تشریح جزئیات سند معماری یکپارچه فناوری اطلاعات وزارت اقتصاد

به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از شادا، احمد تقوایی‌نجیب با اشاره به مراسم رونمایی از سند معماری یکپارچه فناوری اطلاعات با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، در توصیف معماری یکپارچه فناوری اطلاعات اظهار کرد: طراحی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات وزارت امور اقتصادی و دارایی، به اسنادی منجر می‌شود که علاوه بر توصیف معماری وضع موجود و طراحی معماری وضع مطلوب در چهار لایه خدمات کسب و کار، داده و اطلاعات‌، سامانه‌های نرم‌افزاری و زیرساخت، برنامه عملیاتی لازم را برای دستیابی به وضعیت مطلوب این وزارتخانه در هر چهار لایه مذکور، به صورت هم‌راستا با اهداف و راهبردهای مشخص‌شده در سطح وزارتخانه تدوین می‌کند.

چالش‌هایی که با معماری یکپارچه فناوری اطلاعات رفع می‌شود

وی در پاسخ به این پرسش که چه مسائل و چالش‌هایی وجود داشت که به سمت معماری یکپارچه فناوری اطلاعات رفتید؟ عنوان کرد: مهم‌ترین چالش‌های موجود که برای برطرف کردن آنها به سراغ معماری یکپارچه فناوری اطلاعات رفتیم شامل «بی‌نظمی در مستندسازی دارایی‌های دیجیتال»، «فقدان برنامه عملیاتی مشخص و قابل پیگیری در حوزه فاوا بر اساس شناخت دقیق سازمان»، «فقدان شناخت کافی در مورد میزان بلوغ ۴ لایه (خدمات، سامانه، موجودیت کسب و کار و زیرساخت) و «فقدان بلوغ‌سنجی در حوزه حاکمیت و ساختار فاوا» است.

رئیس مرکز نوآوری اقتصادی، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت امور اقتصادی و دارایی ادامه داد: بنابراین در راستای تحقق حکمرانی مطلوب داده محور فناوری اطلاعات، شناسایی دارایی‌های دیجیتال، شناسایی وضعیت بلوغ سامانه‌ها، خدمات و زیرساخت از ابعاد مختلف و شناسایی و معرفی تمام نیازمندی‌های تبادل داده به سراغ پیاده‌سازی معماری فناوری اطلاعات رفتیم.

الزامات بالادستی برای پیاده‌سازی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات

تقوایی‌نجیب در خصوص الزامات بالادستی برای پیاده‌سازی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: الزامات قانونی شامل ملاحظات نقشه راه فنی و اجرایی توسعه دولت الکترونیک کشور، قانون دوام مصوب مجلس شورای اسلامی، مصوبات شورای عالی فضای مجازی و الزامات فنی شامل مصوبات شورای اجرایی فناوری اطلاعات، طرح کلان معماری شبکه ملی اطلاعات، چارچوب ملی معماری سازمانی و مدل‌های مرجع آن، چارچوب‌ها، متدولوژی‌ها و استانداردهای مربوط به معماری سازمانی و هریک از لایه‌های آن و الزامات مدیریتی مانند در اولویت قرار دادن خزانه‌داری الکترونیکی است.

اهداف معماری یکپارچه فناوری اطلاعات

وی در پاسخ به این سوال که چه اهدافی برای معماری یکپارچه فناوری اطلاعات متصور هستید؟ بیان کرد: «ارتقای بهره‌وری فاوا»، «برنامه‌محور شدن فاوای اقتصاد کشور»، «همسویی برنامه‌های فاوا با راهبردهای اقتصادی کشور»، «ارتقای کیفیت نظارت و راهبری فاوا در برون‌سپاری‌ها (حکمرانی کارآمد و اثر بخش فاوا) از جمله اهداف کلان این پروژه است.

رئیس مرکز نوآوری اقتصادی، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت امور اقتصادی و دارایی در ارزیابی خود از محدوده پروژه و اینکه در چه موضوعات و بخش‌های سازمانی تعریف شده است عنوان کرد: محدوده موضوعی پروژه در ۴ لایه: خدمت، داده، سامانه و زیرساخت تعریف شده است. محدوده سازمانی پروژه به این صورت است که پروژه در تمام فازها برای ستاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان تهران (به عنوان یک نمونه از ادارات کل استانی) اجرا می‌شود؛ اما به صورت استثنا در فاز ششم طرح (تحلیل و طراحی مؤلفه‌های میان‌افزار فناوری مورد نیاز) برای سازمان‌های تابعه هم انجام می‌شود.

