به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دهه‌های اخیر شهرستان‌های شرق اصفهان به دلیل خشکی رودخانه زاینده‌رود و کمبود آب شیرین، با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبرو شده‌اند، این شرایط سخت مسئولین را وادار کرده تا به دنبال روش‌های جایگزین برای توسعه اقتصادی منطقه باشند.
در این راستا، گسترش صنعت شیلات به یکی از پروژه‌های اصلی عمرانی تبدیل شده است، اما همچنان چالش‌های فراوانی بر سر راه این پروژه‌ها قرار دارد. مهران زینلیان، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان در این باره اظهار کرد: راهکاری که برای کاهش برداشت از حوضه زاینده‌رود مورد پیگیری قرار گرفت، توسعه اقتصاد جایگزین برای کشاورزان به‌ویژه در شرق استان بود. این منطقه که سال‌ها معیشت خود را از طریق کشاورزی تأمین می‌کردند همواره با چالش‌های کم‌آبی روبرو بوده‌اند که با پیگیری‌ها، طرح‌های موفقی در حوزه شیلات در این منطقه اجرا شده است و در حال حاضر در مناطقی که آب شور وجود دارد و برای کشاورزی مناسب نیست، تولید ماهی به شکل گسترده‌ای صورت می‌گیرد و استان اصفهان در برخی مناطق حتی بیش از استان‌های پرآب دیگر، ماهی تولید می‌کند.
با این حال، جویا شدن از مسئولین محلی و تولیدکنندگان نشان می‌دهد که مشکلات متعددی همچنان بر سر راه آنان قرار دارد، این چالش‌ها شامل مدیریت منابع آب شور، تأمین هزینه‌های اولیه، نیاز به تخصص و تکنولوژی مناسب، و مقابله با بیماری‌ها و آفات در ماهی‌ها است. مسئولین باید توجه ویژه‌ای به این منطقه داشته باشند، چرا که تنها منبع درآمد بسیاری از مردم این شهرستان‌ها از طریق پرورش شیلات تأمین می‌شود. ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و حمایت‌های مالی و فنی و همچنین تأمین برق مورد نیاز آنان می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی این شهرستان‌ها کمک شایانی کند.
خشکسالی و شور شدن آب‌های کشاورزی موجب رونق آبزی پروری درشهرستان‌های شرق استان
محمدرضا عباسی، مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: پرورش شیلات و آبزی پروری در تمامی شهرستان‌ها برقرار می‌باشد اما در یک دهه اخیر شهرستان‌های شرق اصفهان به علت خشکی رودخانه زاینده‌رود و کمبود آب شیرین با چالش‌های بی‌سابقه‌ای از جمله نبود آب شیرین و شور شدن آب چاه‌ها و تعطیلی کشاورزی رو به رو شده‌اند، در برخی شهرستان‌ها همچون سمیرم، فریدون شهر و گلپایگان و دیگر شهرستان‌ها با داشتن منابع آب شیرین، امکان پرورش ماهی قزل‌آلا با سرایت دمایی زیر ۲۰ درجه را دارند، در این میان تنها ماهی قزل‌آلا قابلیت سازگاری با هر دو نوع آب شیرین و لب‌شور را دارد.
وی اضافه می‌کند: با توجه به این شرایط منطقه شرق اصفهان، به خصوص شهرستان ورزنه، و کوهپایه با داشتن آب‌های لب شور به سمت پرورش ماهی روی آورده‌اند، این مناطق از آب لب‌شور استفاده می‌کند که بین ۱۱ تا ۲۰ هزار میکروموس بر سانتی‌متر تغییر می‌کند، به عنوان جایگزینی برای کشاورزی که دیگر با آب شور امکان‌پذیر نیست، به همین دلیل پرورش ماهی قزل‌آلا به عنوان یک راهکار مناسب برای درآمد و اشتغال شناخته شده است.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان ادامه می‌دهد: در طول بیش از یک دهه گذشته، پرورش ماهی در این منطقه به شدت توسعه یافته است. در حال حاضر، نزدیک به ۴۰۰ واحد پرورش ماهی فعال وجود دارد که توانسته‌اند تولیدی بالغ بر ۴۰۰۰ تن ماهی و اشتغالی برای ۱۰۰۰ تا ۸۰۰ نفر ایجاد کنند. این پروژه‌ها نه تنها به ایجاد اشتغال و درآمد کمک کرده‌اند، بلکه باعث استفاده بهینه از منابع آب لب‌شور که برای کشاورزی نامناسب است، شده‌اند.
عباسی عنوان می‌کند: بیشتر چاه‌های مورد استفاده، قدیمی و سطحی هستند و به طور معمول عمیق نیستند، همچنین از نظر اقتصادی و تولیدی، این فعالیت برای پرورش‌دهندگان ماهی مقرون به صرفه بوده است.
