به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، مدیریت شهری قم به عنوان یکی از مهمترین کلانشهرهای کشور طی سالهای گذشته با چالشهای زیادی روبهرو بوده است و طرحها و پروژههای خرد و کلانی را با هدف بهبود رفاه حال شهروندان و گردشگران در نظر گرفته و تعدادی از آنها را اجرایی کرده است.
دهمین سال حضور شهردار قم در شهر کریمه اهل بیت (س) و تمدید فعالیت وی به مدت نزدیک به یک سال بهانهای شد تا بار دیگر اقدامات پر سابقهترین شهردار کلانشهرهای کشور را برای حل چالشهای شهر زائرپذیر قم از نظر بگذرانیم.
شهر قم یک خورشید شهر است، یعنی شهری که به واسطه خورشیدی همچون حرم بانوی کرامت، ویژگیهای خاص و متفاوتی نسبت به دیگر شهرها پیدا کرده است و از نظر تاریخی نیز شهری بسیار برجسته و خاص محسوب میشود.
این شهر برای رسیدن به جایگاه واقعی خود نیازهای گستردهای دارد که بخشی از آن طی ۹ سال گذشته محقق شده است و بخش دیگر نیز باید با تلاش و همگرایی در آینده رقم بخورد، شهرداری قم طی سالهای اخیر اقداماتی را با هدف ارتقای جایگاه این کلانشهر مذهبی کشور انجام داده است.
آنچه در ادامه میخوانید حاصل گفتوگوی خبرنگار ایمنا با سیدمرتضی سقائیاننژاد، شهردار قم در خصوص اهم طرحها و اقدامات فرهنگی و عمرانی شهر قم به ویژه در حوزه حملونقل و موانع پیش رو در این بخشها است.
ایمنا: ابتدا بفرمائید چه شد که به شهرداری قم آمدید؟
سقائیاننژاد: بنده چهار سال رئیس دانشگاه اصفهان از سال ۶۱ تا ۶۴ و ۹ سال رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان از سال ۶۸ تا ۷۷ بودم، ۱۲ سال نیز شهردار اصفهان بودم و این ۱۲ سال رکوردی در نوع خودش بود، وقتی وارد قم شدیم به ما گفتند کوپن شما سه سال است، ما گفتیم تسلیم هستیم و اگر بتوانیم کاری انجام دهیم در خدمت شهر کریمه اهل بیت (س) هستیم. خدا رحمت کند آیت الله یزدی که بعد از اتفاقاتی که در قم افتاد ایشان با آیت الله مظاهری و همچنین آیت الله بوشهری نیز با آیت الله طباطبایی امام جمعه اصفهان تماس داشتند و قبل از این مباحث نیز آقای لاریجانی با بنده صحبت کرده بودند و بنده جواب منفی دادم و گفتم قصد دارم برگردم دانشگاه، بعد از آقای لاریجانی این عزیزان وارد شدند و به توصیه آنها ما این سمت را پذیرفتیم.
ایمنا: در بدو امر و پس از ورود به قم چه مسائلی مورد توجه شما قرار گرفت؟
سقائیاننژاد: از ابتدا چند مساله بسیار مهم بود، نخست اینکه برنامه راهبردی برای قم به صورت مدون و مصوب وجود نداشت. سال اول ورود تا برنامه آماده شود، تصمیم بر این شد که کارها باید به صورت پروژه محور جلو برود، آن زمان ۱۴ پروژه نیمهکاره در شهر وجود داشت و قرار شد تا پایان آن سال تمام این پروژهها به اتمام برسد، از سال ۱۳۹۵ برنامه پنج سالهای تهیه شد و خدمت آیت الله اعرافی، آیت الله سعیدی و آیت الله بوشهری ارائه شد تا در اهداف و سیاستها و راهبردها نظرات عزیزان لحاظ شود، انصافاً این عزیزان فعال برخورد کردند و نوشتههایی ارائه دادند. برنامه اول از سال ۹۵ تا سال ۹۹ دنبال شد.
