به گزارش خبرگزاری ایمنا، جذب گردشگر و توسعه گردشگری تنها با داشتن جاذبه‌های گردشگری میسر نمی‌شود، بلکه داشتن سیستم گردشگری و برنامه‌ریزی مناسب موجب توسعه گردشگری خواهد شد؛ زیرساخت‌های گردشگری نیز از جمله عوامل مؤثری هستند که می‌توانند به‌طور مستقیم منجر به ارائه خدمات شوند و برخورداری از آن‌ها می‌تواند توان توسعه کشور را افزایش دهد و در این باره مشکلات متعددی در کشور ما وجود دارد؛ برای مثال نبود زیرساخت‌های لازم موجب حضور حجم زیادی از گردشگران، در مناطق و زمان‌های خاص و در ادامه منجر به ایجاد مشکلات زیادی برای آن‌ها و بومی‌های آن نواحی می‌شود، در حالی که تمایل به سفر، در همه اقشار جامعه، بالاست و باید از این فرصت در راستای توسعه گردشگری، استفاده مفیدی کرد.
این در حالی است که تعطیلات شهریور در شرایطی سپری شد که مسافران و گردشگران داخلی در شمال ایران ساعت‌ها در صف ترافیک بازگشت از مقاصد گردشگری ایستاده‌اند؛ رتبه نخست این سفرها مربوط به مازندران بود؛ البته استاندار مازندران گفت که ۲۱ میلیون گردشگر و مسافر از ۱۰ تا ۱۶ شهریور به مازندران سفر کرده‌اند و بیش از ۱۹ میلیون نفر شب اقامت در این استان به ثبت رسیده است، در حالی که مدیرکل میراث فرهنگی استان مازندران اعلام کرده است که بیش از سه میلیون نفر شب اقامت در این استان به ثبت رسیده است؛ این تناقض آماری البته ممکن است به این دلیل باشد که استاندار مازندران خانه دومی‌هایی که دارای ویلا در مازندران هستند را در ردیف گردشگران این استان محسوب کرده و مدیرکل میراث فرهنگی استان مازندران هم تنها ظرفیت هتل‌ها و اماکن اقامتی این استان را در فهرست آمار گردشگری ورودی این استان در نظر گرفته باشد.
شهر مشهد در جایگاه دوم توانست بالاترین رکورد اقامتی خود را ثبت کند؛ اگرچه ظرفیت اقامتی در مشهد با احتساب حسینیه‌ها و هتل‌ها و هتل آپارتمان‌ها گنجایش ۲.۷ میلیون گردشگر را دارد با این حال مسئولان استانی در مشهد از سفر بیش از شش میلیون ایرانی به آن شهر خبر داده‌اند؛ حدود ۴۰۰ هزار گردشگر خارجی نیز از پاکستان وارد مشهد شده‌اند و همین میزان هم گردشگران پیاده به قصد حضور در بارگاه امام رضا (ع) وارد مشهد شده‌اند.
گیلان در حاشیه دریای خزر موج سنگین ترافیک را تجربه کرد و جاده قدیم و جدید تهران-رشت مملو از خودرو مسافرانی بود که ده‌ها ساعت برای رسیدن به این استان در ترافیک معطل شدند، بر این اساس ولی جهانی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان، ۱۶ شهریور از سفر پنج میلیون گردشگر در تعطیلات گذشته به این استان خبر داد و گفت که بیش از ۴۷۸ هزار خودرو به این استان وارد شدند، در این اعلام اگر ظرفیت هر خودرو را در پیک سفرها را سه سرنشین محاسبه کنیم، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار مسافر تنها با خودرو وارد این استان شده‌اند و حدود ۷.۵ میلیون نفر شب اقامت نیز بر اساس اعلام مدیرکل میراث فرهنگی استان گیلان در مراکز اقامتی این استان اقامت داشتند.
استان گلستان توانست در تعطیلات گذشته بیش از ۴.۵ میلیون تردد خودرویی در محورهای مواصلاتی خود را ثبت کند و به اعلام عادل مصدقی، مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای این استان، از نهم تا پانزدهم شهریور جاری چهار میلیون و ۵۷۹ هزار و ۲۱۷ تردد جاده‌ای در این استان ثبت شده است که ۳۱ درصد خودروهای ورودی به استان پلاک غیربومی داشته‌اند و بیشترین مسافران استان نیز از سیستان و بلوچستان و زاهدان و کرمان بودند، بر اساس محاسبات صورت گرفته از خودروهای ورودی به استان گلستان، بیش از چهار میلیون مسافر نیز در تعطیلات شهریور جاری به استان گلستان سفر کرده‌اند.
