به گزارش خبرگزاری ایمنا، زنگزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است؛ این منطقه در دامنه‌های کوه‌های زنگزور جای گرفته و به‌طور عمده با استان سیونیک جمهوری ارمنستان مطابقت دارد. زنگزور در عهدنامه گلستان سال ۱۸۱۳ از ایران به شوروی سابق واگذار شد. در آن زمان مناطق گوریس، کاپان، مغری و سیسیان اتحاد جماهیر شوروی در محدوده زنگزور قرار داشت که در سال ۱۹۹۵ بخشی از استان سیونیک ارمنستان شدند.
در بیست‌ونهم نوامبر ۱۹۲۰ تسلط شوروی به ارمنستان اعلام شد و پس از آن در سی‌ام نوامبر مقامات آذربایجان و شوروی با اعلام قصد خود برای پایان دادن به اختلافات ارضی، با گنجاندن زنگزور در جمهوری تازه‌تأسیس ارمنستان شوروی موافقت کردند.
کریدور زنگزور برای ایران اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی دارد، چراکه این کریدور در همسایگی مرز شمالی ایران جای گرفته و هرگونه تغییر در وضعیت آن می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر منافع ملی ایران تأثیر بگذارد. ایران از طریق ارمنستان به کشورهای شمالی از جمله گرجستان، روسیه و اروپا دسترسی دارد، اما ایجاد یک کریدور آذربایجانی می‌تواند این مسیر را محدود کرده یا از بین ببرد.
اهمیت کریدور زنگزور برای ایران
بشیر اسماعیلی، کارشناس روابط بین‌الملل و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی شهرضا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره ابعاد مختلف ژئوپولتیک کریدور زنگزور اظهار می‌کند: کریدور زنگزور واقع در منطقه‌ای مابین ارمنستان و نخجوان، از ابعاد مختلف ژئوپولیتیک حائز اهمیت است. از منظر موازنه قوا، گشایش دالان زنگزور موجب افزایش توان نظامی و استراتژیک جمهوری آذربایجان و ترکیه خواهد شد که به قرینه، قدرت ایران در منطقه قفقاز و توان تأثیرگذاری آن در معادلات سیاسی و نظامی این منطقه را کاهش خواهد داد.
وی در ادامه می‌گوید: در مرحله بعد، با راه اندازی این کریدور، مسیر ترانزیتی ایران با آسیای میانه و قفقاز از دست خواهد رفت و این مسئله منافع اقتصادی ایران را تهدید می‌کند؛ به‌طور کلی هم می‌توان به نگرانی جمهوری اسلامی ایران از تغییر مرزها در شمال کشور اشاره کرد؛ در واقع پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پیدایش کشورهای تازه استقلال یافته در آسیای میانه و قفقاز، مرزهای سیاسی به شکل کنونی باقی مانده است و تغییر آن‌ها به نفع منطقه نخواهد بود.
واکنش تهران و روسیه به گشایش کریدور زنگزور
این کارشناس و استادیار دانشگاه روابط بین‌الملل درباره موضع‌گیری روسیه و سفر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور این کشور به باکو و نیز موضع‌گیری طرف ایرانی اینگونه بیان می‌کند: تهران همواره با گشایش دالان زنگزور مخالف بوده و آن را دالانی موهوم می‌داند که به دلایل مذکور باز شدن آن موجب لطمه به منافع ژئوپولیتیک، استراتژیک و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد و در عین حال در مناقشه قره باغ جنوبی، ایران به دلایلی که شرح آن مفصل است، جانب‌دار ارمنستان بوده است.
اسماعیلی خاطرنشان می‌کند: موضع روسیه نیز در این سال‌ها طرفداری از ارمنستان در برابر باکو بوده است، اما از زمان روی کار آمدن نیکول پاشینیان در ارمنستان در سال ۲۰۱۸ و به‌دنبال نزدیک شدن ارمنستان به غرب، روابط روسیه و ارمنستان رو به سردی گذاشت.
وی تصریح می‌کند: موضع‌گیری اخیر مقامات روسی درباره زنگزور از آنجا آغاز شد که به‌دنبال سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به باکو، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور در مصاحبه با کانال یک روسیه گفته بود «ما طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات هستیم» لاوروف ارمنستان را مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات تلقی کرده بود و به تعبیری روسیه در تلاش است از طریق این دالان، حوزه نفوذ خود در منطقه قفقاز و اوراسیا را افزایش دهد، اما در هر حال در صورت پافشاری بر این سیاست، منافع روسیه با ایران به‌عنوان متحد راهبردی‌اش در تعارض قرار خواهد گرفت که نیازمند راهکارهای دیپلماتیک و مذاکره برای رفع این نقاط متعارض است.
ماهی‌گیری از آب گل آلود
این کارشناس روابط بین‌الملل با اشاره به تخریب رسانه‌ها درباره روابط این دو کشور ادامه می‌دهد: به‌طور کلی بعضی از رسانه‌ها که گرایشات غرب‌گرا داشته و نسبت به روسیه بدبین هستند، در صدد برآمده‌اند تا هرگونه تعارض منافع ایران و روسیه را به‌عنوان یک بحران لاینحل یا نمودی از پایبند نبودن روس‌ها به هم‌پیمانی با ایران نشان دهند؛ به هر حال در نظام بین‌الملل تضاد منافع بین قدیمی‌ترین متحدان هم به وجود می‌آید و به هیچ روی پدیده‌ای نادر نیست؛ کمااینکه اختلافات ایالات متحده آمریکا با اتحادیه اروپا در زمینه‌های مختلف را می‌توان مصداقی بارز در این رابطه در نظر گرفت.
وی می‌افزاید: عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس و همکاری آن با روسیه و چین برای تغییر هندسه قدرت جهانی، به‌عنوان راهبردی بلند مدت است که نباید تحت‌الشعاع مواردی همچون دالان زنگزور قرار گیرد؛ در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران در شرایطی با روسیه هم پیمان است که در سال‌های گذشته، خطر روس‌ها در شمال ایران متوجه امنیت ملی و تمامیت ارضی ایران بوده است؛ بنابراین مهار دشمنی روسیه و سپس هم‌پیمانی با آن مسئله مهمی است که باید حفظ و موارد تضاد و تعارض منافع هم با دیپلماسی مؤثر دو جانبه حل‌وفصل شود.
به گزارش ایمنا، به گفته مقامات ارشد سیاسی کشورمان موضع ایران درباره کریدور زنگزور قاطع است و جمهوری اسلامی ایران اجازه تغییر این مرز تاریخی را نمی‌دهد. یادآوری این نکته ضروری است که کشورها حق ندارند با توافقات فی‌مابین خود مرزهای بین‌المللی را نادیده بگیرند و در این رابطه طرف ارمنستانی هم توافقی را امضا نکرده که در آن آذربایجان حق داشته باشد تا کریدوری برای دسترسی به نخجوان ایجاد کند و اگر این اتفاق رخ دهد هم آذربایجان، هم روسیه و هم ترکیه و آمریکا می‌دانند که ایران بر مواضع خود قاطعانه خواهد ایستاد، چراکه جمهوری اسلامی ایران در عالی‌ترین سطح موضع قرار گرفته و به صراحت اعلام کرده که اجازه چنین کاری را نمی‌دهد.
نظر شما