برنامه اول بیشتر حول محورهای زیرساختی بود، به این معنی که برای شبکه ترافیکی شهر باید برنامهریزی میشد، اقلیم خشک قم باید مورد توجه قرار میگرفت، در پارکها آب نماهایی ناایمن وجود داشت، در روز دوم حضور بنده در قم یک دخترخانمی به دلیل ناامن بودن پارک دچار حادثه و متأسفانه فوت شد. بنابراین با یک اقدام فوری در همان سال اول پارکها ایمن شدند و برق ۲۴۰ ولت پارکها به ۲۴ ولت تبدیل شد، آب نماهایی که دچار برق گرفتگی بودند ایمن شدند و بوستانها نیز شرایط بهتری پیدا کردند و ایستگاههای آتشنشانی به دلیل توجه ویژه به ایمنی شهری مدنظر قرار گرفتند.
در این راستا در طرح جامع حمل و نقل و ترافیک ۳۵ تقاطع غیر همسطح برای شهر طراحی شد. امروز ۲۲ تقاطع به نتیجه رسیده است و این تقاطعها میخهای شهر هستند که از توسعه بی رویه شهر جلوگیری و مسیرها را مشخص میکنند. این ۳۵ تقاطع در ۵ محور اصلی از نظر ترافیکی تقسیم شدند. محور فردوسی ۲۵ کیلومتر با نزدیک به ۱۱ تقاطع غیر همسطح، محور جمهوری با ۹ تقاطع غیر همسطح، محور عمار یاسر ۶ تقاطع، محور کبیری ۶ تقاطع و محور شهید سردار سلیمانی. هرکدام از این پنج محور میتواند ترافیک شهر را قوام و مشکلات مردم را کم کند.
خدمت به قم یک امر فرهنگی است
ایمنا: جایگاه فرهنگ و مسائل فرهنگی در برنامههای راهبردی شهرداری قم کجاست؟
سقائیاننژاد: از یک دیدگاه تمام این حرکتها فرهنگی است، چرا که وقتی به شهر قم که مرکز و پایگاه انقلاب اسلامی است خدمت میکنیم، به فرموده مقام معظم رهبری به آبروی نظام خدمتی داشتهایم.
از طرفی شهرداری مستقیماً متولی فرهنگ نیست و بسترساز است. در هر کار فرهنگی که در شهر قم انجام میشود، شهرداری یکی از ارگانهای بسترساز است که تلاش میکند نقش خود را به خوبی ایفا کند.
اگر شهرداری خودش را کنار بکشد مسائل در سطح شهر با مشکل رو به رو میشود. مثلاً در خصوص اوقات فراغت اگر بسترها فراهم نشود جوان باید چه کند؟ ما در این عرصهها که ارتباط نزدیک تری با وظایف ذاتی شهرداری دارد به طور جدی وارد شدهایم. برای نمونه احداث مجموعههای ورزشی برای هر منطقه آغاز شد. این مجموعهها شامل یک مجموعه ورزشی که هم سالن ورزشی، هم اجتماعات و هم سالن فرهنگی است، میشوند.
همچنین این مساله مورد توجه ویژه قرار گرفت که در هر بوستانی زمینهای باز ورزشی برای فوتبال یا نصب حلقههای بسکتبال یا تور والیبال فراهم شود، همچنین یک نمازخانه و یک استیج برای برگزاری کارهای فرهنگی باید وجود داشته باشد. به عبارتی پیوست فرهنگی بسیاری از اقدامات شهرداری به شکل مستمر و در قالب ایجاد زیرساختهای فرهنگی در حال انجام است. امروز در شهر قم ۴۰۰ بوستان داریم که به مرور در حال تکمیل زیرساختهای فرهنگی و ورزشی در این بوستانها هستیم. هر چند نقصهایی وجود دارد اما حرکت مستمر رو به جلو در حال انجام و پیگیری است.
ایمنا: یکی از اقدامات بسیار گسترده شهرداری در دوره مدیریت شما توسعه فضای سبز شهری است، در این خصوص برنامهریزی و تصمیمگیری حول چه محور و با چه هدفی انجام گرفته است؟
سقائیان نژاد: در خصوص اقلیم خشک قم این موضوع مد نظر قرار گرفت که توسعه فضای سبز باید اولویت باشد. در سال ۹۴ به ازای هر شهروند قمی ۱۳.۸ متر مربع فضای سبز وجود داشت و امروز این رقم نزدیک به ۲۱ متر است. استاندارد این موضوع ۲۴ یا ۲۵ متر است.
