به گزارش خبرگزاری ایمنا، اختلاف بین تولید و مصرف برق که در خوشبینانهترین آمار نزدیک به ۱۸ هزار مگاوات برآورد میشود و به گفته کارشناسان تا سال ۱۴۱۴ به حدود ۳۵ هزار مگاوات میرسد، یکی از راهکارهای جبران این ناترازی توسعه انرژیهای تجدیدپذیر است؛ انرژیهای پاکی که علاوهبر تأمین برق مورد نیاز، راهی برای کاهش آلودگیهای زیست محیطی به شمار میآید، زیرا ایران ۳۰۰ روز آفتابی دارد که نوع تابش آن برای پنلهای خورشیدی در نوع خود بهترین است و ظرفیت کمنظیر کشور از نظر انرژی بادی نیز تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
در سایه توجه اندک به انرژیهای تجدیدپذیر، ظرفیت تولید این بخش از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۰ به ۸۵۳ مگاوات انرژی رسید، در سه سال اخیر ۳۴۷ مگاوات به این ظرفیت افزوده شد و گفته میشود ۱۳ هزار و پانصد مگاوات نیز در حال ساخت است.
با توجه به تغییر الگوی استفاده از وسایل سرمایشی در کشور، استفاده از ظرفیت بالقوه انرژیهای تجدیدپذیر برای تأمین نیازهای حداقلی ساختمانهای مسکونی و پایداری شبکههای توزیع ضروری خواهد بود بهویژه آنکه پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ تقاضای جهانی برای برق در مقایسه با سال ۲۰۲۰ تا دو برابر افزایش پیدا کند و همین موضوع کشورها را به افزایش ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر برای حمایت از گذار سبز و پاسخگویی به تقاضای رو به رشد برای برق، سوق میدهد.
برق تجدیدپذیر با نصف قیمت نیروگاههای حرارتی
محمود کمانی؛ معاون وزیر نیرو و مدیرعامل سازمان انرژیهای تجدیدپذیر و بهرهوری انرژی برق نیز حرکت به سوی احداث نیروگاههای تجدیدپذیر را یک اولویت دانست و اظهار کرد: برق نیروگاههای تجدیدپذیر با نصف قیمت برق نیروگاههای حرارتی تولید میشود باید توجه داشت که ناترازی در حوزه برق و سوخت به هم وابسته است، بنابراین توسعه نیروگاههای حرارتی به واسطه مشکلاتی که در حوزه تأمین سوخت وجود دارد در کوتاهمدت امکانپذیر نیست.
وی با توجه به محدودیتهای سوخت، تمرکز بر نیروگاههای تجدید را از نظر اقتصادی مقرون به صرفه عنوان کرد و ادامه داد: در دنیا مسیر توسعه تأمین برق به سمت توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر رفته است، بر اساس آمارهای موجود در ۱۵ سال گذشته توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر ۱۵ درصد و توسعه نیروگاههای حرارتی ۸۵ درصد از فعالیتهای توسعه را شامل میشد در حالی که این شاخص در سال گذشته بهطور کامل برعکس شده و ۸۵ درصد از فعالیتهای توسعه در قالب توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر بوده است.
به گفته معاون وزیر نیرو به ازای هر کیلووات ساعت تولید برق در نیروگاههای حرارتی یک سوم متر مکعب سوخت مصرف میشود و با توجه به ارزش ۳۵ سنتی صادرات این سوخت گاز میتوان گفت که با دلار ۵۰ هزار تومان تولید هر کیلووات ساعت برق در نیروگاههای حرارتی برای ما هفت هزار تومان هزینه دارد، اما در نیروگاههای تجدیدپذیر با رقم متوسط سه تا سه هزار و ۵۰۰ تومان برق تولید میشود، بنابراین با نصف قیمت نیروگاههای حرارتی میتوان در نیروگاههای تجدیدپذیر برق پاک و پایدار تولید کرد.
