حفاظت از آثار طبیعی موجب حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کشور می‌شود

به گزارش خبرگزاری ایمنا، محمدحسن طالبیان در شصت‌وسومین نشست از سلسله نشست‌های وبیناری بازآفرینی شهری با موضوع «فرایند ثبت میراث جهانی ایران و نقش آن در حفاظت و ترویج ارزش‌های میراث فرهنگی» که به همت محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، به‌عنوان رئیس دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه دو کشور برگزار شد، اظهار کرد: در حال حاضر که در سال ۲۰۲۴ هستیم، تعداد کشورهای عضو مرکز میراث جهانی ۱۹۶ مورد است و ۲۱ کشور تعداد عضو اصلی آن هستند که هر چهار سال یک بار هم این‌ها جابه‌جا می‌شوند بر اساس سهمیه‌هایی که در واقع وجود دارد.

وی افزود: کنوانسیون‌های مختلفی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین‌های آن کنوانسیون ۱۹۷۲ بوده و موضوع حفاظت از میراث های طبیعی و فرهنگی است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: در حال حاضر حدود ۱۲۲۳ اثر ایران در لیست میراث جهانی ثبت شده که چهار مورد آن در واقع میراث طبیعی است.

طالبیان گفت: موضوع بعدی آثار ترکیبی فرهنگی طبیعی بعضی از این آثار و طبیعت و فرهنگ در کنار هم هستند؛ بعضی آثار همچون جنگل‌های هیرکانی فرا ملی هستند.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به بررسی وضعیت ثبت آثار جهانی ایران و جایگاه آن در فهرست یونسکو خاطرنشان کرد: طبق اطلاعات موجود از یونسکو، از میان ۱۹۶ کشور عضو این سازمان، ۱۶۸ کشور پرونده‌هایی برای ثبت آثار خود ارائه داده‌اند و در این میان، کشورهای آفریقایی با ۴۷ کشور، کشورهای عربی با ۱۹ کشور، و آسیا و اقیانوسیه با ۴۳ کشور از جمله فعال‌ترین کشورها در این زمینه هستند که در اروپا و آمریکای شمالی ۵۲ کشور و در آمریکای لاتین و جزایر کارائیب ۳۳ کشور پرونده‌هایی را ثبت کرده‌اند.

طالبیان گفت: جمهوری اسلامی ایران نیز از سال ۱۳۵۸ تا به امروز در ثبت آثار جهانی فعالیت‌های قابل توجهی داشته است و در آغاز، ایران سه اثر شامل میدان نقش جهان، تخت جمشید و چغازنبیل را با تنها دو صفحه مستند به ثبت رساند.

وی افزود: پس از انقلاب و دوران جنگ، به دلیل ارسال نکردن پرونده‌ها، ایران از سایر کشورها که آثار بیشتری ثبت کرده بودند، عقب ماند و به‌عنوان مثال، کشورهای ایتالیا، چین و آلمان به ترتیب با ۵۹، ۵۹ و ۵۴ اثر، در صدر فهرست جهانی قرار دارند.

تلاش‌های فرهنگی و مدیریتی متعددی در راستای ثبت و حفظ آثار فرهنگی و طبیعی صورت گرفته است

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: ایران در حال حاضر با ۲۸ اثر ثبت‌شده، در رتبه دهم جهانی و سوم در میان کشورهای آسیایی و اقیانوسیه قرار دارد، همچنین از جمله آثار ثبت‌شده می‌توان به تخت سلیمان، پاسارگاد و بازار تبریز اشاره کرد و تلاش‌های فرهنگی و مدیریتی متعددی در راستای ثبت و حفظ آثار فرهنگی و طبیعی صورت گرفته است.

طالبیان گفت: در سال‌های اخیر، اقدامات برای مستندسازی و حفاظت از آثار طبیعی ایران، از جمله قنات‌های تاریخی و بیابان لوت به‌صورت جدی‌تری پیگیری شده است.

وی ادامه داد: مشارکت مردمی و همکاری نهادهای مختلف در حفاظت از این آثار، اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند در حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کشور مؤثر باشد.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاطرنشان کرد: این روند نشان‌دهنده یک وفاق ملی و همبستگی در راستای حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی ایران است که به افزایش آگاهی مردم و مسئولین در این زمینه منجر شده است.

طالبیان گفت: موضوع بعدی منظر باستان شناسی‌ساسانی فارس است که نخستین‌بار این واژه در ادبیات جهانی می‌آید.