پیامدهای پروژه معماری یکپارچه فناوری اطلاعات

تقوایی‌نجیب در خصوص نتایج این پروژه گفت: اثرات پروژه در حوزه شفافیت، زمینه‌سازی برای استقرار حاکمیت فاوا و حاکمیت داده در وزارتخانه است. همچنین اثرات در حوزه هوشمندی، شامل کاهش مشکلات یکپارچگی در لایه‌های مختلف کسب و کار، داده و سامانه‌های کاربردی، مدیریت مستندات مرتبط با دارایی‌های فاوایی، مدیریت حجم بالای تعاملات وزارتخانه با سازمان‌های مختلف حاکمیتی، دولتی و خصوصی، زمینه‌سازی برای به‌کارگیری مصادیق اقتصاد دیجیتال در وزارتخانه است.

وی در پاسخ به این پرسش که چارچوب و رویکرد پروژه چیست؟ عنوان کرد: چارچوب معماری سازمانی این پروژه توگف TOGAF ۱۰ (The Open Group Architecture Framework) با در نظر گرفتن الزامات مندرج در «سند چارچوب مرجع معماری سازمانی ایران» انتخاب شده است. روش توسعه معماری در توگف نیز، چرخه معروف (ADM) است و رویکرد این پروژه، تحلیل مبتنی بر خدمات کسب و کار است.

متدولوژی و مراحل اجرای پروژه

رئیس مرکز نوآوری اقتصادی، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت امور اقتصادی و دارایی در خصوص متدولوژی و مراحل اجرای پروژه نیز توضیح داد: این پروژه در ۷ فاز شامل «آماده‌سازی و برنامه‌ریزی پروژه»، «شناخت و تدوین معماری وضع موجود»، «تحلیل وضع موجود و انجام مطالعات الگوبرداری و بررسی اسناد بالادستی»، «تدوین نظام حاکمیت فاوا»، «تدوین معماری وضع مطلوب»، «تحلیل و طراحی مؤلفه‌های کاربردی لایه فناوری» و «تحلیل شکاف و ارائه برنامه عملیاتی» تعریف شده است. متدولوژی تحلیل جایگاه فعلی عناصر لایه‌های مختلف برای پیشنهاد معماری وضع مطلوب بر اساس سطح بلوغ و اهمیت استراتژیک آن عنصر است.

خروجی‌های کلان پروژه معماری یکپارچه فناوری اطلاعات

تقوایی‌نجیب در خصوص خروجی‌های کلان این پروژه توضیح داد: «شناخت معماری وضع موجود» شامل نقشه خدمات کسب و کار و شناسنامه خدمات و بلوغ‌سنجی خدمات، فهرست، شناسنامه و ارتباطات موجودیت‌های کسب و کاری، تعاملات سازمانی از منظر داده و اطلاعات، فهرست شناسنامه و ارتباطات سامانه‌های نرم‌افزاری، انواع ماتریس‌های بین مؤلفه‌های معماری وزارتخانه و شناسنامه‌های مرکز داده، شبکه گسترده و محلی و امنیت شبکه، «نتایج مطالعات الگوبرداری از منظر سامانه‌های نرم‌افزاری و فناوری‌های نوظهور»، «تحلیل وضع موجود»، «ارائه نتایج تحلیل الزامات بالادستی»، «تدوین نظام حاکمیت فاوا» و «تدوین معماری وضع مطلوب» شامل نقشه خدمات کسب و کار، شناسنامه خدمات و سطح بلوغ آن‌ها در وضع مطلوب، پیشنهادات در راستای ارتقای کیفیت و مدیریت راهبردی داده‌های وزارتخانه، مبادلات داده‌ای با سازمان‌های خارجی در وضع مطلوب، فهرست شناسنامه و ارتباطات سامانه‌های نرم‌افزاری در وضع مطلوب، نیازمندی‌های وضع مطلوب حوزه زیرساخت، شبکه و امنیت، الزامات و ضوابط امنیت و حریم خصوصی در وزارتخانه، تحلیل شکاف و ارائه برنامه عملیاتی و برنامه عملیاتی حوزه فاوا است.

نگاهی به دستاوردهای ملموس پروژه

وی در خصوص دستاوردهای ملموس این پروژه عنوان کرد: تعداد خدمات کسب و کاری جدید اضافه‌شده به نقشه خدمات در وضع مطلوب برابر با ۱۲ خدمت در سطح ستاد و ۶ خدمت برای استان است. همچنین شناسایی نحوه به‌کارگیری راهکار حساب واحد خزانه (Treasury Single Account) در اجرای کارکردهای برخی سامانه‌های تخصصی در معماری وضع مطلوب وزارتخانه، مانند سامانه مدیریت دریافتی‌ها، سامانه مدیریت پرداختی‌ها و سامانه مدیریت نقدینگی با توجه به مدل مرجع بانک جهانی، الزامات پایه و رویکردهای ممکن برای توسعه این راهکار در وزارتخانه یکی دیگر از دستاوردهای ملموس این پروژه است.