سهم شش دهم درصدی تجدیدپذیرها از تولید برق
آمارهای رسمی نشان میدهد که از ابتدای سال تاکنون بخش اعظم برق موردنیاز کشور توسط نیروگاههای حرارتی تأمین شده است، اما برق تولید شده توسط انرژیهای تجدیدپذیر کشور در تیر سال جاری به ۲۸۶ میلیون کیلووات ساعت رسید که این میزان تولید سهم ۰.۶ درصدی از کل تولید برق کشور است.
برق تولیدی از انرژیهای تجدیدپذیر کشور سبب شده از مصرف ۷۷ معادل میلیون مترمکعب گاز طبیعی برای تولید برق جلوگیری شده و این میزان صرفهجویی صورت گیرد، همچنین برق تولیدی از انرژیهای تجدیدپذیر در تیر ۶۳ میلیون لیتر در مصرف آب صرفهجویی ایجاد کرده و استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر برای تولید برق در تیر مانع انتشار ۱۶۰ هزار تن گازهای گلخانهای در کشور شده است.
راه برون رفت از ناترازی برق، سوخت و آب
علیاکبر محرابیان؛ وزیر نیرو برق تجدیدپذیر را یک ضرورت برای رفع ناترازی برق، سوخت و آب دانست و اظهار کرد: نیروگاه تجدیدپذیر بدون مصرف آب و سوخت، برق تولید میکند، مهمتر از اینها حفظ محیط زیست است که همه طرحهای توسعهای باید متکیبر حفظ محیط زیست باشد و تولید برق به روشهای حرارتی آن هم در اطراف شهرها یک معضل به شمار میآید.
وی با اشاره به بسته شدن قرارداد چهار هزار و ۵۰۰ مگاوات اجرای نیروگاه تجدیدپذیر با سرمایهگذاران بزرگ این حوزه خاطرنشان کرد: انرژی تجدیدپذیر در دنیا و کشور متنوع است به شکلی که انرژی بادی، زمین گرمایی، انرژی حاصل از فرایندهای فاضلاب و زباله (معروف به انرژیهای زیست توده) را شامل میشود که همه آنها در دستور کار قرار دارد.
به گفته وزیر نیرو بهتازگی قراردادی با سرمایهگذاران برای احداث هزار و ۵۰۰ مگاوات نیروگاه بادی منعقد شده است، همچنین بزرگترین نیروگاه بادی شرق کشور به تازگی به بهره برداری رسید.
محرابیان اظهار کرد: طبق قانون پیشبینی شده که صنایع بزرگ و انرژی بر کشور از سال ۱۴۰۲ سالانه در سال نخست یک درصد، در سال ۱۴۰۳ سالانه دو درصد و هر ساله یک درصد تا سقف پنج درصد برق مورد نیاز خود را از تجدیدپذیرها تأمین کنند و این تقاضای قابل توجهی را در بورس برای سرمایهگذاران تجدیدپذیر بهوجود آورده است.
بر اساس مصوبه در شورای عالی انرژی نیز ادارات دولتی موظف هستند ۲۰ درصد برق خود را از برق تجدیدپذیر استفاده کنند، جاری سال در نخستین گام پیشبینی پنج درصد شده است و در چهار سال سال آینده پنج درصد اضافه میشود و تا ۲۰ درصد برق ادارات هم باید از برق تجدیدپذیر استفاده شود. به عبارتی ۵ درصد برق صنایع بزرگ بهعلاوه ۲۰ درصد برق ادارات یک تقاضای قابل توجه است و کشش سرمایهگذاری خوبی را برای این حوزه فراهم میکند.
نادیده گرفتن ظرفیت انرژی بادی و خورشیدی
هاشم اورعی؛ رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران در گفتوگو با ایمنا اظهار کرد: بر اساس آمارهای رسمی سهم انرژی تجدیدپذیر از کل برق مصرفی تیر شش دهم درصد بوده است که این عدد در مقایسه با کشورهای اروپایی که به ۳۰ درصد و دانمارک که ۶۵ درصد میرسد، نزدیک به صفر است.