وی اضافه کرد: این موضوع خیلی مهم و پهنه وسیعی است که از فیروزآباد آغاز می‌شود به گیشا کوه می‌رود و به سروستان خاتمه پیدا می‌کند.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تصریح کرد: راه آهن سراسری ایران که بالغ بر ۱۳۹۹ کیلومتر است، خیلی مهم است و از شهرهای مختلفی می‌گذرد که از خلیج فارس تا دریای خزر اهمیت ویژه‌ایی دارد.

طالبیان با اشاره به بررسی وضعیت ثبت آثار ایران در فهرست میراث جهانی اظهار داشت: ایران در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۸) با سه اثر ثبت شده، پس از ۲۴ سال وقفه به دلیل جنگ و انقلاب، دوباره از سال ۲۰۰۳ با ثبت تخت سلیمان فعالیت‌های خود را آغاز کرد، همچنین اگر ایران با روند قبلی ادامه می‌داد، ممکن بود در تعداد آثار ثبت شده از کشورهای همچون ایتالیا و چین پیشی بگیرد.

وی با اشاره به ثبت آثار دیگر ایران در فهرست میراث جهانی از جمله پاسارگاد و بیستون افزود: بعضی سال‌ها ایران توانسته است دو اثر را به طور همزمان ثبت کند و به‌عنوان مثال در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۱ دو اثر به ثبت رسیده است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به ثبت دو اثر جدید، هگمتانه و منظر فرهنگی هورامانات در سال جاری تاکید کرد: این ثبت‌ها می‌توانند تأثیر مثبتی بر گردشگری و توسعه صنایع دستی در غرب کشور داشته باشند.

طالبیان با اشاره به تاثیرات مثبت ثبت آثار در مدیریت و حفاظت از آن‌ها گفت: این اقدام‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصاد گردشگری کمک کند و فرصتی برای انتقال بهتر این میراث به نسل‌های آینده فراهم آورد، همچنین امیدواریم استان‌های کمتر برخوردار همچون ایلام و کهگیلویه و بویراحمد نیز به‌زودی به فهرست آثار جهانی اضافه شوند.

پروژه مستندسازی و ثبت آثار تاریخی همدان؛ گامی مؤثر در حفاظت از میراث فرهنگی کشور

وی با اشاره به معرفی پروژه مستندسازی و ثبت آثار تاریخی در همدان به تشریح اقدامات انجام شده برای مستندسازی و ثبت آثار تاریخی شهر همدان پرداخت و افزود: تصاویر هوایی و برداشت‌های 3D از کل شهر انجام شده و این پروژه به‌عنوان یک آرشیو فنی و مستند سازی دقیق در نظر گرفته شده است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: این فرایند در راستای حفاظت از میراث فرهنگی و تربیت کارشناسان در زمینه حفاظت آثار تاریخی بسیار حائز اهمیت است.

طالبیان گفت: با همکاری شهرداری و سایر نهادهای مدیریت شهری، تلاش‌های قابل توجهی برای ارتقای کیفیت پروژه‌ها و بهبود فضاهای شهری در همدان صورت گرفته است، همچنین اگرچه اقدامات انجام شده در این زمینه کافی نیست، اما این یک آغاز قدرتمند برای حفاظت از میراث فرهنگی کشور است.

وی با اشاره به فرایند ثبت آثار تاریخی ادامه داد: ثبت موقت آثار اهمیت ویژه‌ای دارد و در سال ۱۳۹۹ تدوین پرونده‌ها برای ثبت آثار تاریخی آغاز شد و پس از ارسال به یونسکو، نظرات آن سازمان در سال ۱۴۰۰ دریافت شد.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاطرنشان کرد: پرونده‌های اصلی در سال ۱۴۰۱ ارسال و تایید اولیه آن‌ها از سوی دبیرخانه میراث جهانی دریافت شد.

طالبیان با اشاره به ارزیابی میدانی نماینده ایکاموس در سال ۱۴۰۲ گفت: این ارزیابی به بهبود روند ثبت آثار کمک شایانی کرده است.

وی اضافه کرد: در این راستا مستنداتی درباره آثار تاریخی در زیرزمین شهر جمع‌آوری شده و فعالیت‌های باستان‌شناسی برای شناسایی آثار دوره ماد انجام شده است.

