به گزارش خبرگزاری ایمنا، زنگزور منطقه‌ای است که بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان مورد مناقشه قرار دارد. این ناحیه در گذشته به ایران تعلق داشت و در نتیجه عهدنامه ننگین گلستان از ایران جدا و به روسیه واگذار و سپس در دوره‌های بعد به ارمنستان منتقل شد.
کریدور زنگزور از نظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای ایران حائز اهمیت است، زیرا این کریدور در نزدیکی مرز شمالی ایران واقع شده و هر گونه تغییر در وضعیت آن می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر منافع اقتصادی و ملی ایران تأثیر بگذارد. ایران از طریق ارمنستان به کشورهای شمالی همچون گرجستان، روسیه و اروپا دسترسی دارد، اما راه‌اندازی یک کریدور آذربایجانی ممکن است این مسیر را محدود یا حتی نابود کند.
اگر کریدور زنگزور به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی اصلی بین آذربایجان و نخجوان به ترکیه فعال شود، ایران ممکن است بخشی از درآمدهای ترانزیتی خود را از دست بدهد
اگر کریدور زنگزور به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی اصلی بین آذربایجان و نخجوان به ترکیه فعال شود، ایران ممکن است بخشی از درآمدهای ترانزیتی خود را از دست بدهد. علاوه‌بر این، این کریدور می‌تواند مسیرهای جایگزینی را برای حمل‌ونقل انرژی و کالاها ایجاد کند که بر نقش ترانزیتی ایران در منطقه تأثیر منفی بگذارد.
چالش‌های پیش روی ایران با راه‌اندازی کانال زنگزور
راه‌اندازی کانال زنگزور می‌تواند موجب کاهش سهم ایران از مبادلات ترانزیتی شود، چراکه با جایگزینی مسیر جدید به جای مسیرهای موجود به‌طور بالقوه موجب کاهش ترافیک تجاری از طریق ایران می‌شود. از دیگر تأثیرات این کانال می‌توان به قیمت‌ها و هزینه‌های حمل‌ونقل آن اشاره کرد، با توجه به اینکه این کانال می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و زمان تحویل کالا شود، ایران ممکن است با رقابت شدیدتری در زمینه قیمت‌ها روبه‌رو شود. تأثیر بر اقتصاد محلی، تغییر در مسیرهای ترانزیتی می‌تواند بر اقتصاد محلی و منطقه‌ای ایران تأثیر منفی بگذارد، به‌ویژه در مناطقی که وابسته به ترانزیت کالا هستند.
نقش منطقه شمال غرب بر اقتصاد ایران
رحمان سعادت، کارشناس بین‌الملل و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایمنا درباره راه‌اندازی کانال زنگزور اظهار می‌کند: بخش اعظم صادرات غیرنفتی کشور از مناطق شمال غربی انجام می‌شود، این مناطق از دوره صفویه تا به الان همواره نقش مهمی در تجارت کشور و مرکز ورود و خروج کالا داشته‌اند، بر همین اساس مدیریت این منطقه برای دستیابی به رشد اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی اضافه می‌کند: با توجه به تصویب برنامه هفتم توسعه به وسیله مجلس و اجراسازی آن توسط دولت چهاردهم، باید به روابط و تجارت بین‌الملل توجه ویژه‌ای شود، گسترش تعاملات بین‌المللی برای رسیدن به رشد اقتصادی هشت درصدی، ضروری است و منطقه شمال غربی از جنبه‌های اقتصادی و سیاسی نقش حیاتی دارد.