همانطور که دیدیم، در همین ایام گذشته، حجم زیادی از سفرها به سمت مناطق شمالی کشور بوده و نبود زیرساخت‌های لازم و کافی، شرایط نامناسبی همچون چادرخوابی، ترافیک، گرانی کالاها و آلوده شدن محیط زیست را هم برای ساکنان و هم گردشگران، ایجاد شده‌است؛ این‌ها در حالی است که جای‌جای ایران، می‌تواند به‌عنوان یک نقطه بکر گردشگری حساب شود و به توزیع مطلوب گردشگری کمک کند، اما به‌دلیل معرفی نکردن آن‌ها، همچنان مجهول مانده‌اند؛ بر این اساس با با رحیم یعقوب‌زاده، مدرس دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: می‌دانیم که زیرساخت‌ها در بحث گردشگری، اهمیت زیادی دارند، اما این زیرساخت‌ها شامل چه مواردی هستند؟
یعقوب‌زاده: در بحث گردشگری، زیرساخت‌ها شامل اماکن اقامتی و هتل‌ها به درجات مختلف، متل‌ها، مهمان‌سراها، دسترسی‌ها و راه‌ها مثل راه آهن، فرودگاه‌ها و جاده‌های مطلوب، مجتمع‌های گردشگری، و دسترسی به آب و غذا هستند که ما در بسیاری از موارد، ضعیف عمل کرده‌ایم؛ مثلاً گفته‌شده‌بود که در کیش، هتل‌های لوکس، بیشتر پر شده است؛ پس ممکن است وضعیت مردم ما بهتر شده است! در حالی که کل هتل‌های لوکس و چهار تا پنج ستاره ایران، کمتر از سه درصد اماکن اقامتی ماست، بنابراین حداقل گردشگر موجود برای پر شدن این سه درصد، بین مردم وجود دارند و کسانی هستند که ترجیح بر «سفر لاکچری» دارند در حالی که همه مردم، توانایی این را ندارند.
به‌تازگی دیده شده که در بعضی نواحی، مردم به چادر زدن در پارک‌ها و کنار پیاده‌روها روی آورده بودند در حالی که ما در ترکیه، امارات متحده عربی، عمان و قطر چنین شرایطی را نمی‌بینیم، در واقع این گردشگری برای ما مطلوب نیست.
زیر ساخت‌های ایران در حوزه گردشگری به اندازه کافی فراهم نیست، مثلاً در شهرهای شمالی به اندازه حجم مسافران امکانات اقامتی مناسبتی وجود ندارد و این موضوع حتی درباره شهرهایی همچون اصفهان، کیش، شیراز و شهرهای پر مسافر دیگر نیز صادق است، بنابراین کشورهایی که این وضعیت را دارند در برنامه‌ریزی‌های کوتاه، میان و بلندمدت خود، با توجه به آمار موجود برنامه‌ریزی انجام می‌دهند، برای مثال بخش خصوصی را فعال می‌کنند و دولت نقش تسهیلگر و حامی را پیدا کرده و انجام مجوزهای لازم را تسریع کند و حتی در مواقعی از وام‌های کم‌بهره استفاده کند تا بتوانیم تأسیسات و زیرساخت‌های گردشگری خود را در نواحی پر گردشگر توسعه دهیم.
ایمنا: این نوع سفرهای بدون زیرساخت چه نتایجی در پی دارد؟
یعقوب‌زاده: بعضی از کشورها با مطالعاتی و برنامه‌ریزی‌هایی که انجام دادند، زمان سفر را به کل ایام سال گسترش دادند، همچنین با تبلیغ و اطلاع‌رسانی در نواحی کمتر شناخته شده، کاری کردند که گردشگران حتی در ایام اوج سفرها، تمایل به سفر به نواحی مختلف پیدا کنند و در واقع، توزیع پراکندگی سفر را مدیریت کنند در حالی که در ایران این‌طور نیست و به همین دلیل، سال‌هاست که شاهدیم حجم کثیری از گردشگران، تنها به نواحی خاصی سفر می‌کنند؛ این موضوع موجب ایجاد ازدحام، آلودگی‌های صوتی و محیط زیستی، نازیبایی بصری، ترافیک جاده‌ای و گرانی حاصل از افزایش تقاضا و کاهش عرضه است که موجب نارضایتی بسیاری از گردشگران می‌شود؛ در واقع نامتناسب بودن میزان زیرساخت‌ها با حجم مسافران در مقاصد گردشگری، دلیل این اتفاق است.
یکی از مشکلات ما این است که در معرفی بسیاری از نواحی که هنوز ناشناخته‌اند، ضعیف عمل کردیم؛ برای نمونه می‌توانیم بگوییم که در استانی همچون قم، روستایی وجود دارد که شبیه شمال کشور است یا برای نمونه در استان اصفهان، نواحی خوش آب‌وهوا و کوهستانی همچون نیاسر وجود دارد، اما به‌دلیل اطلاع نداشتن مردم کمتر به این مناطق سفر می‌شود، بعضی مناطق همچون چابهار نیز به خاطر هزینه‌های گزاف هواپیما، به اندازه کافی مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.
ایمنا: تجربه دیگر کشورها در این حوزه چیست؟
یعقوب‌زاده: در بسیاری از کشورها توزیع مقاصد گردشگری به‌صورت کامل منطقی صورت گرفته است؛ مثلاً در کالیفرنیا و در ایامی همچون تابستان که اوج مسافرت‌هاست، بسیاری از مردم علاوه‌بر نواحی ساحلی، تمایل دارند که به مناطق کوهستانی سفر کنند و از آنجایی که این کشور مثل سرزمین ما چهار فصل است، مقاصد گردشگری متنوعی را به وجود آورده در حالی که ما حتی در الگو قرار دادن کشورهای دیگر نیز به درستی عمل نکردیم.