وی دلیل اصلی تشدید مشکلات ناترازی انرژی در کشور را کمتوجهی به انرژیهای تجدیدپذیر دانست و افزود: ظرفیتهای قابل توجهی در حوزه انرژی بادی و خورشیدی در کشور وجود دارد، اما تدبیر لازم برای استفاده از این موهبتها وجود نداشته و همه تمرکز مسئولان بر تولید برق از نیروگاههای حرارتی بوده است به همین دلیل امروز به جایی رسیدیم که با محدودیت آب و گاز برای نیروگاهها روبهرو هستیم.
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران با اشاره به وابستگی بخش عمده برق تولیدی کشور به گاز و آب یادآور شد: هر دوی این منابع با چالشهای جدی روبهرو هستند از سوی دیگر امکان تأمین گازوئیل نیز وجود ندارد، زیرا روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل تولید و بهطور تقریبی به همین اندازه گازوئیل در شبکه حملونقل بین شهری مصرف میشود.
بحران گاز بهدنبال کمبود برق
اورعی با انتقاد از وابستگی تولید انرژی به سوختهای فسیلی بهویژه گاز ادامه داد: در حال حاضر بهدلیل قرار گرفتن در فصل تابستان، بحران گاز را فراموش کردیم در حالی که بحران کمبود گاز در زمستان پیشرو از کمبود برق بیشتر خواهد بود و از اکنون شرکتهای گاز به صنایع بزرگ نامه کتبی فرستادند که از ابتدای آبان نمیتوانند گاز آنها را تأمین کنند و این نشان میدهد که مشکل ما در صنعت برق نبود برنامهریزی درست بوده است.
وی با اشاره به اظهارات مسئولان وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی درباره لوکس و گران بودن انرژی تجدیدپذیر گفت: این نگاه بهطور کامل نادرست و نشاندهنده ناآگاهی و بهروز نبودن مسئولان است، مشکل اصلی آن است که هنوز بسیاری از مسئولان هیچ اعتقادی به انرژی تجدیدپذیر ندارند، زیرا اطلاعات آنها به روز نیست و از تحولات جهان در بخش انرژی الکتریکی برق و اتفاقات خوبی که در زمینه تولید برق از طریق انرژی باد و خورشید همه در یک دهه اخیر رخ داده، فاصله دارند.
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران ارزانترین روش تولید برق از انرژی باد را مربوط به خشکی دانست و تاکید کرد: کشور ترکیه در حال حاضر ۲۵ درصد برق مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین میکند در حالی که برخی از مسئولان ما هنوز اعتقاد و اطلاعی از ویژگیها و ظرفیتهای انرژی تجدیدپذیر ندارند.
اورعی مهمترین مانع در توسعه انرژیهای نوین را نبود اعتماد و اعتقاد به این ظرفیت عنوان کرد و افزود: بر اساس برنامه ششم باید ۵ درصد از کل برق تا آخر برنامه در نیروگاههای تجدیدپذیر تولید شود و هدفگذاری برنامه ششم نیز اجرای پنج هزار مگاوات در طول برنامه بر نیروگاههای تجدیدپذیر است از سوی دیگر وزیر نیروی دولت سیزدهم در زمان گرفتن رأی اعتماد اعلام کرد که تا پایان این دولت ۱۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید میکند.
وی با اشاره به هدفگذاری شورای عالی انرژی بر اجرای ۳۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر افزود: در طول ۲۰ سال گذشته که روی ساخت نیروگاههای تجدیدپذیر در کشور کار شده، کل ظرفیت انرژی تجدیدپذیر نصب شده در کشور به هزار و ۳۵۰ مگاوات میرسد و مشخص نیست شورای عالی انرژی بر چه اساس این هدفگذاری را در نظر گرفته است.
زمانی برای گذشتن از سوختهای فسیلی
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران ناترازی انرژی را فزاینده اعلام کرد و گفت: سال گذشته میزان کسری برق ۱۲ هزار مگاوات بود که سال جاری به ۱۸ هزار مگاوات افزایش پیدا کرده و از اکنون میتوان گفت که سال آینده ناترازی بیشتر خواهد شد، بنابراین بدون انجام هیچ اقدامی، نمیتوان انتظار بهبود وضعیت را داشت.
