به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌نگری برای حفظ ارزش‌های معماری و تاریخی خود در کنار توسعه شهری است.
طرح جامع به بررسی کلیات توسعه شهر از جمله نحوه استفاده از زمین، مدیریت منابع و امکانات زیرساختی همچون حمل‌ونقل عمومی و فضاهای سبز می‌پردازد؛ این طرح با در نظر گرفتن روند رشد جمعیت و نیازهای آینده شهر، سعی دارد تا توسعه شهری به‌صورت هماهنگ و پایدار انجام شود.
طرح تفصیلی که جزئی‌تر از طرح جامع است، به تعیین ضوابط دقیق‌تری برای اجرای برنامه‌ها می‌پردازد؛ این طرح شامل آیین‌نامه‌هایی برای نحوه ساخت‌وساز، تراکم جمعیت، و بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل است.
به‌طور کلی، این دو طرح نقش مهمی در هدایت آینده شهر اصفهان و ایجاد تعادلی بین توسعه و حفظ ارزش‌های تاریخی و فرهنگی آن دارند؛ آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید صادقانی، مدیرکل طرح‌های توسعه شهری و منطقه‌ای شهرداری اصفهان درباره روند اجرای این طرح‌ها و موارد مورد تاکید در آن است.
ایمنا: طرح‌های جامع و تفصیلی شهرها چه نقشی دارند؟
صادقانی: بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، طرح‌های جامع و تفصیلی به‌عنوان اسناد اصلی برای هدایت توسعه شهری عمل می‌کنند؛ این طرح‌ها توسط وزارت راه و شهرسازی تهیه می‌شوند و چارچوبی برای توسعه شهرها ارائه می‌دهند.
طرح جامع، راهبردهای کلان توسعه شهر را برای افق ۱۵ ساله پیش‌بینی و چارچوب کلی را مشخص می‌کند.
ایمنا: این برنامه‌ها چه تفاوتی با هم دارد؟
صادقانی: طرح جامع به مسائل کلی و راهبردهای کلان توسعه شهر می‌پردازد و وارد جزئیات دقیق نمی‌شود و مقیاس نقشه آن یک ده هزارم است، به این معنا که هر سانتی‌متر روی نقشه معادل ۱۰ متر در واقعیت است.
در مقابل، طرح تفصیلی به جزئیات اجرایی و دقیق‌تری همچون ساخت‌وساز و تراکم جمعیت می‌پردازد و مقیاس آن یک دو هزارم است و دقت بالاتری دارد، به‌طوری که هر سانتی‌متر روی نقشه معادل ۲ متر روی زمین است.
ایمنا: وضعیت طرح جامع و تفصیلی شهر اصفهان چگونه است؟
صادقانی: طرح جامع اصفهان در سال ۱۳۶۷ تصویب و طرح تفصیلی آن نیز در فاصله سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ ابلاغ شد، اما از سال ۱۳۶۷ به بعد، اصفهان طرح جامع جدیدی نداشته که این موضوع به‌عنوان یک ضعف برای این کلان‌شهر محسوب می‌شود.
به‌تازگی اداره کل راه و شهرسازی قراردادهایی برای تهیه طرح جامع جدید منعقد کرده و این طرح در حال بررسی و تهیه است.
ایمنا: چه چالش‌هایی در اجرای این طرح‌ها وجود دارد؟
صادقانی: یکی از چالش‌های اساسی در تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی، نگاه از بالا به پایین حاکمیت در این فرایند است؛ این نوع نگاه چارچوب‌مند و غیر منعطف منجر به مشکلاتی همچون ساخت‌وسازهای ناهماهنگ، افزایش آلودگی و ترافیک شده است.
بسیاری از نیازهای شهری همچون فضای سبز، پارکینگ و مدارس در طرح‌ها مطرح شده، اما به درستی اجرا نشده است.