چالش‌های مجوز و توسعه صنعت پرورش ماهی
وی می‌گوید: یکی از بزرگترین چالش‌ها، دستیابی نداشتن به مجوزهای لازم برای استفاده از آب چاه‌های کشاورزی است که بر حمایت‌های دولتی همچون تأمین برق، تسهیلات بانکی، بیمه و حمل و نقل نیز تأثیرگذار است. نداشتن مجوز و پروانه شیلات مشکلات فراوانی برای این تولیدکنندگان ایجاد کرده است. همچنین، مسئله خروجی آب چاه‌های پرورش ماهی نیاز به تصفیه و استفاده مجدد از آن نیز از دیگر چالش‌هاست که باید به آن توجه شود.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اضافه می‌کند: ماهی به آب زیادی نیاز ندارد و با استفاده از اندک آبی که دارند و با بازچرخانی آبی که می‌توانند تصفیه کنند، هر مزرعه می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ تن با استفاده از مکانیزاسیون و هوادهی و تأمین برق تولید داشته باشد که بسیار بی‌سابقه است. اما اگر برق قطع شود، تمام این مزارع نابود خواهند شد. یکی از نیازهای اساسی برق است که باید مجوز چاه‌ها داده شود تا بتوان مجوز برق را نیز صادر کرد و این مشکل حل شود.
عباسی درباره اینکه آیا شیلات می‌تواند به طور کامل جایگزین کشاورزی در منطقه شرق اصفهان شود، عنوان می‌کند: به طور تقریبی می‌شود گفت که نه همه کشاورزان منطقه! البته با جاری شدن آب زاینده رود رونق کشاورزی و آبزی پروری پایدارتر می‌شود، ولی فقط درصدی، شاید ۳۰ درصد مردم به این کار روی آورده‌اند. در منطقه خودشان، خیلی‌ها به دنبال پرورش ماهی هستند و مشغول شده‌اند و در حال حاضر کشاورزی انجام نمی‌شود که اگر حمایت‌ها به درستی انجام شود، این فعالیت‌ها حتی از کشاورزی هم مؤثرتر خواهند بود.
جایگزینی ماهی تیلاپیا با قزل‌آلا
وی درباره اینکه طرح شیلات برای استان اصفهان با توجه به خشکی زاینده‌رود به عنوان جایگزین کشاورزی در مناطق بلااستفاده برای کشاورزی هستند، اظهار می‌کند: برخی از برنامه‌ها شامل پرورش ماهی قزل‌آلا و گونه‌های دیگر مانند تیلاپیا که آب کمتری مصرف می‌کنند، می‌توان این طرح را اجرایی کرد، چراکه تیلاپیا گونه‌ای از ماهی است که می‌تواند در آب‌های شور پرورش یابد، این گونه در حال حاضر در استان‌هایی که آب شور دارند مانند کرمان، یزد، سمنان و خراسان جنوبی با موافقت محیط زیست پرورش داده شود. ولی محیط زیست با این قضیه در اصفهان مخالفت کرده و پیشنهاد سازمان شیلات ایران استفاده از گونه تیلاپیا است که کمتر از قزل‌آلا آب مصرف می‌کند.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: در سال‌های اخیر، آموزش‌های زیادی برای کشاورزان برگزار شده و جلسات و بازدیدهای متعددی انجام شده است و دو تعاونی آبزی پروری در ورزنه تشکیل و فعال هستند. حتی مقامات استان و معاون وزیر شیلات ایران نیز از این پروژه‌ها بازدید و اعلام حمایت کرده است اما بیشترین دغدغه در شرق اصفهان پیگیری مجوز آب چاه با آب منطقه‌ای استان و وزارت نیرو داشته‌ایم، با این حال با چالش‌ها و مشکلاتی زیادی نیز مواجه هستیم؛ مجوز برداشت آب چاه و نبود امکان صدور مجوز آبزی پروری توسط نظام مهندسی کشاورزی و نداشتن مجوز برق و چالش قطعی برق و استرس‌های وارده بر ماهی و تلفات، حمل و نقل و دیگر مسائل نیز بر این مسیر تأثیر گذاشته‌اند. با وجود تلاش‌های مسئولین و جلسات متعدد با وزارت نیرو و آب منطقه‌ای استان، این چالش‌ها همچنان پابرجا هستند.
عباسی عنوان می‌کند: چندین سال است که در تلاش هستیم مشکلات کشاورزان را مرتفع کنیم، که نیاز به تعامل سازمان‌های دیگر می‌باشد، امید است با حمایت استانداری و نمایندگان محترم مجلس و حل مشکلات، بتوان در سال جهش تولید با مشارکت مردم به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک کنیم.
