از رشد ۷۰۱ درصدی برگزاری کنسرت‌ها تا تصویب سندی که آرزو شده بود

به گزارش خبرگزاری ایمنا، هنر به‌خصوص موسیقی همواره یکی از مباحث پرچالش کشور است که گاهی و در دولت‌های مختلف شاهد برخورد سلیقه‌ای با این موضوع بودیم، از سویی با توجه به محبوبیت این موضوع نزد مردم در برهه‌هایی همچون انتخابات نیز شاهد ایجاد جو منفی در تبلیغات در این حوزه بودیم، اما برای این امر صرفاً بیان مباحث کلیشه‌ای و عامه‌پسند کافی نیست، بلکه لازم است با آمار دقیق به این موضوع نگاهی داشته باشیم تا تفاوت نگاه جریان‌های مختلف سیاسی به این موضوع را متوجه شویم.

سند اصول و سیاست‌های موسیقی کشور مشهور به «سند موسیقی»، یکی از برنامه‌های دارای اولویت بخش فرهنگی و هنری دولت یازدهم بود که چندی پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی توسط حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور و مدیر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در رسانه‌ها مطرح شد؛ حسام‌الدین آشنا در اولین قدم خود برای تبیین سیاست‌ها و خط مشی دولت به‌منظور بررسی مجدد سند راهبردی موسیقی کشور که پیش از این توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده بود، بیست‌ویکم مرداد ۱۳۹۳ با دعوت از بزرگان موسیقی و مدیران وقت وزارت ارشاد و دفتر موسیقی، در حضور خبرنگاران به بیان جزئیات این طرح پرداخت.

سند ملی موسیقی که تبدیل به یک آرزو شده بود

با مطرح شدن بحث سند ملی موسیقی، هیچ مرجعی از تاریخ ارائه این سند و جزئیات آن خبر دقیقی را منتشر نمی‌کرد تا اینکه محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی سی‌ام فروردین ۱۳۹۴ با حضور در خانه موسیقی گفت: امیدواریم تا پایان امسال (۱۳۹۴) اسناد این رشته‌های هنری نهایی و مصوب و در آینده نزدیک در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود؛ این سند یک نقطه شروع است تا عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در حوزه فرهنگی، مصوبه‌ای در زمینه موسیقی و صیانت از اصل موسیقی داشته باشد و نهادها و دستگاه‌های متعدد هنری بر اساس این مصوبه برنامه‌ریزی کنند.

هفتم تیر ۱۳۹۴ پیروز ارجمند مدیرکل وقت دفتر موسیقی وزارت ارشاد در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها از جمع‌بندی سند نهایی خبر داد و گفت: صورت‌جلسه این بود که شورایی سه‌نفره و یک نماینده از مرکز موسیقی تشکیل شود و این موضوع را پیگیری کند؛ پیش‌بینی ما این بود که تدوین نهایی سند تا آخر اردیبهشت (سال ۱۳۹۴) زمان ببرد اما این روند بیشتر طول کشید. همان‌طور که می‌دانید، دستگاه‌های کشور ما بُعد کارشناسی قوی ندارند و این خود یک عامل بازدارنده است. به هر ترتیب سند موسیقی کشور در مرحله آخر است و ما می‌توانیم امیدوار باشیم که تابستان امسال منتشر شود.

هشتم تیر ۱۳۹۴ یک روز پس از انتشار این خبر نیز حسین نوش‌آبادی، معاون پارلمانی و سخنگوی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با رسانه رسمی مجلس شورای اسلامی از تصویب سند موسیقی طی سه یا چهار ماه آینده (۱۳۹۴) خبر داد و گفت: تلاش داریم تا پایان نیمه امسال به پایان برسد.

محمدحسین ایمانی، خوشخو روز دهم آبان سال ۱۳۹۶ در حاشیه برگزاری نمایشگاه مطبوعات گفت: مسائل محتوایی سند موسیقی انجام شده است اما از آنجا که باید هماهنگی با وزارت ارشاد هم باشد، ما منتظریم دوباره بتوانیم بعد از تغییر و تحولات صورت گرفته در وزارت ارشاد، درباره موسیقی با آقای صالحی وزیر ارشاد صحبت کنیم. فکر می‌کنم اگر همین روند پیش رود، تا چند ماه آینده بتوانیم این سند را در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دهیم.

