به گزارش خبرگزاری ایمنا، بافت تاریخی بخشی از موجودیت یک شهر است که بناها و آثار ارزشمند معماری و تاریخی که در آن وجود دارد، تحت حمایت قانونی قرار می‌گیرد و از آن محافظت می‌شود؛ این قسمت از شهر ممکن است با قوانین و بافت مرکز شهر، بافت تجاری، بافت اداری یا بافت فرهنگی هنری شهر منطبق یا از آن‌ها متمایز باشد، اما بافت تاریخی را می‌توان در مناطقی که بناهای تاریخی هستند، به‌صورت لکه‌هایی مشاهده کرد.
میراث فرهنگی مرجع تشخیص واجد ارزش بودن بناها است، روال کار هم در اداره میراث فرهنگی به این صورت است که گزارش‌ها تهیه می‌شود، سپس اگر بنایی واجد ارزش تشخیص داده شد، ابتدا در شورای کارشناسی اداره استان مطرح می‌شود و پس از آن به کمیته کارشناسی و سپس شورای ثبت خواهد رفت تا در نهایت به وزارتخانه پیشنهاد داده شود و در آنجا در مورد واجد ارزش بودن و ثبت ملی بنا تصمیم‌گیری انجام شود.
ساخت‌وساز در محدوده بناهای تاریخی و بافت‌های فرهنگی-تاریخی نیز با شرایطی خاص انجام می‌شود که شامل کد ارتفاعی و نمای آن‌ها و نیز خط آسمانی که دارند می‌شود. حتی درباره پلان‌های معماری هم بسته به جایی که قرار گرفته‌اند، محدودیت‌هایی وجود دارد که فقط با تأیید میراث فرهنگی مجاز است و هرگونه اقدام از جمله صدور مجوز ساخت به لحاظ قانونی ممنوع است و جرم تلقی می‌شود.
حال آنکه پایبندی به این قوانین در بعضی محدوده‌ها و پلاک‌ها که با عنوان پلاک‌های ستاره‌دار در سطح شهر اصفهان شناخته می‌شود، در بسیاری از موارد زیان‌هایی را برای شهروندان به بار آورده و موجب رکود ساخت‌وساز، افت قیمت زمین و در بعضی موارد نمایان شدن چهره نازیبا در سطح شهر به‌ویژه بافت تاریخی شده است که به خودی خود ارزش و دید بصری آن بافت را زیر سوال می‌برد.
دقیق‌سازی پهنه تاریخی و تعیین تکلیف خانه‌های ستاره‌دار که این روزها به مخروبه‌هایی در دل این بافت تبدیل شده، از جمله کارهایی است که می‌توان انجام داد. مشخص کردن پهنه ارزشمند از نظر میراث فرهنگی یا ارزشمندی دانه‌ها بیش از نیمی از قفل‌ها را برای شهروندان باز می‌کند، بنابراین تدبیری هوشمندانه می‌طلبد که مسئولان دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط را پای میز مذاکره بکشاند و تفاهم‌نامه دوجانبه توسط شهرداری اصفهان و اداره کل میراث استان تهیه شود.
مالکان خانه‌های ستاره‌دار از مشکلاتشان می‌گویند
یکی از شهروندانی که با خانه‌های ستاره‌دار درگیر است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: «ملک اجدادی ما از لحاظ میراث فرهنگی یک بنای تاریخی محسوب می‌شود، البته از لحاظ قدمت شاید به حدود ۱۰۰ سال هم نرسد، اما با توجه به بنای تاریخی مرمت شده که در مجاورت آن قرار دارد، این خانه هم مورد توجه قرار گرفته است، با این حال یک مخروبه بیشتر نیست و حدود ۴۰ سال است که سکونت در آن وجود ندارد.»
وی ادامه می‌دهد: «نسل اول وراث بدون اینکه بهره‌ای از این ارث ببرند از دنیا رفتند و نسل دوم هم سالمند شده‌اند، اما همچنان نمی‌توانند از این ارث استفاده کنند، این در حالی است که بنا در یکی از محلات دورافتاده شهر واقع شده است و به فرض مرمت و بازسازی هم ارزشی ندارد، اما ستاره‌دار بودن آن موجب شده است تا وراث امکان استفاده از آن را نداشته باشند؛ این تصور که همه خانه‌های تاریخی را با خانه‌های حریم میدان امام (ره) یکسان در نظر می‌گیرند، اشتباه است و باعث نارضایتی جمعی از شهروندان شده است.»
