به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهر یک موجود زنده در حال رشد و توسعه است، بنابراین برای اینکه بتواند به حیات خود ادامه بدهد، باید خود را به‌روز کند، از این‌رو اهمیت برنامه‌ریزی برای رشد و توسعه شهرها ضرورت پیدا می‌کند.
تحولات برنامه‌ریزی شهری در اکثر نقاط جهان ابعاد گسترده‌ای پیدا کرده است، به‌طوری که موجب تغییر برخورد با شهر از شیوه ایستا به روشی پویا شده و الگوی برنامه‌ریزی راهبردی را به‌عنوان ابزاری نیرومند برای مدیران شهری مطرح ساخته است؛ تعدد استفاده از این رویکرد و موفقیت‌های حاصل از اجرای درست آن موجب شده است بسیاری از شهرداری‌ها در سراسر جهان از آن استفاده کنند.
در کشور ما نیز استفاده از برنامه‌ریزی راهبردی در تدوین برنامه برای شهرها از حدود ۱۵ سال گذشته افزایش یافته و از طرفی با توجه به بررسی‌های انجام شده و اهمیت این نوع برنامه‌ریزی وزارت کشور با صدور دستورالعمل، شهرداری‌ها را ملزم به تهیه برنامه راهبردی کرده است.
شهرداری اصفهان به استناد ماده ۱۵ قانون نوسازی و عمران شهری تا سال ۱۴۰۰، شش برنامه پنج‌ساله شامل برنامه اصفهان + ۲۲، اصفهان ۸۵، اصفهان ۹۰، اصفهان ۹۵، برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۰۰ و برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۰۵ را تهیه کرده است.
تجربیات حاصل از تدوین و اجرای این برنامه‌ها به‌ویژه اصفهان ۱۴۰۰ و اصفهان ۱۴۰۵ در استفاده از رویکرد راهبردی در برنامه‌ریزی موجب شده است هفتمین برنامه شهرداری اصفهان با رویکرد راهبردی و با نام «برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۱۰» برای سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۴۱۰ تهیه شود؛ این برنامه راهبردی بر مبنای پنج ویژگی بارز مشارکت‌محوری، نتیجه‌محوری، ارزش‌محوری، عمق‌نگری و تلفیق رویکردهای مسئله‌محور و هدف‌محور تدوین شده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان به‌منظور اطلاع شهروندان از شرایط دقیق برنامه عملیاتی و اجرایی شدن آن در معاونت‌ها و مناطق شهرداری اصفهان است.
ایمنا: علت تدوین برنامه عملیاتی پس از برنامه راهبردی چه بود؟
ابراهیمی: ارائه خدمات مطلوب شهرداری‌ها به ذی‌نفعان، با توجه به وظایف متعدد و گسترده خود در مدیریت شهری، بدون داشتن برنامه و برنامه‌ریزی امکان‌پذیر نیست؛ در این راستا برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۱۰ به‌عنوان هفتمین برنامه راهبردی شهرداری اصفهان در ادامه برنامه‌های قبلی، به تصویب شورای اسلامی شهر رسید؛ فرایند تدوین این برنامه با مشارکت ذی‌نفعان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی و با حدود ۹ هزار نفر ساعت کار کارشناسی در حوزه مدیریت شهری انجام شد.
پس از تصویب برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۱۰ یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که باید انجام می‌شد، تنظیم برنامه‌های عملیاتی ذیل برنامه راهبردی بود، افق برنامه راهبردی طولانی‌تر است و برای اینکه بتواند به اجرا نزدیک شود باید توسط برنامه‌های عملیاتی و سالانه در این ساختار سلسله مراتب رعایت شود.
از پایان سال گذشته و ابتدای سال جاری مقدماتی را برای تنظیم برنامه عملیاتی ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ در یک برنامه دو ساله فراهم کرده بودیم، مقدمات از این قرار بود که با کمک بخش‌های مختلف اهداف خرد را اولویت‌بندی کردیم، چرا که در برنامه اصفهان ۱۴۱۰ هفت هدف کلان، ۲۱ هدف خرد و ۱۲۴ راهبرد داشتیم.