اورعی گام نخست را پذیرش تغییر مسیر تولید انرژی در کشور اعلام کرد و توضیح داد: با ادامه روال کنونی نمیتوان همه تمرکزمان را روی سوخت فسیلی بگذاریم یا اینکه همه بار محدودیتهای توزیع برق به بخش تولید تحمیل شود، بلکه دولت باید با صراحت و شجاعت اشتباهات مدیریت انرژی را بپذیرد و در گام بعدی اعلام کند که این مشکل یک شبه ایجاد نشده که یک شبه حل شود.
وی رفع کمبود برق در کوتاهمدت را ناممکن دانست و تاکید کرد: پس از همراهی مردم برای حل این مشکل میتوان یک هیئت سه تا پنج نفره از کارشناسان خارج از وزارت نیرو تشکیل داد تا برنامهای برای رفع ناترازی تدوین کنند که از حمایت مردم نیز برخوردار باشد.
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران با اشاره به ارسال پیشنهادات خود برای وزیر جدید نیرو اظهار کرد: نخستین اقدام برای حل چالشهای کنونی، دولتزدایی از سیستم برق کشور است یعنی دولت باید بپذیرد که دست از دلالی انرژی برداشته و به جای بنگاهداری در زمینه برق به سیاستگذاری و نظارت بسنده کند، نه اینکه شرکتهای توانیر، برق منطقهای و توزیع برق همگی دولتی باشند، بلکه این وضعیت باید در یک برنامه چندساله و مشخص تغییر کند.
زیان بخش تولید از رشد بیرویه مصرف
اورعی دومین گام برای اصلاح مدیریت انرژی را توجه به بخش مصرف و بازنگری سیاستهای آن دانست و گفت: در کنار افزایش ظرفیت تولید، لازم است که طرف مصرف انرژی در کشور نیز ساماندهی شود، زیرا در غیر این صورت رقابت بین تولید و مصرف همچنان ادامه پیدا میکند، بخش تولید در این مسابقه بازنده خواهد بود.
وی با انتقاد از رهاشدگی بخش مصرف ادامه داد: این رویه درستی نیست که دولت هر کیلووات ساعت برق پنج هزار تومان را به قیمت ۵۰۰ تومان در اختیار مردم قرار دهد تا آن را هدر دهند، بلکه برای بهینهسازی مصرف نیازمند اصلاح قیمت و نظام یارانهای انرژی هستیم، زیرا آمارهای سال ۱۴۰۰ نشان میدهد که طبق ترازنامه انرژی هزینه انرژی در سبد خانوار روستایی حدود ۳ درصد و برای شهریها نزدیک ۲ درصد میرسد.
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران هوشمندسازی یارانه انرژی را ضروری دانست و گفت: دهکهای درآمدی بالای جامعه نهتنها باید قیمت تمام شده برق را بپردازند، بلکه درصد بیشتری بهعنوان مالیات برای آنها در نظر گرفته میشود تا دولت یارانه انرژی را در اختیار اقشار فقیر و با مصرف کمتر انرژی قرار دهد با این اقدامات تمرکز از روی تولید به سمت مصرف رفته و وضعیت خود به خود اصلاح خواهد شد.
از تهدید تا فرصت کمبود برق
اورعی سومین راهکار رفع ناترازی را برداشتن تکیه تولید برق از گاز و آب عنوان کرد و افزود: افزایش واقعی سهم انرژیهای تجدیدپذیر نیازمند تدوین یک برنامه واقعبینانه است که در آن سطح تکنولوژی کشور در نظر گرفته شود، باید بپذیریم که ما میتوانیم نیروگاههای ساخت داخل ایجاد کنیم تا کمبود برق از یک تهدید به فرصت تبدیل شود، یعنی با ایجاد صنعت انرژی تجدیدپذیر هم برق تأمین و مشکل ناترازی را حل کرد و هم زمینه برای رونق اقتصاد ملی از طریق افزایش سهم این صنعت فراهم شود.