شهر قم بعد از اصفهان و شیراز در بحث فضای سبز مقام سوم کشوری را دارد. گاهی برخی ایراد میگیرند که برای قم خشک و بی آب چگونه توسعه فضای سبز ممکن شده است است، باید گفت برای فضای سبز خارج از شهر از پساب استفاده میشود و در داخل شهر نیز از چاههایی که برای شرب قابل استفاده نیست و سی سی بسیار بالای ۵۰۰۰ را دارد بهره گرفته میشود.
در گذشته بیش از ۸۰ درصد از آب شرب برای فضای سبز استفاده میشد که امروز این عدد به زیر ۱۵ درصد رسیده است. همچنین شهر نیز به عنوان یک موجود زنده یک حقابه ای دارد و این حقابه به بهترین شکل مورد استفاده قرار میگیرد. در افق برنامه راهبردی دوم شهرداری قم که از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ را در بر میگیرد این فضای سبز باید به ازای هر شهروند به ۲۵ متر برسد. البته این میانگین است و مناطقی مثل منطقه هفت که اطراف حرم است سرانه پایینی دارد و یا پردیسان که سرانه آن به ازای هر شهروند ۲۶ متر است، و این میانگین بر اساس شرایط هر منطقه لحاظ میشود.
ایمنا: همانطور که مستحضر هستید شهر قم هم از نظر جغرافیای و هم جمعیتی رو به توسعه است، با این شرایط نگاه زیرساختی شما در برنامه اول به حوزه حمل و نقل چگونه بوده است؟
سقائیان نژاد: همانطور که عرض کردم در برنامه اول شهری قم کار سخت افزاری و زیرساختی مدنظر بود، در بحث حمل و نقل سن ناوگان قم ۱۰ الی ۱۱ سال بود اما در حال حاضر سن ناوگان قم ۲.۵ سال است و در حال حاضر ۲۹۰ اتوبوس آماده وجود دارد که طبق برنامه باید به ۵۰۰ دستگاه برسد.
در ایام شیوع ویروس کرونا یک ضربه بزرگی به حمل و نقل عمومی وارد شد اما امروز استفاده از حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کرده است.
یکی از اقدامات سالهای اخیر، ایجاد سامانه اتوبوس من برای اطلاع شهروندان از زمان حرکت اتوبوسها بود که بازخورد خوبی داشت.
کمربند شهر قم نیازمند توسعه است
ایمنا: برنامه شهرداری قم برای مهار ریزگردها که مخل زندگی مردم شده است چیست؟
سقائیان نژاد: در خصوص گرد و خاکهایی که امروز مردم قم با آن مواجه هستند یکی از مهمترین راهکارهای توجه به فضای سبز خارج شهر و کمربند سبز است. شهرداری در داخل قم وظیفه دارد و نسبت به خارج از شهر مسئول نیست و سایر نهادها نیز باید پای کار بیایند.
در حال حاضر یک کمربند سبز در خارج از شهر مناطق زیادی را پوشش دهد، یک پارک هزار هکتاری از پشت دانشگاه مفید تا جمکران شامل ۱۳ بوستان بزرگ در حال احداث و ۹۰ درصد درختکاریها انجام شده است. این درختکاریها تا ۴ سال دیگر خود را در قم نشان میدهد و مناسب اقلیم قم خواهند بود. این میتواند یک محیط بسیار مطلوبی برای قم فراهم میکند.
ایمنا: فرمودید که برنامه دوم شهری قم از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ را مد نظر دارد، در این خصوص حرکت اصلی مدیریت شهری پس از توجه به زیرساختها در برنامه اول حول چه محورهایی است؟
سقائیان نژاد: در برنامه دوم کارها به سمت نرم افزاری و هوشمند شدن حرکت میکنند. یعنی پارکها باید انرژی خورشید تولید کنند، شهر باید هوشمند باشد و در هر نقطه از شهر صدا و تصویر باید وجود داشته باشد. بایگانی مناطق شهرداری باید الکترونیکی شوند، سامانه سرای هشت بسیاری از مسائل شهری را الکترونیکی انجام میدهد و آرام آرام پروندههای فیزیکی در حال حذف شدن هستند. قریب به ۱۹۰ کیلومتر فیبر نوری ایجاد و قراردادهایی با اپراتورها نیز بسته شده است.