با تمام این رفت و آمدها و با وجود هشت سال مدیریت حسن روحانی و کابینه او، شاهد بودیم که این سند در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به نتیجه‌ای نرسید و سرانجام با روی کار آمدن دولت سیزدهم، این موضوع یکی از اولویت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد و در نهایت این سند در قالب مصوبه شماره ۲۳۶ جلسه ۸۹۵ به تاریخ تصویب دهم بهمن ۱۴۰۲ و شماره ابلاغ ۲۵۰۹۲ به تاریخ دوازدهم اسفند ۱۴۰۱ به نام «سند ملی موسیقی جمهوری اسلامی ایران» به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، شورای هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شد.

مروری بر مجوزهای موسیقی از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲

یکی از مهم‌ترین مصادیق توجه یک دولت به حوزه موسیقی، آمار صدور مجوز تک‌آهنگ‌ها و برگزاری کنسرت‌ها است و شاید یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های اهالی هنر با تغییر دولت و رئیس‌جمهور این مورد بود، در حالی که شاهدیم از سال ۱۳۹۷ تا پایان سال ۱۴۰۲ تغییرات فراوانی در موسیقی کشور به‌خصوص اجرای کنسرت‌ها ایجاد شد که ابتدا به‌صورت اجمالی نگاهی بر این آمار خواهیم داشت:

دولت دوازدهم در سال ۱۳۹۸، ۶۲۱ مجوز اجرای زنده صادر کرد که طی آن، ۱۱۲۹ نوبت کنسرت برگزار شد و این آمار برای سال ۹۹، به ۳۳ صدور مجوز و ۵۸ نوبت کنسرت منجر شد؛ در سال ۱۴۰۰ که دولت دوازدهم که حدود نیمی از سال مستقر بود، هیچ مجوزی برای اجرای زنده صادر نشد.

این آمار در شرایطی طی ۳ سال پایانی دولت دوازدهم محقق شده است که شیوع کرونا، از روزهای پایانی سال ۹۸ وارد ایران شد و این در حالی است که در سال ۹۸ که اوج شکوفایی اجراهای موسیقی بود، تعداد نوبت‌های کنسرت کشور به ۱۱۲۹ رسید اما در سال ۱۴۰۱، ۱۴۱ مجوز صادر شد و تعداد اجراهای زنده به ۳۹۱۳ نوبت رسید و در سال ۱۴۰۲ نیز رکوردشنی خوبی در این حوزه به ثبت رسید، به‌طوری‌که تعداد مجوزها به ۱۹۱۱ رسید و کنسرت‌ها نیز به ۴۵۰۰ نوبت افزایش یافت.

در زمینه مجوز تولیدات غیر از اجراهای صحنه‌ای نیز باید گفت که دولت دوازدهم در سال ۱۳۹۷، برای ۵۴۸ آلبوم موسیقی مجوز صادر کرده است؛ تعداد مجوز برای تک‌آهنگ‌ها هم به ۲۴۶۰ مورد رسید و ۱۸ مجوز نیز برای اعزام گروه‌های موسیقی به خارج از کشور صادر شد.

در سال ۱۳۹۸، ۳۵۷ آلبوم موسیقی مجوز گرفتند و ۳۰۷۵ تک‌آهنگ نیز موفق به دریافت پروانه شدند، همچنین ۲۲ گروه برای اعزام به خارج از کشور موفق به دریافت مجوز شدند و این آمار برای سال ۹۹، به ۳۷۷ آلبوم موسیقی و ۴۵۱۴ تک‌آهنگ رسید. در این سال هیچ مجوزی هم به گروه‌ها برای اعزام به خارج از کشور صادر نشد.