ایمنا: در طرح جامع جدید اصفهان تغییرات جدیدی اعمال شده است؟
صادقانی: در طرح جامع جدید اصفهان، رویکرد نوینی اتخاذ شده که در آن ذی‌نفعان مختلف از جمله شهروندان و بخش خصوصی مورد مشورت قرار گرفته‌اند؛ کمیسیون‌های تخصصی مختلفی برای بررسی این نظرات تشکیل شده است، این روش می‌تواند به تحقق بیشتر طرح کمک کند، زیرا بر اساس نیازهای واقعی شهر و شهروندان تهیه می‌شود، نه اینکه ذی‌نفعان مجبور به تطبیق خود با طرح باشند.
در طرح تفصیلی شهر اصفهان فصل ویژه‌ای به نحوه برخورد با بافت تاریخی اختصاص داده شده است؛ طبق مقررات، اگر ملکی در محدوده بافت تاریخی باشد، شهروندان برای دریافت پروانه باید مقررات خاصی را رعایت کنند، به‌ویژه هماهنگی با میراث فرهنگی الزامی است تا ساخت‌وسازها با حفظ ارزش‌های تاریخی انجام شود.
البته در سال‌های اخیر، شهرداری و شورای اسلامی شهر اصفهان برای احیای بافت‌ها و بناهای تاریخی نیز همکاری‌های فراوانی داشته‌اند و بسته‌های تشویقی برای بازسازی این مناطق تصویب کرده‌اند.
ایمنا: برنامه‌ریزی‌های جدید در طرح جامع اصفهان چگونه است؟
صادقانی: طرح جامع جدید اصفهان با رویکردی تازه وارد میدان شده است؛ یکی از موضوعات کلیدی این طرح، توسعه زیرساخت‌ها به‌ویژه موضوع ترافیک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های شهری، در این طرح مورد توجه قرار گرفته است.
مدیریت ترافیک در اصفهان به‌نوعی با سیاست‌های کلان کشور مرتبط است، زیرا افزایش جمعیت و مهاجرت به شهرهای بزرگ یکی از عوامل اصلی ایجاد ترافیک است.
ترافیک یکی از معضلات اصلی اصفهان است و دلایل مختلفی برای آن وجود دارد و یکی از دلایل اصلی آن افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت است؛ افرادی که از روستاها و شهرهای کوچک‌تر به شهر اصفهان مهاجرت می‌کنند، به‌دلیل کمبود امکانات و اشتغال در محل زندگی خود به این کلان‌شهر روی می‌آورند.
به اعتقاد من فضای مجازی نیز نقش مهمی در این مهاجرت‌ها ایفا می‌کند، زیرا اغلب زیبایی‌ها و فرصت‌های شهرهای بزرگ را نشان می‌دهد و مشکلات آن‌ها را نادیده می‌گیرد.
ایمنا: چه عوامل دیگری به مشکلات ترافیکی شهر اصفهان دامن می‌زند؟
صادقانی: علاوه بر مهاجرت، یکی از این عوامل نبود برنامه‌ریزی مناسب در زمینه تأمین منابع مالی شهرداری است؛ اگر شهرداری تنها از طریق صدور پروانه‌های ساخت‌وساز اقدام به تأمین منابع مالی کند، در نهایت شهر با مشکلات جدی مواجه می‌شود و کیفیت زندگی کاهش پیدا می‌کند.
همچنین بخشی از مشکل ترافیک به فرهنگ شهروندی بازمی‌گردد؛ بسیاری از شهروندان برای مسافت‌های کوتاه ۵۰۰ متر، نیز از خودرو استفاده می‌کنند که این فرهنگ نادرستی است و باید اصلاح شود.
توسعه شبکه متروی اصفهان در کاهش مشکلات ترافیکی این کلان‌شهر بسیار مؤثر است
البته تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی نقش مهمی در کاهش ترافیک دارد؛ اگر سیستم حمل‌ونقل عمومی مناسب و بدون دغدغه‌ای در اختیار مردم باشد، تعداد زیادی از شهروندان به جای استفاده از خودروهای شخصی، از مترو یا اتوبوس استفاده خواهند کرد.