در ادامه این روند، در برنامه سوم ارتباطات شهرداری با مردم مد نظر است. برای اینکه یک مجموعه بتواند خوب کار کند چهار مؤلفه باید رعایت شود، اول اینکه آن مجموعه برنامه محور باشد و بداند به کجا میخواهد برود. دوم بحث منابع است، یک سیستم باید منابع داشته باشد و در پرتو این منابع بتواند کاری انجام دهد که این شامل منابع مالی و منابع انسانی است.
تحقق بیش از ۱۰۰ درصدی بودجههای سالیانه
ایمنا: از نظر تحقق برنامههای راهبردی چه وضعیتی در شهرداری قم وجود دارد؟
سقائیان نژاد: در سالهای برنامه همواره تحقق برنامهها به صورتی بوده که تفریغ بودجه ۹۷ تا ۱۰۸ درصد بوده است. برنامه راهبردی اول ۹۲ درصد برنامه از نظر مالی و ۷۴ درصد از نظر برنامهای اجرا شده است. به همین صورت آنچه باقی مانده به برنامه بعدی منتقل و کار دنبال میشود.
منابع شهرداری در بودجه سال ۹۴ قریب به ۷۰۰ میلیارد تومان بوده و امروز ۱۵ هزار میلیارد برآورد شده است، مد نظر داشته باشید که تمامی این بودجه از سوی مردم است. حقیقت این است که اگر برای مردم کار شود و مردم مطلع باشند با تمام گرفتاریها منابع شهرداری را تأمین میکنند.
ایمنا: در مسئله اقتصاد شهری موضوع تراکم فروشی همواره مورد نقد واقع شده است. در شهرداری قم با این مسئله چگونه برخورد میشود؟
سقائیان نژاد: در سیستم بودجه بندی یک مشکلی به نام تراکم فروشی و شهر فروشی وجود دارد، مشکل از کجاست؟ از سال ۱۳۶۲ اعلام کردند که شهرداریها خودمختار باشند. قرار بر این شد که از این سال درآمدهای پایدار برای شهرداریها در مجلس تدوین شود. در سال گذشته که ۱۴۰۲ بود یک برنامه تحت عنوان برنامه درآمدهای پایدار برای شهرداریها تصویب شد. در فاصله بین سالهای ۱۳۶۲ تا ۱۴۰۰ بودجه شهرها چطور باید تأمین میشد؟ شهر چگونه باید اداره میشد؟ توجه کنید که با توجه به گسترش شهر و افزایش جمعیت یک منبع درآمدی باید تعریف میشد.
وحدت و انسجام رمز موفقیت مدیریت شهری است
ایمنا: در حوزه منابع انسانی شهرداری قم چه وضعیتی دارد؟
سقائیان نژاد: وقتی در سال ۱۳۹۴ کار در این شهر شروع کردم، تعدادی از مدیران از اصفهان با سابقه ۱۵ سال مدیریت شهری به دلیل نبود شناخت از افراد و شرایط قم به این شهر آمدند، اما در حال حاضر همه این مدیران رفتند و کار به دست نیروهای بومی قم سپرده شده است و حتی در بسیاری از قسمتها قم اعزام نیرو دارد.
شهرداری قم امروزه یک مجموعه دارای وحدت و انسجام بین نیروها است که این موضوع برای ما ارزش فراوانی دارد. حتی در مواردی که اختلافات بیرونی وجود داشت، تلاش کردیم دامنه این اختلافات وارد مجموعه نشود.
در بحث انسجام شهرداری با ارگانهای بیرونی هم فعالیتهای بسیاری انجام شده است. شهردار ماهانه با فرماندهی نیروی انتظامی، با استانداری، اوقاف، مسجد جمکران، ارگانهای قضائی و تولیتهای حرم و مسجد جمکران و بسیاری افراد با شرایط مخصوص به خودشان جلسه دارد. همچنین بین مدیران شهرداری نیز این انسجام وجود دارد.
و اما بحث چهارم برای موفق بودن یک مجموعه مدیریت و رهبری است. امروز شهرداری قم در یک وضعیت بسیار مطلوبی است. شهرداری در ابتدای شروع کار در سال ۹۴ بیش از دو هزار میلیارد بدهکار بود و امروز تراز مالی برقرار است و حتی مثبت نیز شده است. این موفقیت هم در منابع زمینی و هم منابع مالی وجود دارد. در سال ۱۴۰۲ موفقیت در دستیابی به بودجه ۱۱۰ درصد و حتی ۱۰ درصد بیشتر از پیش بینیها بود.