وی ادامه داد: تاکنون تقاضا برای استفاده از تجهیزات تولید انرژیهای تجدیدپذیر در کشور آنقدر پایین بوده که ساخت داخل آن توجیه نداشته در حالی که اگر فضا فراهم شود و دولت از نقش دلال به تسهیلگر تغییر مسیر دهد میتوان با یک برنامه بلندمدت، سرمایهگذاران در این بخش را به جای واردات توربین بادی و پنلهای خورشیدی به سمت تأسیس کارخانه تولید تجهیزات هدایت کرد، همان کاری که کشورهایی همچون مصر و مراکش و بهتازگی عربستان سعودی انجام داده است.
رئیس اتحادیه انجمنهای انرژی ایران تصریح کرد: با اینکه سهم تجدیدپذیرها در تأمین انرژی مورد نیاز کشور در حال حاضر نزدیک به صفر است، اما اگر عزم جدی برای توجه به این بخش در وزارت نیرو ایجاد شود، میتوان با تدوین یک و دو برنامه پنج ساله در پنج سال نخست این سهم را به ۱۰ درصد و در پنج سال دوم به ۲۵ درصد رساند و این راهی است که باید هر چه زودتر در آن گام برداریم.
سلطه بخش فسیلی بر تولید برق
سعید میرترابی؛ کارشناس انرژیهای تجدیدپذیر نیز در گفتوگو با ایمنا اظهار کرد: مواضع و اسناد اعلام شده از سوی دولتها نشان میدهد که کلیت لزوم گسترش انرژیهای تجدیدپذیر را پذیرفتهایم، اما بعضی موانع موجب میشود حرکت در این مسیر به اندازه لازم شتاب نداشته باشد در نتیجه ظرفیتهای موجود در این بخش به شکل بالقوه همچنان مانده و عمده آن هنوز به مرحله اجرا در نیامده است.
وی این موانع را داخلی و بینالمللی معرفی کرد و گفت: موانع داخلی بیشتر ناشی از ذهنیتی است که در طول دهها سال شکل گرفته و همان تولید برق با استفاده از نیروگاههای حرارتی و سیکل ترکیبی است، به عبارت دیگر با تسلط بخش فسیلی بر تولید برق روبهرو هستیم که بیشتر یک ذهنیت شکل گرفته و مسلم شده است، البته ممکن است منافع مستمری وجود داشته باشد که حرکت به سوی انرژیهای جدید را رقیب میداند، شواهد نیز نشان میدهد که این جریان در برابر شکلگیری حرکت جدی به سوی انرژیهای تجدیدپذیر مقاومت میکند.
کارشناس انرژیهای تجدیدپذیر با اشاره به هدفگذاری دولت سیزدهم برای افزایش ۱۰ برابری توان تولید انرژیهای تجدیدپذیر ظرف مدت چهار سال تاکید کرد: این هدف بلندپروازانه بر اساس تجربه کشورها چندان دست نیافتنی به نظر نمیرسید و به شرط فراهم بودن زمینهها و شرایط میتوان آن را اجرا کرد، اما در عمل از نزدیک هزار مگاوات ظرفیت تولید این بخش به هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش پیدا کرد که تحرکی را نشان میدهد، اما با هدف اعلام شده و حرکت موجود در دنیا تناسبی ندارد.
میرترابی خاطرنشان کرد: بسیاری از کشورهای همسایه و نفتخیر امروزه حرکت پرشتابتر و جدیتر به سمت گسترش انرژیهای تجدیدپذیر دارند، زیرا حرکت در این مسیر حتی برای کشورهای نفتخیز موجب میشود که بخش زیادی از منابعی که از طریق سوزاندن سوختهای هیدروکربنی صرف تولید انرژی در داخل کشور میکنند برای صادرات، بخش پتروشیمی یا مصارف دیگر آزاد شود.