یکی از مشکلات فعلی اصفهان این است که شبکه متروی آن هنوز به‌طور کامل توسعه نیافته و خط دو مترو نیز هنوز اجرا نشده است، چراکه این پروژه‌های حمل‌ونقلی نقش مهمی در کاهش ترافیک دارد، بنابراین تا زمانی که این پروژه‌ها به پایان نرسد، مشکلات ترافیکی همچنان ادامه خواهد داشت.
ایمنا: به‌نظر شما تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقلی برای کاهش ترافیک شهر کارساز است؟
صادقانی: خیر؛ زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل ترافیک را رفع کند؛ علاوه بر توسعه این زیرساخت‌ها، نیاز به تغییر در رفتارهای شهروندان و مدیریت منابع مالی شهری نیز وجود دارد.
فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی و اجتناب از استفاده بی‌مورد از خودروهای شخصی باید ترویج شود، همچنین شهرداری باید از طریق منابع مالی پایدارتر، همچون سرمایه‌گذاری در پروژه‌های درآمدزا و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، مدیریت شهری را بهبود ببخشد.
ایمنا: چه اقداماتی برای ارتقای کیفی شهر اصفهان ضروری است؟
صادقانی: ارتقای کیفیت شهر اصفهان در دو بخش اساسی امکان‌پذیر است؛ نخست ارتقای فرهنگ شهروندی که نیازمند همکاری و هماهنگی میان مدیریت شهری و شهروندان است و دوم مدیریت شهری باید وظایف خود را مطابق قانون و نیازهای شهر انجام دهد.
این اقدامات شامل بهبود زیرساخت‌ها، همچون اجرای پروژه‌هایی نظیر مترو و رینگ چهارم ترافیکی است که نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان خواهد داشت؛ البته در سال‌های اخیر، بعضی از پروژه‌های زیرساختی مهم به بهره‌برداری رسیده‌اند.
به‌عنوان مثال، خط یک مترو پس از سال‌ها انتظار افتتاح شد، بخشی از رینگ چهارم ترافیکی به بهره‌برداری رسید و هم‌اکنون خط ۲ مترو نیز با سرعت در حال پیشرفت است؛ این پروژه‌ها نشان‌دهنده توجه مدیریت شهری به نیازهای حمل‌ونقل و کاهش ترافیک است، اما همچنان نیاز به بهبود زیرساخت‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومی احساس می‌شود.
ایمنا: نظام تراکمی و ارتفاعی در طرح تفصیلی اصفهان چگونه تنظیم شد؟
صادقانی: یکی از اصول کلیدی طرح تفصیلی اصفهان تنظیم تراکم جمعیتی و ارتفاع ساختمان‌ها است؛ این نظام بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی برای سال‌های آینده تنظیم شده و تراکم و ارتفاع ساختمان‌ها به طور دقیق محاسبه شده‌اند.
به‌عنوان مثال، برای افق طرح تفصیلی بازنگری اصفهان، جمعیت حدود ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار نفر پیش‌بینی شده بود که در حال حاضر جمعیت اصفهان حدود ۲ میلیون و ۵۰ هزار نفر است؛ بنابراین این آمار نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌های انجام شده دقیق بوده و تطابق خوبی با شرایط واقعی داشته است.
ایمنا: اگر طرح تفصیلی اجرا نشود، مالکان چه حقوقی دارند؟
پاسخ: اگر مدت زمان مشخصی برای اجرای طرح تفصیلی سپری شود و اجرا نشود، مالکان باید از حقوق مالکانه خود برخوردار شوند، یعنی اگر کاربری ملک شهروندی به‌عنوان فضای سبز تعیین شده باشد و شهرداری آن را تملک نکند، شهروند می‌تواند درخواست پروانه ساخت دهد.