ایمنا: در خصوص پروژههای بزرگ که سال گذشته به بهره برداری رسیدند توضیحاتی میفرمایید؟
سقائیان نژاد: سال گذشته برخی پروژههای بزرگ به مرکز شهر رسیده شد. در واقع ۱۰ پروژه بزرگ در مرکز شهر وجود دارد و ۱۰ تقاطعها نیز در دست ساخت است. مثلاً پروژه عمار یاسر که یک پروژه ۵۶ ساله بود به بهره برداری رسید. مخصوصاً تونل غدیر که ۴۰۰ متر از آن متروکه است که در سال جدید دسترسیها به پیامبر اعظم (ص) و قسمتهای دیگر شهر راحت تر خواهد شد. برای فاز بعدی بلوار عمار یاسر هم ۱۳ خانه مانده و ۷ خانه اقدامات لازم برای تملک آن انجام شده تا طرح اصلی به میدان سپاه برسد.
این طرح تا میدان سپاه، عمار یاسر، ۱۵ خرداد و مقداد ادامه دارد تا برسد به اتوبان امیرکبیر. در این اتوبان نیز ۶۰۰ مترش باقی مانده که متعلق به راه و شهرسازی است. این مسیر یک مسیر ترافیکی است که مختص عمار یاسر است و تمام اینها به هم متصل هستند.
اهمیت فرهنگسازی در حوزه پسماند
ایمنا: در چه حوزههایی شهرداری قم نیازمند همراهی رسانه است؟
سقائیان نژاد: ببینید چند معضل وجود دارد که رسانه میتواند برای حل آنها به شهرداری کمک کند، یکی فرهنگ و موضوع فرهنگ شهروندی که سبک زندگیها را مورد نظر دارد. در حال حاضر روزانه ۷۰۰ تن زباله در قم به تولید میشود که در گذشته تمامی این مقدار دفن میشد و امروز یک گرم نیز دفن نمیشود. در کل کشور تنها شهری که در آن پسماند پزشکی تصفیه میشود قم است.
دو خط ۳۰۰ تنی پردازش پسماند در سایت دفن زباله فعال است که پسماند شهر را به کود کمپوست تبدیل میکند که ۱۰۰ تن این قرار است از طریق تفکیک از مبدا صورت گیرد. این پسماندها امروز خودش یک سرمایه است.
همچنین موضوع دیگر این است که در قم ۲۵ ارگان برای شهر، این موجود زنده فرمان میدهند که این یعنی به هدر دادن سرمایهها. یک مدیریت واحد باید در شهر وجود داشته باشد. باید کسی به داد این موضوع برسد. از نظر اجرایی شهر باید یک فرمانده داشته باشد و این کار موجب میشود که جوابگویی و تقسیم مسئولیتها به خوبی پیش برود.
همچنین جایگاه شهرداریها در نظام تشکیلاتی کشور هنوز مشخص نشده است، در جایی گفته میشود که شهرداری یک سازمان مستقل، عمومی و غیردولتی است و از طرف دیگر یک سازمان دولتی میخواهد کارهایش را پیش ببرد. اینها با هم نمیخواند. قبل انقلاب ۳۷ درصد شهرنشین بودند و امروز بالای ۷۰ درصد است. سازمان ملل اعلام کرده است که در پایان هزاره سوم ۹۰ درصد مردم شهرنشین میشوند. بیش از ۱۴۰۰ شهرداری در کشور وجود دارد که متأسفانه به یک سازمان محدود شدهاند. امروزه در مجلس شورای اسلامی و در دولت شهرداریها صدایی ندارند.
شهرداریها بلاتکلیف هستند
ایمنا: یعنی به نظر شما شهرداریها باید مستقل از دولت باشند؟
سقائیان نژاد: حرف این نیست که شهرداریها دولتی شوند یا غیردولتی، مساله این است که تکلیفشان مشخص شود و این در میانه ماندن اصلاً خوب نیست، اگر دولتی است که میتواند یک وزارتخانه بزرگ شود و اگر غیردولتی است پارلمان محلی باید تقویت شود. برخی میگویند که اختیارات به استانها واگذار میشود، بله این اختیارها تراکم زدایی است نه تمرکز زدایی، تمرکز زدایی یعنی اختیاراتی که دولت حاکمه دارد به مردم واگذار شود، نکاتی اینگونه مشکلزا هستند که باید حل شوند.
