به گزارش خبرگزاری ایمنا، مساجد تاریخی ایران با معماری منحصربه‌فرد و تزئینات کاشی‌کاری زیبا در آستانه ثبت جهانی قرار دارند؛ این اقدام که با تلاش‌های گسترده‌ای در حال پیگیری است، می‌تواند جایگاه این آثار فرهنگی را در سطح جهانی مستحکم‌تر کند.
ثبت جهانی مساجد، علاوه‌بر حفظ و معرفی بهتر این شاهکارهای معماری به تقویت هویت فرهنگی ایران و جذب بیشتر گردشگران کمک شایانی خواهد کرد و در این مسیر اصفهان که به‌نام شهر گنبدهای فیروزه‌ای شناخته می‌شود، فرصتی مثال‌زدنی برای این امر است؛ بر همین اساس و با توجه به اهمیت موضوع ثبت جهانی مساجد با شهرام امیری، کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری و سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری استان اصفهان به گفت‌وگو نشستیم؛ در این مصاحبه، چالش‌ها و فرصت‌های پیشرو در این مسیر و اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و مردمی برای تحقق این هدف بزرگ مورد بررسی قرار گرفته است.
ایمنا: آیا با نهادهای بین‌المللی برای ثبت جهانی و حفاظت از مساجد اصفهان همکاری شده است؟
امیری: هر کشوری شیوه خاصی برای ثبت آثار تاریخی دارد، این شیوه‌ها به‌طور معمول شامل ثبت زنجیره‌ای آثار مشترک میان چند کشور است و در ایران، این روش در زمینه باغ‌های تاریخی، قنات‌ها و بعضی کاروانسراها طی دو دهه گذشته به‌خوبی جواب داده است.
به‌عنوان مثال، پروژه ثبت جهانی کاروانسراها به‌صورت زنجیره‌ای موفق بود؛ در حال حاضر، تنها یک مسجد در جهان به ثبت جهانی رسیده که آن هم مسجد جامع عتیق در اصفهان است، البته مسجد ایاصوفیه در استانبول نیز به ثبت جهانی رسیده است، اما به‌دلیل اینکه زمان پیش از اسلام بوده و تبدیل کلیسا به مسجد در دوران عثمانی انجام شده، شرایط خاصی دارد، اما مسجد جامع عتیق اصفهان و ایران از ابتدا به‌عنوان مسجد ساخته شده است.
پروژه ثبت جهانی مساجد از سال گذشته آغاز شده است، ایران نیز یکی از مراکز اصلی تمدن اسلامی است و تنها سه مسجد جامع تاریخی در اصفهان وجود دارد از جمله: عتیق، اردستان و نائین و یک مسجد در دامغان قرار دارد، در این راستا ما در حال برنامه‌ریزی هستیم و امیدواریم با رعایت استانداردها، سهم خوبی در بخش ثبت جهانی مساجد داشته باشیم.
ایمنا: به نظر شما چرا ثبت جهانی مساجد ایرانی اهمیت دارد و چه تأثیری بر فرهنگ و هویت ملی ما خواهد داشت؟
امیری: ایران یکی از معدود کشورهایی است که تمدن اسلامی را به‌طور جدی پذیرفت و نقش به‌سزایی در شکل‌گیری آن ایفا کرد؛ حتی پیش از اسلام هم ایران تمدن و هنر بسیار غنی‌ای داشت و این نقش در دوران اسلامی نیز ادامه پیدا کرد و ایرانیان با ساخت مساجد چهار ایوانی و آثار معماری منحصربه‌فرد، سهم عمده‌ای و قابل توجه‌ای در معرفی تمدن اسلامی به جهان داشتند، از جمله مسجد امام، مسجد حکیم و مسجد عتیق نمونه بارز این مساجد هستند که می‌توانیم این سیر را از حدود دو هزار سال پیش مشاهده کنیم؛ در واقع مساجد ایرانی علاوه‌بر اینکه معرف فرهنگ و تمدن ایرانی هستند، همچنین معرف کل تمدن اسلامی نیز هستند.
ایمنا: چه چالش‌هایی در مسیر ثبت جهانی مساجد ایرانی وجود دارد و چگونه می‌توان این چالش‌ها را برطرف کرد؟
امیری: هنوز جزئیات دقیقی از روند ثبت جهانی به ما اطلاع داده نشده، اما همکاری‌ها و موافقت‌های اولیه با نهادهای بین‌المللی انجام شده است، از این رو امیدواریم با حمایت‌های بیشتر و تهیه پرونده‌های قوی‌تر، این مساجد به‌زودی ثبت جهانی شوند.