ایمنا: اگر شهروندی درخواست پروانه ساخت بدهد، اما ملک کاربری فضای سبز داشته باشد، چه باید کرد؟
صادقانی: درخواست مالک به کمیسیون ماده ۵ ارجاع داده می‌شود، زیرا این کمیسیون مسئول بررسی تغییرات کاربری است و اگر تصویب کند، کاربری ملک آن شهروند به مسکونی یا کاربری دیگری که درخواست کرده است، تغییر می‌کند و پروانه ساخت صادر می‌شود.
ایمنا: آیا تغییر در طرح‌های تفصیلی امکان‌پذیر است؟
صادقانی: بله، تغییرات در طرح‌های تفصیلی همواره ممکن است و این تغییرات به دلایلی همچون حفظ حقوق مالکانه و اشتباهات فنی در طرح اولیه صورت می‌گیرند.
ایمنا: چه تدابیری در طرح جامع و تفصیلی اصفهان برای مسائل زیست‌محیطی این کلان‌شهر در نظر گرفته شده است؟
صادقانی: اصفهان به دلیل وجود صنایع سنگین در غرب شهر، با مشکلات زیست‌محیطی روبه‌رو است، بادهای غالب از غرب به شرق می‌وزد و آلایندگی‌های این صنایع را به سمت شهر منتقل می‌کنند که این موضوع یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی شهر است.
در مقیاس کوچک‌تر، طرح جامع و تفصیلی می‌تواند به مسائل زیست‌محیطی مرتبط با کارگاه‌ها و صنایع آلاینده نیز بپردازد، بنابراین برنامه‌هایی برای خروج صنایع آلاینده و استقرار آن‌ها در مکان‌های دیگر که برای شهروندان ضرری نداشته باشد، پیش‌بینی شده است.
حفظ و گسترش فضای سبز یکی از نکات کلیدی در طرح جامع و تفصیلی است
حفظ و گسترش فضای سبز یکی از نکات کلیدی در طرح جامع و تفصیلی است، به‌ویژه تأکید شده که هر پلاک احداثی باید ۲۰ درصد فضای سبز ریشه‌دار داشته باشد. این موضوع برای پالایش هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان حیاتی است.
شهروندان باید کاشت درخت در حیاط‌ها و فضای سبز را به‌عنوان بخشی از فرهنگ خود بپذیرند، زیرا حذف فضای سبز و جایگزینی آن با سطوح سخت همچون آسفالت، سنگ یا بتن، موجب کاهش کیفیت محیط زیست شهری و آسیب به سلامت شهروندان خواهد شد.
ایمنا: نقش معماری در حفظ هویت تاریخی شهر اصفهان چیست؟
صادقانی: معماری نقش مهمی در حفظ هویت تاریخی شهر اصفهان دارد. هر ساختمان و نمایی که در مناطق تاریخی ساخته می‌شود، باید با معماری سنتی و بافت تاریخی آن هماهنگ باشد.
معماری شهری باید به‌گونه‌ای باشد که حتی اگر فردی بدون شناخت دقیق از مکان وارد کوچه‌ای شد، بتواند از طریق معماری به موقعیت مکانی خود پی ببرد، این امر نیازمند دقت و توجه ویژه‌ای در طراحی و اجرای ساختمان‌های جدید به‌ویژه در بافت‌های تاریخی است.
ایمنا: ارتباط میان مدیریت شهری و شهروندان چقدر به بهبود کیفیت شهر کمک می‌کند؟
صادقانی: مدیریت شهری و شهروندان همچون زنجیری به هم متصل هستند و هر دو نقش حیاتی در بهبود کیفیت زندگی شهری دارند، اگر این ارتباط گسسته شود، شهر دچار ضرر خواهد شد. شهروندان با رعایت فرهنگ شهری، همکاری در حفظ محیط زیست و استفاده بهینه از زیرساخت‌ها می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.
از سوی دیگر، مدیریت شهری باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و به نیازهای شهروندان پاسخ دهد تا این همکاری به بهترین شکل ممکن انجام شود.
نظر شما