در نخستین سال دولت سیزدهم که شامل ۳ ماه پایانی سال ۱۴۰۰ می‌شود، ۳۸۷ مجوز برای آلبوم موسیقی صادر شد و ۵۰۶۱ تک‌آهنگ نیز در این ماه‌ها موفق به دریافت مجوز شدند، همچنین با صدور مجوز برای ۱۳ گروه اعزامی به خارج از کشور موافقت شد و این آمار برای سال ۱۴۰۱، به صدور مجوز برای ۱۶۵ آلبوم موسیقی، ۱۸۲۰ تک‌آهنگ، ۱۲ گروه اعزامی به خارج از کشور منتهی شد؛ در سال ۱۴۰۲، برای ۲۸۹ آلبوم موسیقی و ۳۹۶۵ تک‌آهنگ مجوز صادر و با مجوز اعزام به خارج از کشور ۲۴ گروه موسیقی نیز موافقت شد.

موسیقی محلی از دولت یازدهم تا دولت سیزدهم

یکی از انتقادات همیشگی هنرمندان به دولت یازدهم و دوازدهم توجه نکردن به موسیقی سنتی و محلی بود و بر این اساس هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی و آئینی درباره ارزیابی عملکرد دولت یازدهم در زیرساخت‌های فرهنگی و هنری در گفت‌وگویی اظهار کرده بود: دولت یازدهم در این زمینه قوی نبود زیرا در بخش موسیقی سنتی، نواحی و اقوام، خیلی جدی و خوب عمل نکرد. بخش موسیقی نواحی جشنواره فجر که حذف شده بود در سال اخیر دوباره اضافه شد، همچنین برگزاری جشنواره موسیقی نواحی استان کرمان از سر گرفته شد، اما بازگرداندن این جشنواره چندان با نبود آن فرق نداشت چرا که بسیار ضعیف و کمرنگ عمل کردند. یعنی حمایت مالی بسیار ضعیفی شد و جایزه‌ها بسیار ناچیز بود و می‌توان گفت در سطح یک عنوان دهی و بالا بردن آمار کارهای دولت بود و از نظر کیفی کمکی به حال هنرمندان موسیقی نواحی نشد.

اما در دولت سیزدهم شاهد بودیم که شانزدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی ایران نیز همان‌طور که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وعده داده بود، به صورت جشنواره‌ای در نقاط مختلف کشور برگزار شد.

آذر ۱۴۰۰ چهار جشن ایرانی «چله‌نشینی و شب یلدا»، «چهارشنبه‌سوری»، «مهرگان» و «سده»، به همراه «موسیقی نواحی ایران» به عنوان میراث زنده ناملموس جاده ابریشم ثبت شدند و اواخر بهمن همان سال، سه پرونده مقام حقانی (موسیقی شرق مازندران)، مقام کتولی (موسیقی شرق مازندران و گلستان) و رقص کرمانجی چولیستک (رقص محلی خراسان رضوی و خراسان شمالی) در حوزه موسیقی نواحی ایران، در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور ثبت شد.

همچنین در این دوره، ایران صاحب آرشیو ملی هنر شد که شامل آرشیوی از آثار در حوزه هفت هنر کشور است؛ به طور مثال ۶۰ هزار فایل موسیقی در این آرشیو فهرست و ذخیره شده که اطلاعات کامل به‌وجودآورندگان این آثار است.

از دیگر موارد قابل توجه تکریم هنرمندان پیشکسوت به‌خصوص هنرمندان موسیقی در دولت سیزدهم بود که مورد توجه قرار گرفت؛ چهار هنرمند، علیرضا افتخاری، علی جهاندار (خواننده)، محمدجلیل عندلیبی و محمدسعید شریفیان (آهنگساز) در نخستین روزهای آغاز به کار دولت نشان درجه یک هنری گرفتند؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جریان سفرهای استانی خود به تکریم هنرمندان حوزه موسیقی در مناطق گوناگون کشور پرداخت، در همین راستا، اسماعیلی ۲۶ مردادماه ۱۴۰۱ در سفر به استان اصفهان و شهرستان شهرضا، ضمن دیدار با حسینعلی شعبانپور هنرمند خودآموخته ۸۶ ساله و پدر شهید محمودرضا شعبانپور، دستور اهدای درجه یک هنری به این هنرمند پیشکسوت عرصه شعر و موسیقی و آواز را داد و مقرر شد که وی در فهرست طرح مستمری تکریم هنرمندان صندوق اعتباری هنر قرار گیرد.