رئیس مرکز نوآوری اقتصادی، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت امور اقتصادی و دارایی اضافه کرد: همچنین معرفی سامانه‌های کلیدی جدید بر اساس مدل مرجع بانک جهانی شامل سامانه مدیریت نقدینگی (سامانه کاملاً جدید)، سامانه مدیریت تعهدات (سامانه کاملاً جدید)، سامانه مدیریت دریافتی‌ها (صرفاً بخش‌هایی از کارکردهای موردنیاز آن (و نه همه کارکردها) که به صورت جزیره‌ای و غیر یکپارچه در قالب ۳ سامانه موجود قرار گرفته است، سامانه مدیریت بودجه (قابلیت اجرای تخصیص اعتبارات نقدی و غیرنقدی و نظارت بر اجرای بودجه) و پیشنهاد ارائه یک پنجره یا درگاه واحد جهت دریافت اطلاعات مورد نیاز از جمله صورت‌های مالی، اطلاعات اموال و دارایی‌ها، صورت وضعیت گردش اوراق بهادار و … از طرف دستگاه‌های اجرایی و واحدهای گزارشگر (به منظور جلوگیری از ورود اطلاعات واحدهای گزارشگر در چندین بخش و سامانه از وزارتخانه) از دیگر دستاوردهای ملموس این پروژه است.

تقوایی‌نجیب افزود: از دیگر دستاوردهای ملموس این پروژه می‌توان به پیشنهاد ارائه سامانه واحد جهت ارتباط با نهادهای بالادستی و عمومی (البته در تعامل این سامانه با سامانه اتوماسیون)، ساماندهی و رفع نابسامانی‌ها، تداخل کارکردها، عدم یکپارچگی‌ها و عدم پوشش بسیاری از کارکردهای مهم در معماری سامانه‌های پشتیبانی وزارتخانه با توجه به مدل‌های مرجع و همچنین نیازمندی‌های وزارتخانه، تعریف سامانه واحد مدیریت طرح‌ها و پروژه‌ها با اشاره به چالش تعدد سامانه در حوزه مدیریت پروژه‌ها و یا بخشی و تخصصی شدن این سامانه‌ها، در نظر گرفتن سامانه مدیریت مخاطرات که ارتباطات متعددی با سامانه‌های مختلف (چه پشتیبانی و چه تخصصی) دارد و بررسی و تحلیل مخاطرات کل حوزه‌های وزارتخانه را مدیریت می‌کند، تعیین حوزه‌های زیرساختی که نیازمند رسیدگی فوری هستند مانند بازیابی از فاجعه و مدیریت تغییرات و تعیین کاستی‌ها و نارسایی‌های اصلی در حوزه حاکمیت فاوای وزارتخانه، به‌ویژه در حوزه‌های مدیریت خدمات، مدیریت دانش، مدیریت تغییرات و مدیریت داده‌ها اشاره کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که این پروژه چه قابلیت‌ها و توانمندی‌هایی را برای وزارت اقتصاد به ارمغان می‌آورد؟ تشریح کرد: تقویت حاکمیت فاوا، تقویت حاکمیت داده، تحقق برنامه تحول دیجیتال در حوزه اقتصاد کشور، بسترسازی برای تحقق اقتصاد هوشمند، تقویت مدیریت منابع (سرمایه انسانی، مالی، دانش، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) در حوزه فاوا از جمله مواردی است که به توانمندی‌های وزارت اقتصاد می‌افزاید.

رئیس مرکز نوآوری اقتصادی، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت امور اقتصادی و دارایی متذکر شد: همچنین «ایجاد کمیته نگهداشت معماری سازمانی»، «ایجاد کمیته پیاده‌سازی و نظارت معماری سازمانی»، «سنجش ادواری بهره‌وری فاوا با توجه به برنامه معماری یکپارچه فناوری اطلاعات»، «تدوین منشور پروژه‌های طرح گذار معماری یکپارچه فناوری اطلاعات» و «آغاز اجرا و پیاده‌سازی پروژه‌های سال اول طرح گذار، آماده‌سازی قراردادها و …» از الزامات اجرایی است که برای تداوم برنامه معماری یکپارچه فناوری اطلاعات پیش‌بینی شده است.

تقوایی‌نجیب در خصوص گام بعدی در اجرای برنامه معماری یکپارچه فناوری اطلاعات توضیح داد: پیاده‌سازی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات در سایر ادارات کل امور اقتصادی و دارایی استان و نظارت و راهبری پیاده‌سازی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات در سازمان‌های تابعه، بانک‌ها و بیمه‌های دولتی از گام‌های بعدی در اجرای معماری یکپارچه فناوری اطلاعات است.