ایمنا: در کنار ثبت جهانی، یکی از عناصر تأثیرگذار در حفظ این میراث ماندگار مردم هستند؛ بر این اساس جامعه محلی چگونه می‌تواند در حفظ و نگهداری مساجد تاریخی نقش داشته باشد؟
امیری: نقش مردم بسیار کلیدی است؛ مساجد از گذشته تا امروز با زندگی مردم عجین بوده‌اند و مردم باید به‌عنوان مالکان اصلی و حافظان این میراث عمل کنند؛ این ارتباط و پیوند با اقشار مختلف جامعه می‌تواند به مدیریت بهتر و حفاظت از مساجد تاریخی کمک کند، اما این به معنای کوتاهی دولت از وظایف خود نیست و حفاظت از آن بحثی همگانی است.
ایمنا: ثبت جهانی مساجد چه تأثیری بر صنعت گردشگری و جذب توریسم خواهد داشت؟
امیری: ثبت جهانی مساجد می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی بر صنعت گردشگری داشته باشد، در واقع معرفی این مساجد به‌عنوان آثار جهانی می‌تواند ایران را در سطح بین‌المللی مطرح کند و گردشگران بیشتری را به کشور جذب کند.
ایمنا: به نظر شما آینده مساجد تاریخی ایرانی در زمینه ثبت جهانی چگونه خواهد بود و چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
امیری: با توجه به اهمیت و جایگاه مساجد تاریخی ایران در تمدن اسلامی، اگر پرونده‌های قوی و مناسبی تهیه کنیم و همکاری‌های لازم را داشته باشیم، آینده خوبی در انتظار این مساجد است، ما باید تلاش کنیم تا این مساجد به‌عنوان بخشی از میراث جهانی شناخته شوند و در حفظ و معرفی آن‌ها کوشا باشیم.
ایمنا: شما چه پیشنهادی برای افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت مساجد تاریخی دارید؟
امیری: افزایش آگاهی عمومی نیازمند همکاری همه نهادهای ذی‌ربط، از رسانه‌ها گرفته تا سازمان‌های مردم‌نهاد و آموزشی، رسانه‌های اجتماعی است، ما باید ارزش‌های فرهنگی و تاریخی خود را به مردم آموزش دهیم تا آن‌ها بتوانند نقش خود را در حفاظت از این آثار ایفا کنند.
ایمنا: آیا می‌توان مساجد ایرانی را با مساجد دیگر کشورها مقایسه کرد؟ چه ویژگی‌هایی آن‌ها را متمایز می‌کند؟
امیری: در سبک معماری و تزئینات این مساجد تفاوت دارد؛ ایران کشوری است که فرهنگ و تمدن خود را در مواجه با اسلام در اختیار آن گذاشته و به غنی‌تر شدن آن کمک کرده است، اصفهان در معماری جز استان‌های پیشرو در جهان اسلام است و به‌عنوان مثال گنبد مسجد امام (ره) بزرگ‌ترین گنبد کاشی تاریخ جهان است، شبستان‌های مسجد جامع عتیق که هیچ‌کدام از آن‌ها مانند هم نیستند، مسجد آقا بزرگ کاشان که دارای سه طبقه است و کاج یکی از برترین معماری‌های جهان متعلق به ایران است.
ایمنا: به نظر شما آینده روند ثبت جهانی مساجد تاریخی ایرانی چگونه خواهد بود و چه اقداماتی باید انجام شود؟
امیری: در میان ۵۷ کشور، ما در زمینه‌های مختلف از جمله شالوده و کالبد معماری و نیز تزئینات معماری سنتی و اصیل ایرانی توانایی‌های زیادی داریم، به واسطه پیش‌زمینه و تجربه‌ای که داریم، قادر خواهیم بود با تلاش فراوان، پرونده‌ای جامع و قدرتمند تهیه کنیم، از این رو امیدواریم که با این اقدام، بخشی قابل توجه از فرهنگ خود را به جهانیان معرفی کرده و نقش مهمی در حوزه فرهنگی اسلامی ایفا کنیم.
نظر شما