محمود احمدی، مالک خانه ستاره‌دار دیگری که در محله پشت میدان امام اصفهان ساکن است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: «این خرابه‌های قدیمی نمای شهر را زشت کرده است، اما شهرداری‌ها اجازه ساخت‌وساز نمی‌دهد، به‌دلیل قدیمی‌بودن بعضی از خانه‌ها که به‌هیچ‌وجه نمی‌شود آن را بازسازی کرد، زندگی کردن در این خانه‌ها واقعاً خطرناک است و هر لحظه ممکن است بریزد؛ از مسئولان می‌خوام با جان مردم بازی نکنند و اجازه دهند خانه‌های مخروبه نوسازی شود. بیشتر کوچه‌های تنگ شهر و ساخت و ساز نشدن در آن به دلیل وجود خانه‌هایی است که میراث فرهنگی اجازه ساخت در آن را نمی‌دهد، حتی آن‌ها را نمی‌خرد تا بازسازی کند یا از آن استفاده دیگری شود.»
سکینه رحیمی مالک یکی دیگر از این خانه‌های ستاره‌دار از مشکلات سکونت خود در آن چنین می‌گوید: «سال‌های زیادی است که در این خانه زندگی می‌کنم. نه به ما اجازه تعمیرات می‌دهند و نه فروش، خانه ما خیلی قدیمی و ظاهر بدی دارد. حتی برای دخترم خواستگار آمد، اما وقتی تا سر کوچه آمده بودند و ظاهر خانه ما را دیده بودند، از وارد شدن به خانه ما پشیمان شدند و این موضوع در روحیه دخترم و خانواده ما خیلی تأثیر بدی گذاشت. ما اینجا اسیر شده‌ایم. از مسئولان می‌خواهم هرچه زودتر برای تعیین تکلیف این خانه‌های ستاره‌دار چاره‌ای بیندیشند و ما را از بلاتکلیفی خارج کنند.»
پهنه تاریخی استان می‌تواند محدودتر شود
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با توجه به گستردگی بافت تاریخی شهر اصفهان، بسیاری از شهروندان با قوانین ساخت‌وساز در این بافت دچار مشکل هستند.
وی می‌افزاید: قانون‌های دست‌وپاگیر و سخت‌گیری در اجرای قانون موجب شده است به جای اینکه شهروندان مشتاق و علاقه‌مند به سکونت بافت تاریخی باشند و به توسعه و رشد این بافت کمک کنند، از زندگی در آن دلسرد باشند و برنامه‌ریزی برای از بین بردن بافت تاریخی به روش‌های مختلف از جمله گذاشتن آب در خانه‌های تاریخی کنند تا پایه‌های آن را به روش‌های مختلف از بین ببرند.
رئیس کمیسیون معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: نمی‌توان همه تقصیرها را بر دوش مردم و شهروندان گذاشت، زیرا بسیاری اوقات به دلیل مدیریت غلط بوده است که اتفاقاتی این‌چنین رخ می‌دهد.
خانه‌های ستاره‌دار که به هر دلیلی از بین رفته و ساختمان‌های نو جای آن‌ها را گرفته است، باید از لیست ساختمان‌های ستاره‌دار حذف شود
میرباقری بیان می‌کند: در جلسه اخیر کمیسیون شهرسازی، معماری و عمران شورای اسلامی شهر اصفهان که با حضور مدیرکل میراث استان برگزار شد، در این موضوع اشتراک نظر داشتیم که پهنه تاریخی استان می‌تواند محدودتر و از گستردگی آن کاسته شود، همچنین خانه‌های ستاره‌دار که به هر دلیلی از بین رفته و ساختمان‌های نو جای آن‌ها را گرفته است، از لیست ساختمان‌های ستاره‌دار حذف شود تا مشکلاتی که برای همسایگان آن ایجاد شده است، برطرف شود.
وی اضافه می‌کند: مقرر شد با مدیریت میراث استان و کمک شهرداری اصفهان، از نظر اطلاعات و مطالعاتی که در شهرداری وجود دارد و مساعدت مالی، مشاور گرفته شود تا ابتدا ساختمان‌های ستاره‌دار در شهر اصفهان شناسایی و وضعیت آن‌ها مشخص شود و در اولویت دوم محدوده واقعی بافت تاریخی اصفهان تعیین شود.
رئیس کمیسیون معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: در راستای این اقدامات، مشاوره ابتدا در کمیسیون ماده ۵ و در نهایت نیز با کمک میراث در شورای عالی شهرسازی مطرح می‌شود و آن را به تصویب می‌رسانیم تا از این نظر کمک خوبی به بافت فرسوده و نوسازی آن، همچنین شهروندانی شود که در مناطق بافت تاریخی سکونت دارند.