مثال دیگر، کشور ترکیه است که مدتی، تنها شهر استانبول در آن مطرح بود، اما امروز آنتالیا، ازمیر و بسیاری از شهرهای آن مورد توجه قرار گرفته‌اند که موجب افزایش گردشگران داخلی و خارجی شده است در حالی که بسیاری از نواحی کشور ما برای مردم خودمان نیز شناخته شده نیست.
ایمنا: چگونه در ایران می‌توان توزیع پراکندگی سفر را ایجاد کرد؟
یعقوب‌زاده: این موضوع، نیاز به تبلیغات درست و مطلوبی دارد، برای مثال مردم ما می‌توانند در ایام تابستان، به کردستان، همدان، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری و اردبیل به‌عنوان چند منطقه خنک و خوش آب‌وهوا سفر کنند، اما به‌دلیل تبلیغ نکردن و اطلاع‌رسانی کافی، کمتر این اتفاق می‌افتد و از طرفی هم زیر ساخت‌ها مهیا نیستند؛ در واقع خود سرمایه‌گذاران، هم‌زمان و بعد از ساخت، هزینه‌ای را جهت تبلیغات در نظر می‌گیرد تا آن نواحی بیشتر شناخته شوند؛ درواقع کشور چهار فصل ایران، در همه ایام سال می‌تواند با برنامه‌ریزی و زیر ساخت کافی، میزبان گردشگران باشد.
به‌دلیل ضعف مدیریتی و کمبود بودجه، توانایی نداشتن جذب سرمایه‌گذار خارجی، مشکلات این چنینی داریم، اما با این وجود می‌توان با ورود به بخش نرم‌افزاری، با کمترین هزینه، به تبلیغات و اطلاع‌رسانی درباره مناطق ناشناخته‌تر بپردازیم و به توزیع مناسب گردشگر در همه ایام سال دست پیدا کردیم.
ایمنا: حجم زیاد سفر به بعضی نواحی پر گردشگر و نبود زیرساخت، چه تأثیری بر مردم بومی این مناطق می‌گذارد؟
یعقوب‌زاده: یکی از موضوعات مهم در این باره، ظرفیت تحمل است؛ وقتی چندین میلیون نفر طی چند روز به منطقه‌ای سفر کنند که جمعیت آن از تعداد مسافران باشد، فراهم کردن امکانات، سخت‌تر می‌شود؛ در واقع در این شرایط نبود زیرساخت، بسیاری از مردم بومی مناطق پر گردشگر نیز از این موضوع نیز رضایت ندارند با این حال ظرفیت تحمل در برنامه‌ریزی‌های ما جایگاهی ندارد.
در واقع توسعه گردشگری پایدار با آنچه ما تجربه می‌کنیم متفاوت است و تأثیر دراز مدت خوبی ندارد، چراکه حتی می‌تواند روی خرید و فروش صنایع‌دستی تأثیر بدی بگذارد، تمایل به سفر کردن یک بحث فرهنگی است تا مدتی از فشار کار و یکنواخت بودن محل زندگی، جدا شوند.
ایمنا: نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه گردشگری خارجی چه تأثیری می‌گذارد و راه‌حل آن چیست؟
یعقوب‌زاده: ما در بحث گردشگری بین‌المللی نیز در سطح زیر متوسط قرار داریم، چراکه گردشگر به محض ورود به انجام مقایسه می‌پردازد، این در حالی است که هتل‌های چهار و پنج ستاره ما، کمتر از یک سوم کشور ترکیه است و تنها بعضی مقاصد گردشگری، دارای مجتمع‌های تفریحی گردشگری هستند که اکثر آن‌ها نسبت به کشورهای اطراف، سطح پایین‌تری دارند.
ما در حوزه رسانه نیز درست عمل نکردیم؛ ما در رسانه‌های معتبر و پر بازدید دنیا، حضوری برای تبلیغ جاذبه‌های گردشگری خود نداریم که موجب کاهش بازدیدکنندگان خارجی می‌شود.
برای این موضوعات، علاوه‌بر برنامه‌ریزی به عمل نیاز است که دولت و دستگاه‌های متولی مثل میراث فرهنگی وارد عمل شود و اگر گردشگری در حوزه دیگری همچون سلامت است، وزرات بهداشت نیز می‌تواند به آن ورود پیدا کند؛ به‌طور کلی در سطح داخلی باید شرایط برای سرمایه‌گذار داخلی و حمایت از آن، مهیا شود، ما باید در زنجیره گردشگری حضور پررنگ‌تری داشته باشیم و جذب سرمایه‌گذار خارجی کنیم؛ برای مثال وقتی یک سرمایه‌گذار خارجی در ایران، هتل یا رستوران بین‌المللی بسازد، به صورت خودکار در سطح جهان، تبلیغ صورت می‌گیرد.
گفت‌وگو از: مریم چلونگر
نظر شما