ایمنا: در خصوص مسائل فرهنگی هم اکنون بودجه شهرداری قم چه میزان است؟ مهمترین اقدامات شهرداری به صورت مستقیم در حوزه فرهنگ چیست؟
سقائیان نژاد: شاهد رشد بی سابقه بودجه فرهنگی شهرداری در سالهای اخیر بودهایم که اکنون این بودجه ۸۰۰ میلیارد تومان است. در بحث فضاسازی شهری در ابعاد مختلف در مراسمهای مختلف شهرداری وارد میشود، در محله محوری و مردمی کردن فرهنگ شهرداری وارد شده و همین امسال تا ۵۰ مسجد را برای امکانات محرم مجهز کرده است. ۲۰ مناسبت و مراسم ملی و مذهبی وجود دارد که شهرداری در همه اینها پای کار است. در بحث ایثار و شهادت و در ابعاد مختلف فرهنگ ایثار و شهادت شهرداری حضور دارد. در کنگره شهدا تا ۸۵ درصد نقش شهرداری مشخص بود. طرح کوچههای آسمانی طراحی و در هر کوچه تابلویی زده شد که به QR مجهز است و سابقه آن شهید برای تکریم شهدا مشخص میشود. از سوی دیگر سردیس شهدای شاخص و دیوارنگاری مورد توجه شهرداری بوده است.
جوانی و جمعیت، زنان سرپرست خانوار، توجه به موضوعات اساسی فرهنگ ایرانی و اسلامی بر محور خانواده، توسعه و معرفی فرهنگ شهروندی، توجه به هویت شهری در جوانب مختلف از نظر تمدن سازی مانند گرامیداشت روز قم، خانه موزههای شهدا، اشاعه فرهنگ عفاف و حجاب در قالب طرح بزرگ شهر بانو، ورود به موضوع ورزش از مواردی است که شهرداری قم در آن فعال است. در خصوص بحث ورزش باید گفت یک سالن تخصصی برای کشتی در منطقه ۶ تعیین شد و مشکلات تیم فوتسال قم که اخیراً حاد شده بود توسط شهرداری پیگیری شده است.
در حوزه مساجد، دو ردیف بودجه تعریف شده که یکی برای شکل ظاهری مساجد و دیگری برای کانونهای فرهنگی و بسیج است. مبلغ ۱۵ میلیارد تومان برای سال ۱۴۰۳ در این خصوص اختصاص یافته است که بتواند به این دو محور کمک کند.
منوریل را نمیشود رها کرد
ایمنا: در پایان اگر امکان دارد یک اشاره به موضوع منوریل و خط دو مترو داشته باشد که این روزها مورد توجه خیلی از شهروندان و رسانهها است، این دو پروژه به کجا خواهد رسید؟
سقائیاننژاد: ببینید منوریل باید حتماً ساماندهی شود نه به عنوان یک عامل ترافیکی بلکه به عنوان یک عامل تلفیقی با ترافیک. طبق طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر قم، ۳۵ کیلومتر خطوط ریلی در شهر قم مورد نیاز است. خط یک، خط دو مترو و منوریل میتواند این خطوط را پوشش دهد. یک بحث این است که منوریل برود تا پردیسان تا فرودگاه و … ولیکن در کار کارشناسی به این نرسیدند که منوریل تا پردیسان ادامه یابد. همین مطالعات کارشناسی تاکید دارند خط دو مترو که از پردیسان شروع و به چهارراه بازار میرسد باید فعال شود. بعضاً میگویند که نمیشود هم خط دو مترو و هم منوریل به پردیسان برسند و با برخی با این سخنان قصد حذف خط دوم متروی قم را دارند اما از نظر کارشناسی روی حفظ خط دو پافشاری میشود.
این را بگویم که منوریل باید ساماندهی شود، تا امروز ۴ هزار میلیارد تومان برای منوریل هزینه شده است، نمیتوان به راحتی رهایش کرد. منوریل میتواند به ایستگاه مطهری برسد تا در این ایستگاه بین سه خط ریلی شهر قم تبادل سفر داشته باشیم.
نظر شما