تعداد ۱۱۰۰ خانه ستاره‌دار اصفهان به ۹۰۰ رسیده است
وحید مهدویان، مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: خانه‌های ستاره‌دار یعنی خانه‌هایی که واجد ارزش تاریخی و معماری هستند و در اسناد طرح بازنگری یا طرح تفصیلی ثبت شدند یا در آینده به‌واسطه گزارش‌ها و ویژگی‌های آن، اضافه می‌شود.
وی با بیان اینکه امکان تخریب خانه‌های تاریخی وجود ندارد، اما امکان مرمت دارد، می‌افزاید: استقرار هر نوع کاربری همخوان با بافت تاریخی و معافیت آن‌ها از پرداخت عوارض از ضوابط تشویقی شهرسازی برای این خانه‌ها است؛ خانه‌های تاریخی علاوه بر اینکه در مرمت و بازسازی محدودیت دارد، برای پلاک‌های کناری نیز محدودیت ارتفاعی ایجاد می‌کند که به آن‌ها حریم آثار تاریخی گفته می‌شود و نداشتن ارتفاع این حریم موجب می‌شود خانه‌های اطراف متضرر و خانه تاریخی ضد ارزش خوانده شود.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری تصریح می‌کند: در ضوابط طرح تشویقی مصوب کمیسیون ماده ۵ که سال گذشته پیشنهاد دادیم، مصوب شد که اگر مالکان پلاک‌های بلافصل خانه‌های تاریخی، نقشه‌هایی بر اساس الگوی معماری ایرانی دارد، می‌توانند نقشه‌های خود را تهیه کنند، به تأیید میراث فرهنگی برسانند و تخریب و بازسازی آن را شروع کنند و علاوه بر آن از ضوابط تشویقی خانه‌های تاریخی استفاده کنند.
مهدویان در پاسخ به این سوال که اگر کسی توان ساخت این پلاک‌ها را نداشته باشد، چه اقدامی می‌تواند انجام دهد؟ می‌افزاید: ویژگی‌ها، قوانین و تشویق‌های بالادستی نیز داریم که با مراجعه میراث فرهنگی به صندوق ملی احیا می‌توان زیر نظر میراث فرهنگی وام‌های درصد پایین و طولانی‌مدت را دریافت و نسبت به مرمت خانه خود اقدام کرد.
وی تصریح می‌کند: اگر کسی هیچ‌گونه استطاعت مالی نداشته باشد یا خانه در ورثه است، این پلاک‌ها طالب و خواهان زیادی به خاطر بهره‌مندی از تخفیف و همچنان قیمت پایین دارد که می‌توانند در معرض فروش قرار دهند و افراد زیادی برای زندگی و کسب‌وکار به آن روی آورند.
نزدیک به ۴۰۰ عدد پلاک به خانه‌های ستاره‌دار شهر اصفهان اضافه شده است
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری در مورد حذف بعضی از خانه‌های ستاره‌دار از طرح تفصیلی یا دقیق‌سازی پهنه‌های تاریخی بیان می‌کند: سال ۱۳۹۰ در جریان طرح بازنگری خانه‌ها را مشاوران ستاره‌دار کردند و قرار شد میراث فرهنگی آن‌ها را مستندسازی کند و ظرف شش ماه ستاره‌دار بودن یا نبودن آن را اعلام دارد که این موضوع انجام نشد، اما از سال گذشته یک پروژه شد که بر اساس آن ۱۱۰۰ خانه تاریخی ستاره‌دار را شناسایی کردیم؛ تعدادی اصلاً وجود نداشتند یعنی خانه‌ها نوساز بودند و بعضی خانه‌ها را نیز شناسایی کردیم که در طرح بازنگری نبود و آن‌ها را هم پیشنهاد دادیم.
مهدویان تاکید می‌کند: نباید صفر و یک به موضوع نگاه کرد که اگر در طرح بازنگری پلاک ستاره‌دار شد، حتماً ستاره‌دار است، چرا که باید محل را بازدید و مستندسازی کرد، واقعیت را دید و اگر واقعاً خانه‌ای از نظر کارشناسان میراث فرهنگی، شهرداری و کمیته فعالان میراث فرهنگی در بخش خصوصی اثری به اسم تاریخی وجود ندارد و خانه نوساز است، آن را حذف کرد و در عین حال اگر همان تیم تشخیص دادند که خانه یا مسجد تاریخی است، آن را پیشنهاد داد و به لیست اضافه و با حساسیت زیادی به موضوع نگاه کرد.
