محي‌الدين مهدي الهي قمشه‌اي؛ يک عمر سعي در احياي معارف الهي

دانشمند، فيلسوف، عارف و شاعر وارسته، استاد محي‌الدين مهدي الهي قمشه‌اي فرزند ابوالحسن الهي، در حدود سال 1280شمسي در شهرضا (قمشه‌ي سابق) در استان اصفهان به دنيا آمد و در ابتداي جواني در اصفهان از محضر حضرات آيات حاج آقا حسين قمي، آقا بزرگ حکيم خراساني و ميرزا مهدي اصفهاني استفاده برد وخود در فقه، اصول، فلسفه و حکمت به مراتب والايي دست يافت.
استاد الهي قمشه‌اي سپس به تدريس فلسفه و حکمت در مدرسه‌ي سپهسالار پرداخت و در کنار آن به تحقيق و تأليف روي آورد و پس از تأسيس دانشگاه در کشور، مدرسه‌ي سپهسالار را که محفل ادبا و مجلس حکما بود به دانشکده‌ي معقول و منقول تبديل کرد.
حکيم الهي قمشه‌اي، ضمن تدريس در منطق حکمت و ادبيات در آن مکان، به عنوان يکي از برجسته ترين استادان دانشگاه تهران شناخته شده و با نوشتن کتاب توحيد هوشمندان به اخذ درجه‌ي دکترا از دانشکده‌ي مزبور نائل گرديد.
وي ضمن تدريس، با جملاتي شيوا، شيرين و پرجاذبه، مفاهيم دشوار فلسفي را بيان مي کرد و در تأييد اظهارات علمي خود از اشعار شاعران بزرگ شاهد مي آورد.
در محفل علمي اين حکيم الهي، دانشوران فاضلي پرورش يافتند که حضرات آيات سيد ابوالحسن رفيعي قزويني، عبدالله جوادي آملي، حسن حسن زاده آملي، کاظم مدير شانه‌چي، سيد محمدباقر حجتي و... از آن جمله‌اند.
از وي آثار ارزنده‌اي به جاي مانده از قبيل: كتاب حكمت الهي (2 جلد) در شرح فصوص الحكم فارابي و توحيد هوشمندان و ترجمه‌ي قرآن و تصحيح و تحشيه‌ي تفسير ابوالفتوح رازي. وي قلمي شيوا داشت و با همين شيوايي بود که قرآن مجيد را به فارسي ترجمه کرد و ترجمه‌ي او از نخستين ترجمه هاي امروزي قرآن در زبان و ادبيات فارسي بود که در زمان خود مورد توجه روشنفکران، دانشجويان و نسل جديد قرار گرفت. هم چنين ترجمه‌ي آزاد مفاتيح الجنان، صحيفه‌ي سجاديه و کليات ديوان الهي از ديگر آثار اوست كه همگي حاكي از سعي بليغ او در احياي معارف الهي مي باشد.
مرحوم آيت الله الهي قمشه‌اي در تفسير و ترجمه‌ي قرآن كريم در عصر ما، شخصيتي شاخص و ممتاز است. وي اولين كسي است كه برخلاف عادت قدما كه با ترجمه‌ي تحت اللفظي مأنوس بودند، روش جديدي در ترجمه و تفسير قرآن به كار برد و براي اولين بار قرآن را به زبان فارسي روان و سليس ترجمه كرد و بدون آن كه دخل و تصرفي در اصل معنا شود تفسير خويش را با بيان ساده و قابل فهمي ارائه داد.
اشعار مرحوم الهي كه از سنين 15 سالگي تا آخر عمر سروده شده در ديواني به نام «ديوان حكيم الهي» گرد آمده است و شامل قصائد و غزليات عرفاني و فلسفي بسياري است. هم چنين مشتمل بر «نغمه‌ي الهي»، «شرح خطبه‌ي متقين در نهج البلاغه»، «نغمه‌ي حسيني» و «نغمه‌ي عشاق» مي باشد.
مرحوم استاد آيت الله الهي قمشه‌اي در حالي كه يكي از افراد شاخص در علم و فرهنگي و ادب بود، ولي زندگي ساده و بي آلايشي داشت.
سرانجام اين حکيم وارسته در شامگاه 24 ارديبهشت ماه سال 1352 شمسي در 72 سالگي مشتاقانه به حق پيوست و در جوار حرم حضرت معصومه (س) آرام گرفت.