علی محمد ظهرابی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: طراحی شهری فرایندی است که به شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهری منجر می‌شود و جریانی را به راه می‌اندازد که به عمران و آبادی شهری کمک می‌کند و با رشته‌های مختلف علمی و هنری نظیر برنامه‌ریزی شهری، معماری و منظرسازی، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل‌ونقل روانشناسی، جامعه‌شناسی و اقتصاد سروکار دارد و درعین‌حال باسیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می‌کند.
وی افزود: یکی از ضروریات ساماندهی شهر و شهرنشینی بر مبنای احکام فقهی، بررسی و تبیین قواعد عمومی حاکم بر آن است؛ قاعده فقهی، مفهومی عام و کلی است که بر موارد آن تطبیق می‌شود ولی منبع استنباط نیست.
مسئول دبیرخانه دائمی شهر اسلامی شهرداری اصفهان تصریح کرد: قواعد فقهی در طراحی شهری، کاربردهای قابل‌توجهی دارند؛ ازاین‌رو، می‌توان از ظرفیت‌های قواعد عمومی فقه، در راستای به دست آوردن معیار فقهی برای نظارت و به‌کارگیری این قواعد در طراحی شهری استفاده کرد.
ظهرابی عنوان کرد: «فقه شهرسازی» که یکی از زیر شاخه‌های «فقه تمدنی» است، این رسالت را بر عهده دارد تا با روش اجتهادی، قواعد فقهی مدنظر اسلام در حوزه شهرسازی را از منابع معتبر اسلامی استخراج و در اختیار مجریان امر قرار دهد.
وی با بیان اینکه در دبیرخانه دائمی شهر اسلامی شهر اصفهان باید بدانیم که در طراحی شهری کدام یک از قواعد فقهی به کار می‌آید و چگونه می‌تواند در شکل‌گیری و ساماندهی آن مؤثر باشد، گفت: در طراحی شهری امروزی موضوعی که به‌عنوان یک حلقه مفقوده ملاحظه می‌شود، کاربرد قواعد فقهی در طراحی و ساماندهی آن‌ها است، زیرا مسئله‌ای که در طراحی شهری در حال وقوع است، تسلط الگوهای غربی در برنامه‌ریزی و شکل‌دهی خصوصیات فیزیکی شهرها است و اینکه کدام قواعد فقهی در طراحی شهری کاربرد داشته است و هر یک چه اثری می‌توانند بر طراحی شهری داشته باشند؛ از این‌رو ابتدا باید این قواعد فقهی را شناخت تا بتوان بر مبنای تأثیر صحیح آن‌ها بر طراحی شهری سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی کرد.
مسئول دبیرخانه دائمی شهر اسلامی شهرداری اصفهان گفت: قواعد فقهی یکی از منابع مورداستفاده در اسلام برای استخراج احکام و روشِ عمل، به شمار می‌آید؛ از طرفی قوانین و مقررات ساختار شهری، تاثیرِ فراوانی از قواعد فقهی داشته است، اما با کاوش در قوانین و مقررات طراحی شهر مشاهده می‌شود که بعضی از این قوانین و مقررات با متن و روح قوانین اسلامی فاصله زیادی دارند.
ظهرابی بیان کرد: لازم است تا قواعد فقهی حاکم بر طراحی شهری و نیز میزان اثرگذاری این قواعد بر ساختار شهری از درون فقه بررسی شود و برای نظارت متصدیان در ایجاد شهرسازی مناسب، در اختیار آن‌ها قرار گیرد تا آن را به‌کارگیرند.
وی گفت: قواعد فقهی از مؤلفه‌های بسیار مهم جهت تدوین قوانین و مقررات در جامعه اسلامی در عرصه‌های مختلف ازجمله سیاست‌های راهبردی مدیریت شهری و طراحی شهری است، چرا که فاصله گرفتن طراحان شهری در عصر حاضر از مبانی دانش تفقه و قواعد فقهی آن، سبب آشفتگی و نبود تعادل و ناپایداری طراحی شهری شده است؛ قواعد عمومی فقه همچون قاعده لاضرر، اتلاف، تسبیب، تسلیط، نفی سبیل، احترام، ولایت حاکم، تزاحم حقوق، اقدام، تعظیم شعائر وحرمت اعانه بر اثم می‌توانند در حفظ حقوق خصوصی و عمومی شهروندان در فرایند و ابعاد طراحی شهری، نقش کلیدی را ایفا کنند.
مسئول دبیرخانه دائمی شهر اسلامی شهرداری اصفهان اضافه کرد: فقه شهر و شهرنشینی ماهیتی گسترده دارد و از فقه شهر که شامل معماری اسلامی، بهداشت محیط و موضوعات دیگر می‌شود، تا فقه شهرنشینی که شامل حقوق شهروندی و تعارض آن با بعضی قوانین توسعه شهری است را دربرمی‌گیرد.
ظهرابی ادامه داد: یکی از راه‌های تبیین ماهیت، قلمرو و سرفصل‌های موضوعات و دغدغه‌های نو پیدا، بهره‌گیری از آرا و نظریه‌های متخصصان است؛ به همین دلیل بهره‌گیری از صاحب‌نظران مختلف با رویکردهای متفاوت باید مورد نظر و توجه قرار گیرد؛ در این راستا تبیین قواعد فقهی حاکم در عرصه فقه شهرسازی ضرورت دارد.
وی اضافه کرد: در جامعه اسلامی، دولت‌ها خود را ملزم به رعایت هنجارها، ارزش‌ها و اصول دینی می‌دانند و معتقدند در حوزه شهرسازی باید این اصول مدنظر قرار گیرد؛ بنابراین، باید رفتارها، عملکردها و قوانین تابعِ مقررات اسلامی باشند؛ ازاین‌رو تبیین اصول و هنجارهای شهرسازی از دیدگاه اسلام ضروری است.
مسئول دبیرخانه دائمی شهر اسلامی شهرداری اصفهان تاکید کرد: ضرورت کاربرد و استخراج قواعد فقهی از منابع و مصادر می‌تواند از یک‌سو، بر غنای استنباط فقهی بیفزاید و فقه شهرسازی را کارآمدتر سازد و از سوی دیگر، افزایشِ توانِ قانون‌گذار را با تطبیق این قواعد فقهی، به‌منظور ایجادِ قوانین و مقررات اسلامی در پی خواهد داشت؛ کاربرد این قواعد در کنار یکدیگر و با توجه به راهکارهای اسلامی، می‌توانند در تبیین و ایجاد طراحی شهر نقش کلیدی را ایفا کنند.
نظر شما