موانع جذب سرمایهگذار و انتقال تکنولوژی
وی با اشاره به موانع بینالمللی موجود در مسیر گسترش انرژیهای تجدیدپذیر گفت: در این بخش مهمترین عامل تحریمها و محدودیتهای موجود برای جذب سرمایهگذار خارجی و بستن قراردادهای مؤثر با شرکتهای فعال در این زمینه برای انتقال تکنولوژی است، بهویژه آنکه فناوریهای این بخش همواره در حال توسعه و هزینههای تولید برق از این طریق در حال کاهش است در حالی که ما به این تکنولوژی روز دسترسی نداریم.
کارشناس انرژیهای تجدیدپذیر، چین را یکی از قطبهای توسعه فناوریهای تجدیدپذیر در دنیا خواند و افزود: بهدلیل موانع بینالمللی نتوانستیم از فرصتی که چینیها میتوانستند در اختیار ما بگذارند برای توسعه این فناوریها در کشور استفاده کنیم، اما با مشخص شدن موانع میتوان راهکارها را اعلام کرد که بر اساس آن نخستین گام کاهش محدودیتها و فشارهای بینالمللی بر ضد کشور است تا زمینه برای همکاری با طرفهای خارجی و جذب تکنولوژی و سرمایه در همه حوزهها از جمله تولید برق تجدیدپذیر فراهم شود.
خروج انرژیهای پاک از سیطره وزارت نیرو
میرترابی با اشاره به سازوکارهای طراحی شده در حوزه انرژی که همچنان از سلطه بخش فسیلی دفاع میکند، بیان داشت: در بخش تولید برق نیز چهارچوب سازمانی موجود، بخش انرژیهای تجدیدپذیر را به زائدهای در وزارت نیرو تبدیل کرده است، به همین دلیل انجمن تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر اعلام کرده است که اختیارات و امکانات لازم برای توسعه این بخش را در اختیار ندارد، تصدیگری شدید وزارت نیرو در این بخشها نیز فرصت و زمینه فعالیت مناسب را فراهم نمیکند.
وی ادامه داد: با یک بازنگری در ساختارهای اداری و سازمانی میتوان بخش انرژی تجدیدپذیر را به حوزه دیگری منتقل کرد که از سیطره فسیلی در تولید نیرو خارج شود و تحرکی ایجاد کند، بهعنوان مثال زیر نظر معاونت فناوری ریاستجمهوری قرار گیرد تا با اختیارات و منابع بیشتری فعالیت کند که این موضوع نیز به اراده مسئولان بالاتر و شناخت آنها از وضعیت کنونی بستگی دارد.
کارشناس انرژیهای تجدیدپذیر ضرورت حرکت به سمت تجدیدپذیرها را محدود به اظهارات مسئولان دانست و تاکید کرد: برخی در عمل به این موضوع اعتقادی ندارند، زیرا محاسبات و مطالعات نشان میدهد با حرکت به سمت ایجاد منابع تجدیدپذیر هم از نظر مالی و هم موضوع صرفهجویی در مصرف سوختهای فسیلی، حفظ محیطزیستی و حتی ارزآوری میتوان به دستاوردهای مثبتی رسید، اما شگفتآور است که هنوز نتوانستیم سازوکاری برای رونق بخشیدن به این بخش را تعریف کنیم.
به گزارش ایمنا، هرچه میزان تقاضای جهان برای انرژیهای فسیلی کاهش پیدا کند، میزان تقاضا برای تجدیدپذیرها افزایش پیدا میکند. در این میان نمیتوان ظرفیت بالای ایران در حوزه تجدیدپذیرها را نادیده گرفت.
در برنامه هفتم توسعه پیشبینی شده که تا پایان سال پنجم برنامه ۳۰ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاههای کشور به نیروگاههای تجدیدپذیر اختصاص پیدا کند و کارشناسان نیز بر این باورند که اگر ظرفیتهای این بخش در اولویت قرار گیرد، بهطور حتم مدلهایی برای حل موانع موجود در مسیر گسترش آن طراحی خواهد شد که به حرکت در این مسیر شتاب میدهد.
نظر شما