به گزارش خبرگزاری ایمنا، گوشه گوشه این سرزمین از خشت‌های ارگ بم تا قلعه فلک‌الافلاک، همگی نشانی از تاریخ و تمدن این سرزمین دارند و وجود یخدان‌های دوقلوی سیرجان، ابتکار عمل مردم این دیار را می‌رساند که به بهترین شکل، خود را با شرایط جغرافیایی، همراه کرده‌اند؛ معماری عجیب کاروانسرای چهل پایه در مسیر خراسان نیز از فرهنگ و هنر ایرانیان روایت می‌کند.
کاروانسرای چهل پایه
این کاروانسرا در جنوبی‌ترین منطقه شهرستان طبس، در نزدیکی روستای نایبند، بخش دیهوک و در مسیر جاده کرمان به دیهوک قرار دارد؛ این مسیر در گذشته شهرهای جنوبی کشور را به خراسان وصل می‌کرد؛ از این رو مسافران زیادی که قصد زیارت امام رضا (ع) را داشتند از این جاده گذر می‌کردند؛ این کاروانسرای زیبا درون دره‌ای به همین نام قرار دارد؛ این نام از ستون‌های سنگی که احتمال زیاد در گذشته تعداد آنها به ۴۰ عدد می‌رسیده گرفته شده که طی سال‌ها اکثر آنها از بین رفته است.
کاروانسرای چهل پایه از بناهای دوره صفویه است که توسط یکی از بزرگان منطقه بم به نام احتشام سلیمان خان بهجته الدوله بنا شده و علاوه بر ارزش‌های معماری و قدمت تاریخی، در کنار بناهای همجوار خود شامل، آب انبار، برج دیده بانی، کوره آجرپزی در یک مجموعه آثار تاریخی جای گرفته است.
کاروانسرای چهل پایه با پلان چهار ایوانی مربع شکل نمونه‌ای خاص از کاروانسراهای دوره صفوی است که با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه الگوی اقامت در آن متفاوت است؛ به طوری که فضای اقامتی در این کاروانسرا به ایوانچه‌های دورتادور حیاط، ایوانچه‌های نمای ورودی و داخل شترخان محدود می‌شود و تعداد حجره‌های اقامتی آن بسیار محدود است.
این اثر ارزشمند در سال ۱۳۹۹ به شماره ۳۳۱۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
یخدان‌های دوقلو
یخچال‌های سیرجان در غرب استان کرمان و مرکز آن شهرستان سیرجان واقع شده است؛ یخچال‌ها یا همان یخدان‌های طبیعی سیرجان در این استان هم جنبه گردشگری دارد و هم یک جاذبه طبیعی منحصر به فرد است؛ در استان‌هایی مانند کرمان و یزد که در تابستان آب خنک آنها بالاست، نیاز به تولید یخ بوده به همین دلیل این یخدان‌ها یخ مصرفی شهر قدیم سیرجان را تأمین می‌کردند و نام دیگر این یخچال‌ها را یخدان گذاشتند.
این بنا دارای دیوارهای بلند و مخازن یخ بوده که از خشت خام و ملات گل ساخته شده و اهالی سیرجان در فصل زمستان مخزن یخدان‌ها را از یخ پر کرده و با بستن درب‌ها و روزنه‌ها در فصل تابستان از یخ آن استفاده می‌کردند.
از این یخدان‌ها دو نمونه منحصر به فرد در سیرجان مانده که قدمت آنها مربوط به دوره قاجار است و در سیرجان، قسمت غرب محله باغ بمید، خیابان شیخ فضل الله نوری واقع شده‌اند.
قلعه فلک‌الافلاک
قلعه فلک‌الافلاک که به دژ شاپورخواست یا قلعه ۱۲ برجی هم معروف است، زمانی برای حاکمان کشور، سنگری امن به حساب می‌آمد تا از قلمروشان حفاظت کنند؛ چند صد سال پیش در دوره ساسانیان، قلعه فلک‌الافلاک به مساحت ۵۳۰۰ مترمربع بر بلندای تپه‌های خرم‌آباد از سنگ، آجر، خشت خام، گچ و آهک ساخته شد.
این قلعه از دوره‌ی قاجار به بعد، نام «فلک الافلاک» گرفت و ریشه نام فلک الافلاک را باید در معماری این بنای تاریخی جستجو کرد؛ براساس گمانه‌زنی‌ها این نام اشاره به دوازده برج قلعه دارد که نشان‌دهنده‌ی دوازده برج فلکی هستند؛ همچنین فلک الافلاک در لغت به معنای «سپهر سپهران» است.
۴ سالن بزرگ، ۲ حیاط خلوت، چندین تالار کوچک، اتاق‌ها و دروازه‌هایی به سمت شمال درون قلعه فلک الافلاک جا گرفته‌اند؛ مهم‌ترین بخش قلعه، برج‌های بلندقامتش هستند که از بین ۱۲ برج زمان قدیم، درحال‌حاضر ۸ برج باقی مانده است؛ به طور کلی این قلعه به خاطر پیشینه تاریخی، معماری فوق‌العاده، موقعیت جغرافیایی خاص و کاربردهای مختلفی که داشته در طول دوره‌های مختلف تاریخ همیشه از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
فلک الافلاک لرستان در مرکز شهر خرم‌آباد، خیابان امام خمینی یا ۱۲ برجی که به آن خیابان ساحلی هم می‌گویند قرار دارد.
ارگ بم
این یک به عنوان بزرگترین سازه تاریخی خشتی ایران در استان کرمان، شهر بم، خیابان بهمن قرار دارد؛ این بنای تاریخی، یک شهر باستانی عظیم است که از دو بخش حکومتی و رعیت‌نشین تشکیل شده است؛ ارگ بم کرمان، ۱۸ هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع دیوارهای آن به ۷ متر هم می‌رسد.
فضای داخلی ارگ پر از کوچه‌ها و دیوارهای تودرتو است که بخش‌های مختلف شهر را از هم جدا می‌کنند و اگر بخواهم داخل ارگ بم پیش از زلزله را توصیف کنیم، شبیه یک هزارتو با دیوارهای کاه‌گلی بلند است.
ارگ بم به خاطر ویژگی‌های منحصربه‌فردش در سال ۲۰۰۴ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو جا گرفت تا اینکه زلزله بم با آن تخریب ناگهانی، همه‌چیز را با خاک یکسان کرد.
در سال ۱۳۸۲، ارگ بم بعد از زلزله از فهرست میراث جهانی یونسکو به فهرست آثار در حال تخریب منتقل شد اما پس از مرمت‌های فراوان، کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو این اثر تاریخی را در سال ۱۳۹۲ از فهرست آثار در خطر خارج کرد.
علاوه بر بومی‌های بم و کرمان که حدود ۹۰ درصد از بازسازی ارگ را انجام دادند، سه کشور یعنی فرانسه، ژاپن و ایتالیا و خود یونسکو کمک‌های شایانی به ساخت دوباره ارگ بم کرمان کردند؛ یکی هزاران یورو پول و نقشه سه‌بعدی ارگ را تهیه کرد، دیگری بخش عمده‌ای از تحقیقات و تأمین هزینه‌ها را به‌عهده گرفت و در آخر، این مردم بودند که دستان خود را مثل نیاکانشان در گِل بردند تا این بار ارگ بم جدید را مستحکم‌تر از قبل بسازند.
نظر شما