رتبه اول شهرستان ورزنه در تولید ماهی قزل‌آلا
حسن قاسمی، مدیرعامل شرکت تعاونی تولید آبزیان در شرق اصفهان درباره جایگزینی کامل شیلات به جای کشاورزی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: جایگزینی به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست؛ این پروژه فقط به‌عنوان یک شغل کمکی برای تعدادی از کشاورزان محسوب می‌شود؛ جمعیت شهرستان ورزنه حدود ۴۰ هزار نفر است که ۹۰ درصد آن‌ها کشاورز هستند، در بحث پرورش ماهی حدود ۴۰۰ استخر داریم که ۴۰۰ خانواده در آن مشغول به کارند اما اینکه عنوان شود شیلات جایگزین کشاورزی شده خیر، ۴۰۰ تولیدکننده حدود ۴۰ درصد ماهی قزل استان را تأمین می‌کنند و در مجموع حدود ۴۰۰۰ تن در سال تولید داریم که عدد خوبی است و با اختلاف رتبه اول را در استان نسبت به شهرستان‌های دیگر دارد، این رتبه با حداقل امکانات آبی در مقایسه با دیگر شهرستان‌ها همچون سمیرم داریم.
وی اضافه می‌کند: با توجه به تأمین نشدن حقابه زاینده‌رود و آب لب شور موجود، کشاورزان این منطقه به تولید شیلات روی آوردند و درواقع شغل کمکی به کشاورزان شهرستان است و امکان اینکه بگویم جایگزین کامل آن خواهد شد وجود ندارد چرا که همچنان مشکلاتی در این حوزه داریم.
چالش‌های پیش‌روی شیلات شرق استان
مدیرعامل شرکت تعاونی تولید آبزیان در شرق اصفهان عنوان می‌کند: سرمایه‌گذاری و نداشتن مجوز از جمله چالش‌های این حوزه است، به‌طور مثال برای خرید خوراک ماهی به سرمایه در گردش نیاز است، چرا که خرید خوراک به صورت نسیه موجب افرایش هزینه تولید و کاهش درآمد می‌شود، از دیگر مشکلات مهم این حوزه نداشتن مجوز برق است که توسط اداره برق تأمین نمی‌شود، به دلیل نداشتن پروانه بهر برداری نمی‌توان برق خریداری کرد و پرورش دهندگان که قبلاً برق کشاورزی دارند به مشکل قطعی مواجه هستند،، اکنون با مشکلاتی ازجمله نبود برق و قطعی آن در پیک مصرف مواجه هستیم، در این خصوص پیگیری‌های زیادی از طرف استان انجام شده، اما هنوز نتایج ملموسی از طرف آب منطقه‌ای حاصل نشده است.
قاسمی ادامه می‌دهد: شهرستان ورزنه از سال ۹۰ پرورش ماهی را شروع کرده است و حدود ۱۳ سال است که با مشکلات گفته شده دست و پنجه نرم می‌کند، حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر به‌عنوان کارگر در پرورش ماهی مشغول به کارند، که میزان تولید در حال حاضر ۴۰۰۰ تن می‌باشد، در صورت داشتن شرایط مناسب تولید می‌تواند به ۱۲ تا ۱۵ هزار تن برسد، که این امر مستلزم تأمین تسهیلات بانکی و بهبود زیرساخت‌ها است.
وی در ادامه می‌گوید: می‌خواهیم زنجیره تأمین را در شهرستان خود ایجاد کنیم تا ارزش افزوده بیشتری ایجاد شود، در حال حاضر تولیدات ما به‌صورت لاشه به دیگر شهرها ارسال می‌شود. برای بهبود شرایط، نیازمند جذب سرمایه دولتی، تأمین برق، آب و تسهیل روند اداری هستیم.
نبود برق بزرگترین چالش تولید کنندگان ماهی شرق استان
جواد اصغری، تولید کننده شیلات شهرستان ورزنه به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در حال حاضر مجوز کارت شناسایی استخرها صادر شده است، اما برای دریافت پروانه بهره‌برداری باید حداقل پنج سال استخر دایر باشد تا این مجوز به پرورش دهندگان تعلق بگیرد، از مشکلات دیگر تولید کنندگان تأمین خوراک و مشکلات فروش آن است.
وی اضافه می‌کند: استخرهایی که تا الان راه‌اندازی شدند با مشکل تأمین برق مواجه هستند و اداره برق هم برای تأمین آن همکاری با تولید کنندگان ندارد به آن‌ها مجوز نمی‌دهد، که این موضوع خود منجر به ایجاد مشکلاتی در تأمین آب استخرها و برق منجر شده است.