برای ورود به‌صورت عملیاتی مجبور بودیم بخشی از این موارد را به‌عنوان اولویت‌های دو سال ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ مشخص کنیم که این کار انجام شد و اهداف اولویت‌دار به تمام حوزه‌ها، سازمان‌ها، مناطق و معاونت‌ها ارسال و مقرر شد معاونت‌ها ذیل هدف‌های خرد اولویت‌دار، شاخص‌های کمی برنامه که سطح خروجی و نتایج را سنجش می‌کند و متناسب با آن شاخص‌ها سبد پروژه‌ها و اقدامات خود را ارائه دهند.
ایمنا: برنامه عملیاتی در معاونت‌ها و مناطق اجرایی شد؟
ابراهیمی: هفته گذشته برنامه عملیاتی معاونت‌ها را به کمک خود آن‌ها مرور کردیم؛ نگاه موضوعی معاونت‌ها مبتنی بر شاخص‌های کمی بود و سبد طرح‌ها و پروژه‌ها ارائه شد؛ منظور از سبد طرح پروژه این است که برای هدفی همچون حمل‌ونقل عمومی، بحث توسعه معبر، توسعه و بهره‌وری ناوگان را داشته باشیم و تمام پروژه‌هایی که به تحقق این هدف و شاخص کمی کمک می‌کند، مورد توجه قرار گیرد.
معاونت‌ها در حیطه فعالیت خود شاخص‌های کمی و سبد اقدامات و پروژه‌ها را اعلام کردند، کلیات تصویب و از یکشنبه هفته گذشته برنامه عملیاتی مناطق آغاز شد که تاکنون برنامه هشت منطقه مرور شده است.
با استفاده از عنصرهای خلاقیت، همفکری و همدلی فرایندهای بودجه‌ریزی و تدوین بودجه ساده‌تر می‌شود
این مجموعه در یک جلسه با حضور شهردار و معاونان یک بار به‌صورت رفت و برگشتی نهایی می‌شود و به‌نوعی برای سال ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ بودجه می‌شود؛ حسن برنامه عملیاتی این است که از یک طرف به بالادست خود، چشم‌انداز، هدف‌ها و راهبردهای کلان نگاه دارد و از سوی دیگر نگاه به پایین‌دست و سطح عملیات دارد تا هدف‌ها را در سطح عملیات اجرایی کند.
البته تجربه تدوین برنامه عملیاتی در کلان‌شهرها زیاد نیست، به همین جهت در لایه‌ای که قرار است موضوعات نظری به اجرا تبدیل شود، نیاز به عنصرهای خلاقیت، همفکری و همدلی داریم که امیدواریم این کار با موفقیت انجام شود؛ اگر این اتفاق بیفتد فرایندهای بودجه‌ریزی و تدوین بودجه ساده‌تر می‌شود، چرا که در این سلسله جلسات جهت‌گیری و هدف‌گذاری‌های سالانه را با حوزه‌ها نهایی می‌کنیم و در حوزه بودجه برای انتخاب پروژه‌ها کار راحت‌تری خواهیم داشت.
ایمنا: شعار محوری «اصفهان من، شهر زندگی» چقدر در برنامه ۱۴۱۰ مورد توجه قرار گرفت؟
ابراهیمی: از زمانی که بازنگری برنامه اصفهان ۱۴۱۰ آغاز شد، مدل تحلیلی به‌عنوان تحلیل سلسله مراتبی علت‌ها داشتیم و علت‌ها را بررسی کردیم؛ تمام این فرایند تحت شعار کلان «اصفهان من، شهر زندگی» تحقق پیدا کرد و سلسله مراتب این برنامه از جمله برنامه راهبردی، عملیاتی و بودجه سالانه باید در فرایند تنظیم برنامه اصول و ارزش‌ها رعایت شود.
ارزش‌های هفت‌گانه که در برنامه ۱۴۱۰ تدوین کردیم و هدف‌های کلان که در برنامه تصویب شد، به‌عنوان اصول حاکم بر برنامه عملیاتی وجود دارد، به دلیل اینکه تعداد هدف‌های خرد زیاد بود، تنها بخشی از هدف‌ها را به‌عنوان اولویت‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ انتخاب کردیم و بالادست قرار دادیم، بنابراین چون این سلسله مراتب رعایت شده است، باید همه موارد تحت مفهوم کلان «اصفهان من، شهر زندگی» قرار گیرد.