وی با اشاره به اینکه تعداد ۱۱۰۰ خانه ستاره‌دار اصفهان به ۹۰۰ رسیده است، تصریح کرد: در ازای آن نزدیک به ۴۰۰ عدد پلاک به خانه‌های ستاره‌دار این کلان‌شهر اضافه کردیم، چرا که دیده نشده بودند و به میراث و کمیسیون ماده ۵ پیشنهاد دادیم که تاریخی شوند و آن‌ها را جزو ستاره‌دارها بیاورند.
مهدویان با بیان اینکه تعریف ما از واجد ارزش معماری و تاریخی، عمر بنا نیست، می‌افزاید: ویژگی‌های معماری و یک معمار برتر نیز از تعاریف معماری شاخص است مثلاً ساختمان امین در کنار پل خواجو را نمی‌توان ساختمان تاریخی محسوب کرد، چراکه عمر آن ۵۰ سال نیست اما دارای ویژگی‌های معماری شاخص است پس ما باید آن را ستاره‌دار محسوب کنیم و به عنوان یکی از ارزش‌های معماری ایرانی حفظ شود و در اضافه کردن‌هایمان صرفاً هم نگاهمان از ۵۰ سال به بالا نبوده، بنابراین می‌توانیم بناهای جدید را هم به عنوان ارزش معماری و آن سبک معماری اصفهان پیشنهاد ستاره شدنش را بدهیم.
روح‌الله ابوطالبی، مدیر منطقه ۳ شهرداری اصفهان می‌گوید: در بافت‌های تاریخی و فرسوده، خانه‌هایی وجود دارد که میراث فرهنگی آن‌ها را ستاره‌دار کرده است؛ این بافت‌ها مخروبه شده‌اند و مالک ارزشی برای آن قائل نیست و تلاشی در راستای دریافت پروانه برای ملک خود نمی‌کند، به همین دلیل بافت‌ها تبدیل به مخروبه و فضای بی‌دفاع شهری شده است.
وی می‌افزاید: در بعضی بافت‌های تاریخی و فرسوده به علت اینکه تحت حوزه استحفاظی میراث فرهنگی است، شهرداری قابلیت تخریب و آزادسازی آن را ندارد، بنابراین در محله‌هایی همچون «پامنار» که امروز از آن بازدید کردیم، گلوگاه‌ها و بن‌بست‌هایی وجود دارد که دسترسی خودروهای امدادرسان همچون اورژانس و آتش‌نشانی به این معابر دشوار می‌کند.
مدیر منطقه ۳ شهرداری اصفهان با بیان اینکه با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که با میراث فرهنگی صورت گرفته است، هر هفته از محله‌هایی در سطح منطقه بازدید میدانی داریم و بعضی موارد را صورت‌جلسه می‌کنیم تا بافت‌های فرسوده‌ای که نیاز به مرمت دارد، در دستور کار قرار گیرد، ادامه می‌دهد: در تلاش هستیم گلوگاه‌ها و معابری که امدادرسانی در آن آن دشوار است را باز کنیم و ورودی فضاهای بی‌دفاع را که مکان دنجی برای افراد معتاد شده است، مسدود کنیم تا امنیت برای منطقه و اهالی آن برقرار شود.
ابوطالبی تاکید می‌کند: بافت‌های فرسوده و فضاهای بی‌دفاع زیبنده مرکز شهر اصفهان نیست، در حالی که هم‌اکنون در محله‌های قدیمی و با سابقه این کلان‌شهر بافت‌های فرسوده و فضاهای بی‌دفاعی وجود دارد که شرایط خوبی ندارد، بنابراین هر اندازه بتوانیم بافت‌های فرسوده و فضاهای بی‌دفاع شهر را به حداقل برسانیم، به شهر و شهروندان کمک کرده‌ایم.
میراث فرهنگی پاسخگو نیست
برای تکمیل گزارش وضعیت خانه‌های ستاره‌دار شهر اصفهان، با وجود پیگیری‌های چند باره و چندروزه از مسئولان میراث فرهنگی، هیچ‌کدام پاسخگو نبودند تا سایه ابهام از این موضوع برداشته شود.
به گزارش ایمنا، بافت تاریخی شهر اصفهان جایی است که در و دیوارش از اصالت شهر صحبت می‌کند، حال آنکه ذره‌ای بی‌توجهی به این بافت، مشکلات جبران‌ناپذیری برای فرهنگ و بافت شهر و شهروندان ایجاد می‌کند و در مقابل توجه به بناهای مهم می‌تواند در معرفی و حفظ فرهنگ، آداب و معماری شهر کمک کند.
نظر شما