تولید کننده شیلات شهرستان ادامه می‌دهد: در گذشته تولید کنندگان می‌توانستند با داشتن کارت استخر برق آن را تأمین کنند، اما در حال حاضر ابلاغ شده که باید از سوی اداره آب نامه‌ای برای دریافت آن داشته باشیم که اداره آب مجوز لازم را ارائه نمی‌دهد و تولید کنندگان مجبور به برق کشی از همسایه‌های خود هستند همچنین پروانه بهره برداری به تولیدکنندگان اعطا نمی‌شود که بتوانند مجوز برق شیلات را دریافت کنند.
صادر نشدن مجوزهای لازم و نبود تسهیلات دیگر مشکلات گریبان گیر تولید کنندگان شیلات
اصغری درباره صادر نشدن این مجوز می‌گوید: پروانه‌های صادره را به کمسیون فرستاده شد و از سمت کمسیون تاییدیه نگرفت، چرا که باید از آب منطقه‌ای نامه گرفته شود، آب منطقه‌ای نیز در این باره می‌گوید منبع تأمین آب استخرها مشخص نشده است، در حالی که با حفر چاه‌های ۱۰ تا ۱۵ متر آسیبی به سفره‌های آب زیر زمینی وارد نمی‌شود و برداشت آبی از آن‌ها نخواهیم داشت، آب برداشتی مجدد به کانال زه کش باز خواهد گشت و بعد از تصفیه مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی اضافه می‌کند: هر استخر نیاز به اسپلشر (دستگاه هوادهی برای تأمین اکسیژن استخرهای پرورش ماهی) دارد که هر اسپلشر حدود شش آمپر برق مصرف می‌کندو هر استخر چیزی حدود ۴۰ کیلووات برق لازمم دارد که نصب تنها یک کنتور برق جوابگو و تأمین کننده نیست، سال گذشته ۲۰۰ میلیون تومان وام به تولید کنندگان داده می‌شد که متأسفانه دیگر چنین تسهیلاتی نیست.
آب در دسترس، تنها مناسب پرورش ماهی است و هیچ کاربرد دیگری ندارد
تولید کننده شیلات شهرستان ادامه می‌دهد: آبی که برای پرورش ماهی قزل‌آلا استفاده می‌شود، برای کشت و پرورش هیچ محصول دیگری مناسب نیست، چرا که آب شور و تلخی است که برای کشاورزی قابل استفاده نیست.
اصغری درباره تبلیغات و کلاس‌های پرورش ماهی برگزار شده تا به الان می‌گوید: در جهاد کشاورزی کلاس و آموزش‌های متعددی برگزار شده است، اما با تمام این سختی‌ها اگر همان روند کشاورزی پیش گرفته می‌شد بهتر بود چرا که تا به حال پرورش ماهی دارای چالش‌ها و مشکلات بسیاری است، اما به دلیل نبود گزینه‌های دیگر مجبور هستیم به این کار روی بیاوریم و هیچ حمایتی از تولیدکنندگان نمی‌شود و مشکلات بسیاری در این حوزه داریم.
وی در پایان تاکید می‌کند: مشکل اصلی پرورش دهندگان همان نداشتن مجوز برق و تأمین نشدن آن است، در روزهای اخیر نامه‌ای از سمت جهاد کشاورزی ورزنه آمده که به هیچ عنوان مجوز پرورش ماهی قزل‌آلا صادر نشود.
به گزارش ایمنا، پرورش ماهی در شرق اصفهان به عنوان جایگزینی برای کشاورزی در شرایط بحرانی کمبود آب و خشکی رودخانه زاینده‌رود، به نظر می‌رسد که راهکار مناسبی باشد، با این حال چالش‌های متعددی در این راه وجود دارد که باید مورد توجه مسئولین قرار گیرد.
از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات تأمین برق، مجوزهای لازم، تسهیلات مورد نیاز، تأمین خوراک و بازار فروش اشاره کرد، همچنین برق به عنوان یک نیاز اساسی برای مزارع پرورش ماهی باید به صورت پایدار تأمین شود و مجوزهای لازم برای استفاده از آب چاه‌ها و تأمین برق به سرعت و با حمایت مسئولین صادر گردد، همچنین برنامه‌های آموزشی و ترویجی نیز می‌توانند به افزایش دانش و توانمندی پرورش‌دهندگان ماهی کمک کنند.
در نهایت، حمایت از تولیدکنندگان و ارائه تسهیلات مالی و فنی می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک شایانی داشته باشد و پرورش ماهی را به عنوان یک جایگزین پایدار و اقتصادی برای کشاورزی ترویج دهد، امیدواریم با توجه به این چالش‌ها و نیازها، مسئولین و نهادهای مربوطه اقدامات لازم را به عمل آورند و شاهد رشد و توسعه پایدار در این منطقه باشیم.
نظر شما