کارشناس بین‌الملل و استاد دانشگاه تصریح می‌کند: هرگونه تغییر یا تصمیم‌گیری در این منطقه باید با نظر مساعد ایران انجام شود، هر تغییری که موجب محدودیت‌های اقتصادی برای ایران شود، به نفع کشور نخواهد بود و بر درآمدهای ترانزیتی ایران تأثیر منفی خواهد گذاشت، از آنجایی که بخش قابل‌توجهی از ترانزیت کشور آذربایجان به نخجوان از طریق ایران انجام می‌گیرد با هرگونه تغییر در این روند، درآمد ایران تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
سعادت ادامه می‌دهد: در شرایط فعلی و با توجه به تغییرات سیاسی و حمل‌ونقل جهانی، تصمیم‌گیری‌ها باید با مطالعه دقیق انجام شود، تغییرات سریع و بدون پشتوانه در این منطقه به نفع کشور نیست و باید کشورهای دخیل به یک توافق مشترک برسند که منافع ایران نیز در آن لحاظ شده باشد، اگر دولت چهاردهم بخواهد برنامه هفتم توسعه را اجرایی کند، باید به این تحولات توجه بیشتری داشته باشد.
تأثیرات کریدور زنگزور بر تجارت ایران
وی تاکید می‌کند: تأثیر این تغییرها بر تجارت غیرنفتی و صادرکنندگان کشور قابل توجه است، اگر حاکمیت بر دالان‌های ترانزیتی تغییر کند، می‌تواند به سیاست‌گذاری‌ها و عوارض جدیدی منجر شود که به ضرر تجارت کشور خواهد بود.
کارشناس بین‌الملل و استاد دانشگاه می‌گوید: ایجاد کریدور زنگزور روابط ایران با کشورهای همسایه، به‌ویژه ارمنستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب تغییرات سیاسی و تجاری در منطقه خواهد شد، از سال‌های گذشته تا به الان رویه‌های تجاری خاصی شکل گرفته است و هرگونه تغییر سریع و بدون برنامه‌ریزی می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد و اینگونه تصمیم‌ها نباید به‌طور ناگهانی اتخاذ شوند، چراکه بسیاری از معاهدات و روابط تجاری مدت‌هاست که برقرار بوده و تغییر آن‌ها نیازمند بررسی دقیق و هماهنگی‌های لازم است.
استراتژی‌های لازم برای حفظ منابع ملی
سعادت اظهار می‌کند: کشورها به‌طور معمول برای تطبیق با شرایط جدید یک فرصت یک تا دو ساله دریافت می‌کنند تا معاهدات و مناسبات قبلی خود را با شرایط جدید سازگار کنند، نمونه مشابهی از این وضعیت را می‌توان در خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مشاهده کرد که به تجار و فعالان اقتصادی زمان داده شد تا به رویه‌های جدید عادت کنند. از این رو، اجرایی کردن سریع و بدون بررسی دقیق کریدور زنگزور، به‌طور قطع به ضرر تجارت کشور خواهد بود، بر همین اساس ایران باید بر مواضع قبلی خود پایبند باشد و هرگونه تغییر را به مطالعات بیشتر و بررسی‌های همه‌جانبه موکول کند.
اجرایی کردن سریع و بدون بررسی دقیق کریدور زنگزور، به‌طور قطع به ضرر تجارت کشور خواهد بود، بر همین اساس ایران باید بر مواضع قبلی خود پایبند باشد و هرگونه تغییر را به مطالعات بیشتر و بررسی‌های همه‌جانبه موکول کند
وی درباره استراتژی‌های لازم برای حفظ منافع ملی ایران در مذاکرات و تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی می‌گوید: سیاست خارجی هر کشور باید بر اساس منافع ملی تنظیم شود که در این باره مهم‌ترین مسئله، منافع تجاری کشور است. رئیس‌جمهور و مقامات کشور باید در این منطقه جلسات لازم را برگزار و منافع ملی و منطقه‌ای را به دقت بررسی کنند، همچنین اتاق‌های بازرگانی مناطق مختلف نیز نقش مهمی در این تصمیم‌گیری‌ها دارند و می‌توانند در به‌کارگیری تصمیمات بهتر کمک کنند.
کارشناس بین‌الملل و استاد دانشگاه تأکید می‌کند: هرگونه تغییر در معاهدات و شرایط تجاری باید با دقت و مطالعه کافی صورت گیرد تا به منافع ایران و تجارت غیرنفتی کشور صدمه‌ای وارد نشود.