ایمنا: برنامه عملیاتی ۱۴۱۰ بر توسعه پایدار شهر چه نقشی دارد؟
ابراهیمی: مفهوم توسعه پایدار یک مفهوم فراگیر است که بتواند مجموعه اقدامات شهرداری را سنجش کند، اصول توسعه پایدار، از جمله پایداری زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی در تدوین برنامه رعایت شده است، در برنامه راهبردی، عملیاتی و بودجه‌ریزی سالانه شهرداری اصفهان هدف‌های زیست‌محیطی، کاهش آلودگی هوا و حمل‌ونقل عمومی را به شدت مورد توجه قرار داده است.
در حوزه‌های اجتماعی توجه به محلات کمتر برخوردار و توسعه این محلات در برنامه عملیاتی و راهبردی به چشم می‌خورد، در حوزه منابع مالی و تأمین اقتصادی، در تنوع‌بخشی منابع، استفاده از ظرفیت‌های ملی و عدالت‌محوری نیز مد نظر قرار گرفته است، در واقع اصول کلان حاکم بر الگوی توسعه پایدار در برنامه رعایت شده و متناسب با این اصول پروژه‌ها و اقدامات تعریف شده است.
ایمنا: یکی از ویژگی‌های نوآورانه برنامه ۱۴۱۰ استفاده از روش «تحلیل لایه‌ای علت‌ها» است؛ مزیت‌های این روش برای شهر و شهروندان چیست؟
ابراهیمی: مزیت تحلیل لایه‌ای علت‌ها این است که هنگام بررسی یک مشکل در تحلیل‌های اولیه، با توجه به اینکه اولین دلایلی که به ذهن می‌رسد، شاید دلایل ریشه‌ای بروز آن مشکل نیست، الگوی تحلیل لایه‌ای علت‌ها، ابزار و پارامتری است که ما به سطوح عمیق‌تر علت آن مشکل نیز توجه کنیم و متناسب با آن سطوح برنامه‌های اصلاحی داشته باشیم.
برای مثال به‌طور معمول یکی از علت‌های ایجاد ترافیک کمبود شبکه معابر سطح شهر و راه‌حل آن افزایش این معابر است، اما هنگامی که کمی پایین‌تر بیاییم، ممکن است ناشی از الگوی توسعه شهری، توزیع کاربری‌ها و ویژگی‌های آن در سطح شهر باشد.
در واقع روش تحلیل لایه‌ای علت‌ها در سطوح مختلف کمک می‌کند که لایه‌های پنهان از علت‌ها و راهکارها مد نظر باشد و تنها به سطح اول علت‌ها توجه نشود.
ایمنا: با توجه به اینکه برنامه این راهبردی شامل پنج هدف کلان، ۲۱ هدف خرد، هفت ارزش و ۱۲۳ راهبرد است که با مشارکت حداکثری ذی‌نفعان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی تهیه شده است، تاکنون چقدر بر اساس این برنامه حرکت کرده‌ایم؟
ابراهیمی: سال ۱۴۰۴ نخستین سال اجرای برنامه عملیاتی است، البته این الگوی برنامه‌ریزی با توجه به اینکه برنامه افق هفت‌ساله دارد، آن هفت سال در قالب سه برنامه عملیاتی دو تا سه ساله می‌تواند پوشش داده شود و به‌نوعی این اولین برنامه است، بنابراین نزدیک به زمان برنامه باید سطح تحقق‌پذیری بیشتری باشد.
در گذشته برای تدوین برنامه‌ها یک افق پنج‌ساله را در نظر می‌گرفتیم و پروژه‌ها را احصا می‌کردیم، اما به دلیل اینکه زمان بیشتر امکان اینکه نسبت به برنامه تدوین شده انحراف پیدا کنیم را افزایش می‌داد، مدل‌های عملیاتی حداکثر دو ساله مطرح می‌شود، برنامه‌ها به اجرا و انطباق آن‌ها با چیزی که پیش‌بینی شده است بسیار نزدیک‌تر است.
مواردی که برای سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی می‌شود عین آن وارد بودجه می‌شود، اما برنامه‌ای که برای ۱۴۰۵ پیش‌بینی می‌شود ممکن است دست‌خوش بخشی از تغییرات شود، اما در مجموع تغییرات آن زیاد نخواهد بود.
برنامه عملیاتی ابزاری است که هدف‌هایی که در برنامه راهبردی پیش‌بینی کردیم را با درصد بیشتری محقق کنیم.
نظر شما