ایجاد موزه‌های شهری و بهبود زیرساخت‌ها به ارتقا کیفیت زندگی در شهر کمک می‌کند

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به لزوم همکاری نهادهای مختلف از جمله شهرداری، مخابرات و برق در ساماندهی میراث فرهنگی تصریح کرد: ایجاد موزه‌های شهری و بهبود زیرساخت‌ها به ارتقا کیفیت زندگی در شهر کمک می‌کند.

طالبیان با اشاره به اهمیت آثار تاریخی استان‌های مختلف همچون اصفهان و فارس اظهار داشت: تنوع موضوعی و جغرافیایی در انتخاب آثار بسیار مهم است.

وی با اشاره به معیارهای بین‌المللی و ملی برای ثبت آثار افزود: این معیارها شامل توجه به نبوغ خلاقانه بشری، ارزش‌های فرهنگی و تاریخی و حفاظت از تنوع زیستی و محیط زیست است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: برای انتخاب آثار تاریخی، باید به تنوع موضوعی، جغرافیایی و فرهنگی توجه شود تا به توسعه و حفاظت از میراث فرهنگی کشور کمک کند.

طالبیان با اشاره به بررسی ضرورت‌های حفاظتی و مدیریتی در میراث فرهنگی ایران گفت: آثار تاریخی نباید در فهرست‌های حفاظتی قرار گیرد، همچنین مشارکت و حمایت مسئولان و مردم محلی در این روند از دیگر نکات کلیدی است.

وی ادامه داد: کارشناسان هشدار دادند که اگر آثار تاریخی یک شهر در فهرست حفاظتی قرار نگیرند، ممکن است با خطرات بیشتری مواجه شوند.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاطرنشان کرد: حمایت نکردن از این آثار به‌ویژه در شرایطی که مردم محلی نیز به این روند وابسته هستند، می‌تواند تبعات منفی داشته باشد.

تدوین فهرست‌های جداگانه برای آثار تاریخی ضروری است

طالبیان با اشاره به ضرورت تدوین فهرست‌های جداگانه برای آثار تاریخی گفت: این فهرست‌ها به‌منظور فراهم آوردن بودجه‌های ویژه برای حفاظت و نگهداری از میراث فرهنگی تهیه می‌شوند.

وی افزود: بررسی پرونده‌های زنجیره‌ای همچون قنات‌ها، باغ‌ها و کاروانسراهای ایرانی به‌عنوان راهکارهای مهم برای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کشور، از دیگر موضوعات مهم است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: پیشنهادهای مختلفی برای الحاق پرونده‌های فرهنگی و تاریخی با کشورهای همسایه ارائه شده است، همچنین این موضوع در راستای ایجاد وفاق اجتماعی و نشاط ملی عنوان می‌شود.

طالبیان با تاکید بر اهمیت تدوین اسناد مدیریت و حفاظت گفت: این اقدامات می‌تواند به شناسایی و معرفی بهتر میراث فرهنگی و تاریخی ایران کمک کند و از آثار منحصر به فرد کشور در برابر تهدیدات محافظت کند.

مشکلات مدیریتی و نیاز به ساماندهی میراث فرهنگی در شهرهای ایران

وی با اشاره به وضعیت نامناسب ساماندهی میراث فرهنگی در شهرهای مختلف ایران اضافه کرد: این مشکلات شامل نصب نامناسب تابلوها و بی‌نظمی در نصب سیم‌های برق است.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به اهمیت معرفی مناسب مسیرهای گردشگری و لزوم ساماندهی آن‌ها تصریح کرد: وجود تابلوهای راهنما و نظم در نصب آن‌ها به بهبود وضعیت شهری کمک خواهد کرد.

طالبیان اظهار داشت: بسیاری از مشکلات همچنان وجود دارد، از این‌رو تلاش‌های مداوم در زمینه حفظ و مرمت بناهای تاریخی باید مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به پروژه‌های عمرانی در حوزه میراث فرهنگی، خواستار مشارکت بیشتر مردم در حفاظت از آثار تاریخی شد و افزود: حفاظت بدون همکاری مردم محقق نمی‌شود و باید حس تعلق در آن‌ها ایجاد شود.

استاد تمام دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه نیاز به ساماندهی و نظافت فضاهای شهری احساس می‌شود، تاکید کرد: اقدامات مثبتی در شهرهایی همچون یزد و اصفهان در حال انجام است، اما این تلاش‌ها باید به‌طور مستمر ادامه پیدا کند تا نتیجه مطلوب حاصل شود.