فرهنگ‌سازی استفاده از این خودروها نیاز است.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان با بیان اینکه در کنار دوچرخه برای تبلیغ اسکوتر کار می‌شود که حتی به‌عنوان یک وسیله حمل‌ونقل عمومی می‌تواند در شهر اصفهان کارساز باشد، خاطرنشان می‌کند: به‌تازگی در رابطه با اسکوتر مطالعات اجتماعی را آغاز کردیم که جوانب کار سنجیده شود، از منظر شهری، تاریخی و هویتی بحث و بررسی شود، در این مطالعه بر نکات مثبت و منفی این وسیله پرداخته می‌شود.
سجادزاده با اشاره به وضعیت پارک شهروندی تاکید می‌کند: تیر سال جاری نخستین جلسه مربوط به این پارک برگزار شد، تعدادی ذی‌نفع همچون پلیس فتا، اورژانس و آتش‌نشانی، سازمان پارک‌ها، آموزش‌وپرورش و بهزیستی و چند ارگان دیگر وجود دارد که باید مشارکت کنند و پای کار باشند، در حال حاضر در مرحله ارائه پروپوزال طرح هستیم، پس از این و حدود یک ماه دیگر به‌سراغ طرح اصلی پارک می‌رویم که مبحث جانمایی مطرح می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: برای پارک شهروندی باید مکانی انتخاب شود که برای تردد مناسب باشد و فضای بزرگی داشته باشد، این پارک بیشتر ناظر بر حوزه کودک و نوجوان است و قرار است در سال تحصیلی این پارک تکمیل‌کننده و دربرگیرنده پارک‌های ترافیک باشد و به دانش‌آموزان مقطع ابتدایی خدمات ارائه دهد و نوبت عصر در اختیار خانواده‌ها باشد.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان برای اینکه پروژه پارک شهر عملیاتی شود نیاز دارد وارد بودجه شود، می‌گوید: این اقدام سال آینده انجام می‌شود که نیاز به بودجه زیادی نیز دارد تا بتوانیم این فضا را در شهر اصفهان داشته باشیم؛ اگر این پارک تأسیس شود، اولین پارکی است که با موضوع فرهنگ شهروندی در ایران تأسیس می‌شود و تکمیل‌کننده پروژه کلاس شهر خواهد بود، به این صورت که سر کلاس مباحث مطرح می‌شود و در کنار آن مباحث عملی در این پارک قابل مشاهده اس و این فضا می‌تواند توسط کودک و نوجوان اداره شود، همچنین وظیفه افرادی که در نظم و مدیریت یک شهر دخیل هستند را کودکان انجام دهند و این گونه پارک به‌عنوان پارک مشاغل شهری نیز عمل می‌کند.
سجادزاده با اشاره به مشکلات اداره توسعه فرهنگ شهروندی ادامه می‌دهد: پرتکرارترین مشکل برای تمام سازمان‌ها بودجه است، جزو اداراتی هستیم که نسبت به مأموریت بودجه اندکی داریم، اما نسبت به سایر اداراتی که در حوزه فرهنگی کار می‌کنند بودجه خوبی داریم، ولی مشکل اصلی این است که عدد کل آن محقق نمی‌شود، سال ۱۴۰۳، حدود ۳۷ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده، اما ۲۴ میلیارد تومان تخصیص اعتبار انجام شد، نقدینگی برای ما اهمیت زیادی دارد، اقداماتی از جمله طراحی، چاپ و تشکیل اتاق فکرها به‌صورت اعتباری برنامه‌ریزی می‌شود در صورتی که بسیاری از هزینه‌ها باید به‌صورت نقدی پرداخت شود.
وی با تاکید بر اینکه فرهنگ شهروندی اصلی‌ترین حوزه فرهنگی شهرداری‌ها است، خاطرنشان می‌کند: شاید نیاز نباشد شهرداری‌ها جشنواره برگزار کنند یا تولید محتوا در عرصه‌های هنری داشته باشند، اما اصلی‌ترین بحثی که در حوزه فرهنگی به‌ویژه در کلان‌شهرهای کشور مطرح می‌شود حوزه فرهنگ شهروندی است که این موضوع اهمیت آن را می‌رساند و وظیفه ذاتی شهرداری‌ها است، شهرداری‌ها و شورای شهر به‌دنبال بیشترین اثرگذاری در حوزه فرهنگی هستند.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان شما در شهری می‌توانید زندگی کنید و زیست‌پذیر باشد که فرهنگ شهروندی در آن نهادینه شده باشد، می‌گوید: اصفهان از قدیم به شهر زیبایی‌ها و تمیزی معروف بوده، اما با توجه به معضلات اجتماعی در چند سال اخیر که متوجه کلان‌شهرها شده همچون ورود اتباع بیگانه و مهاجرت‌ها، موجب شده که شهر با پیچیدگی‌های خاصی روبه‌رو شود که این موضوع مستلزم اداره چند بعدی مدیریت شهر است که یکی از حوزه‌های مؤثر آن اداره توسعه فرهنگ شهروندی است.
سجادزاده با بیان اینکه نهادینه کردن مباحث شهری برای عموم شهروندان یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در اداره توسعه فرهنگ شهروندی در حال پیگیری است، ادامه می‌دهد: با توجه به معضلات اجتماعی که در سطح شهر وجود دارد این مباحث کم‌رنگ‌تر شده و نیاز است از طریق تقویت بودجه و رشد نقدینگی بیشتر از گذشته تأمین اعتبار انجام شود و بتوانیم هزینه‌های خوب و منطقی در این رابطه داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه این هزینه جای دوری نخواهد رفت، شهری که داعیه‌دار فرهنگ و تمدن است باید رفتار محیط زیستی متفاوتی نسبت به سایر کلان‌شهرها داشته باشد، می‌افزاید: در حال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیستی اصفهان، خشکی زاینده‌رود و تأثیرات قابل توجه آن است، یکی از مهم‌ترین محورهایی که در اداره توسعه فرهنگ شهروندی به آن پرداخته می‌شود، معضلات ناشی از خشکی رودخانه است، امیدوارم مباحث مالی رفع شود و بتوانیم با تأثیرگذاری قابل توجه اصفهان را به شرایط ایده‌آل برگردانیم.
رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: در حال حاضر با همکاری اداره خلاقیت و نوآوری معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری این کلان‌شهر ایده‌کاپی با عنوان «استفاده بهینه از بنر» مطرح و طرح‌هایی ارائه شده است.
سجادزاده با بیان اینکه می‌توان از این بنرها در اماکن مختلف شهر استفاده کرد، می‌گوید: امیدواریم این بنرها مجدد در چرخه استفاده قرار گیرد و صدمه‌ای به شهر وارد نکند، همچنین می‌توانیم از فیزیک این بنرها برای فرهنگ‌سازی در مدارس یا شهرهای دیگر استفاده کنیم.
وی ادامه می‌هد: در حال حاضر در این کلان‌شهر اقدامی با عنوان «بازیافت بنر» انجام می‌شود، از این‌رو راهکارهایی در رابطه با این موضوع باید مد نظر قرار گیرد.
به گزارش ایمنا، با توجه به روشن شدن اهمیت فرهنگ‌سازی در دنیای امروز، توجه به این حیطه اهمیت زیادی دارد و در کلان‌شهرها باید به‌طور ویژه به آن پرداخته و بودجه اختصاص داده شود، هرچند در شهر اصفهان اقدامات قابل توجهی انجام شده است، اما هنوز جای کار بسیاری وجود دارد.
نظر شما