کانال زنگزور، مسیر پر چالش برای ایران
علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ایمنا اظهار می‌کند: پیش از آنکه موضوع زنگزور مطرح شود، ترانزیت‌های آذربایجان باکو برای رسیدن به ترکیه از طریق خاک ایران و پس از آن از نخجوان عبور می‌کردند، به همین خاطر این مسیر برای ایران از لحاظ اقتصادی بسیار سودآور بوده است، همچنین کامیون‌های و ترانزیت‌های کشور از طریق کریدور زنگزور به اروپا و دریای سیاه می‌رسیدند.
وی می‌افزاید: با توجه به سفر ولادیمیر پوتین به آذربایجان، کانال عبوری به جای گذر از خاک ایران از ارمنستان می‌گذرد، این تغییر مسیر از مرز مشترک دو کشور ایران و ارمنستان است و این کشور با عبور این کریدور موافقت کرده است، حال این تغییر مسیر از نظر اقتصادی برای کشور چالش‌هایی به همراه خواهد داشت، چراکه ما قصد داشتیم به سمت آذربایجان، ارمنستان و اروپا برای توسعه اقتصادی حرکت کنیم.
استاد دانشگاه و تحلیل‌گر روابط بین‌الملل ادامه دهد: هنوز روشن نیست که این جاده چگونه از نخجوان عبور خواهد کرد و آیا زیرساخت‌های لازم برای این تغییر مسیر فراهم شده است یا خیر. به‌تازگی عباس عراقچی گفته است که ما اجازه نخواهیم داد ژئوپولتیک منطقه تغییر کند و کامیون‌های آذربایجان از خاک ما عبور کنند، اما مسئله‌ای که در حال حاضر برای ما اهمیت دارد این است که کامیون‌ها و ترانزیت کشور چگونه از این طریق به اروپا خواهند رسید.
تبدیل چالش به فرصت
بیگدلی می‌گوید: در این شرایط، با همکاری ارمنستان و آذربایجان باید تدابیر مناسبی برای حفظ منابع ملی ایران به کار گرفته شود.
وی عنوان می‌کند: با آنکه کریدور زنگزور از مرز مشترک ایران و ارمنستان عبور می‌کند، اما همچنان سرنوشت ترانزیت‌های کشور نامشخص است، به همین خاطر عراقچی باید پس از سفر نیویورک خود تصمیم نهایی در این باره بگیرد. با این حال، ایران می‌تواند از این چالش به‌عنوان فرصتی برای بهبود زیرساخت‌های خود بهره‌برداری کند.
استاد دانشگاه و تحلیل‌گر روابط بین‌الملل می‌گوید: در حال حاضر، ترکیه کالاهای خود را از طریق کریدور زنگزور به نخجوان و سپس به آذربایجان و آسیای مرکزی ارسال می‌کند که این امر برای کشور ترکیه بسیار سودمند است، همچنین بازار آسیای مرکزی با توجه به زبان مشترک ترکی، به دست رجب طیب اردوغان خواهد افتاد و صادرات ما به آسیای مرکزی نیز با توجه به مرز مشترک و مذهب مشابه، می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد و ترکیه ممکن است به جایگزین ایران در این منطقه تبدیل شود.
به گزارش ایمنا، پروژه کریدور زنگزور با ایجاد مسیرهای جدید تجاری و تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل، می‌تواند به‌عنوان یک موتور محرک برای رشد اقتصادی ایران عمل کند، با این حال برای بهره‌برداری کامل از این فرصت‌ها، ایران باید به مدیریت دقیق روابط تجاری و دیپلماتیک خود با ارمنستان بپردازد و به‌دنبال راه‌حل‌های پایدار برای چالش‌های موجود باشد. تقویت زیرساخت‌های تجاری، بهبود روابط دیپلماتیک و برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند به ایران کمک کند تا از مزایای این پروژه به بهترین نحو بهره‌مند شود و نقش خود را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در منطقه تقویت کند.
نظر شما