به گزارش خبرگزاری ایمنا، یکی از موضوعات قابل توجه، مباحث مرتبط با ارث و تقسیم آن است؛ ارث یک مفهوم حقوقی و مالی است که به اموال و حقوقی اشاره دارد که پس از مرگ یک فرد (مورث یا متوفی) به بازماندگان او منتقل می‌شود، این اموال ممکن است شامل دارایی‌های مالی، ملکی، یا حقوق دیگر باشد که متوفی در زندگی خود به آن‌ها دارای حق بوده است.
فرایند انتقال این اموال به بازماندگان به وسیله یک مجموعه از قوانین و مقررات حقوقی که به ارث‌بردن یا انتقال اموال از فرد فوت کرده به افراد دیگر می‌پردازد، کنترل می‌شود، در این شرایط، متوفی یا مورث فردی است که دیگر درگذشته و ارث خود را به بازماندگان خود ترک کرده است.
بازماندگان که از متوفی ارث می‌برند، وارث نامیده می‌شوند و مفهوم ترکه یا ارث به اموال و حقوقی اطلاق می‌شود که از سوی متوفی به وارثان خود منتقل می‌شود و ممکن است توسط مقررات قانونی یا وصیت‌نامه‌های ایشان مشخص شود.
مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی، افرادی که به‌عنوان خویشاوندان نسبی از یک شخص ارث می‌برند، به شرح زیر است:
طبقه اول: پدر، مادر فرد فوت شده و اولاد و اولاد اولاد (نوه) وی
طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر متوفی و اولاد آن‌ها
طبقه سوم: عموها و عمه‌ها و دایی‌ها و خاله‌ها متوفی و اولاد آن‌ها
شرط مهم و اولیه ارث بردن وارث یا وارثان یک طبقه، آن است که هیچ وارثی از طبقه پیشین وجود نداشته باشد؛ به‌عنوان مثال، در صورت وجود فرزند برای متوفی و نبود موانع ارث در این فرزند، نوبت به خواهرها و برادرهای متوفی برای ارث بردن نخواهد رسید.
نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر
قانون جدید ارث برادر و خواهر با توجه به شرایط و تعداد فرزندان و دیگر وراث ممکن است متفاوت باشد.
- نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر از همان سال‌های ابتدایی تصویب قانون اسلامی به صورت پسران دو سهم و دختران یک سهم بوده است و تا اکنون تغییری در این بخش به وجود نیامده است و تمام اخبار در ارتباط با قوانین جدید سهم ارث دختر و پسر و برابری سهم دختر و پسر، شایعه محض و کذب است.
- در صورتی که تمام فرزندان از یک جنس باشند اموال و ماترک بین آن‌ها به‌صورت یکسان تقسیم خواهد شد.
- اگر تعداد فرزند فقط یکی باشد چه دختر و چه پسر تمام ماترک به ایشان تعلق می‌گیرد.
- اگر وارثان فرد متوفی مادر و پدرش به همراه چند دختر باشند، یک ششم از میراث به پدر متوفی، یک ششم از میراث به مادر متوفی و باقی‌مانده بین دختران به‌طور مساوی تقسیم می‌شود.
- اگر وارثان متوفی شامل پدر، مادر و تنها یک دختر باشد، یک ششم از ماترک او به پدر، یک ششم به مادر و سه ششم آن به دختر تعلق می‌گیرد، در نهایت یک سهم باقی می‌ماند که این سهم یک پنجم به پدر، یک پنجم به مادر و سه پنجم آن به دختر تعلق می‌گیرد.
- اگر وراث متوفی پدر، مادر و یک فرزند پسر و یک فرزند دختر باشد، یک ششم از میراث به پدر، یک ششم به مادر تعلق می‌گیرد و باقی‌مانده بین فرزندان دختر و پسر تقسیم می‌شود به گونه‌ای که پسر دو برابر دختر سهم بگیرد.
- اگر متوفی یک دختر و یک پدر داشته باشد، به پدر یک ششم و به دختر نصف میراث تعلق می‌گیرد، سپس بقیه اموال باقی مانده بر اساس سهم‌الارث هر یک تقسیم می‌شود، به پدر یک چهارم و به دختر سه چهارم اموال می‌رسد.
در قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر به یک اندازه سهم می‌برند؟
در سال‌های اخیر هیچ تغییری در این قانون به وجود نیامده و همچنان سهم‌الارث پسر دو برابر دختر است.
قانون جدید ارث برادر و خواهر و برابری سهم‌الارث تنها در مواردی اجرا می‌شود که تمام فرزندان از یک جنس باشند؛ یعنی همه آن‌ها یا دختر باشند یا پسر در این صورت میراث به‌صورت یکسان میان آن‌ها تقسیم خواهد شد.
مراحل تقسیم ارث
تقسیم ارث به مراحل مختلفی تقسیم می‌شود و توسط شورای حل اختلاف انجام می‌پذیرد؛ در ایران، این مراحل عبارتند از:
۱. درخواست تقسیم ارث: ابتدا، ورثه متوفی برای تقسیم ارث باید درخواست تقسیم را از طریق یک وکیل ارث به شورای حل اختلاف ارث ارائه دهند.
۲. دریافت گواهی انحصار وراثت: هر یک از ورثه می‌توانند به صورت جداگانه درخواست تقسیم ارث کنند و وکیل ارث برای دریافت گواهی انحصار وراثت نیاز به مدارک مورد نیاز دارد، این مدارک شامل شناسنامه و گواهی فوت متوفی، استشهادیه در دفاتر اسناد رسمی، عقدنامه (در صورت متأهل بودن متوفی) و شناسنامه ورثه متوفی می‌شود.
۳. درخواست تقسیم ارث به شورای حل اختلاف: وکیل، پس از دریافت مدارک، درخواست تقسیم ارث را به شورای حل اختلاف ارث ارسال می‌کند.
۴. آگهی در یک روزنامه محلی: شورا پس از درخواست گواهی انحصار وراثت، درخواست ورثه متقاضی را یک نوبت در یک روزنامه محلی آگهی می‌کند، در صورت نبود اعتراض در مدت یک ماه، گواهی صادر می‌شود.
۵. صدور گواهی انحصار وراثت: شورا پس از مراجعه به مراحل قانونی، گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند.
۶. طلب ارث توسط ورثه: پس از صدور گواهی، ورثه می‌توانند از ترکه متوفی، ارث خود را طلب کنند و به انجام مراحل تقسیم ارث بپردازند.
موانع ارث در قانون مدنی
شرایط و موانع ارث یکی از جنبه‌های حائز اهمیت در تقسیم ترکه بین ورثه است، در ادامه، ماده‌های ۸۷۵ تا ۸۸۵ قانون مدنی که به شرایط و موانع ارث اشاره دارند، به صورت خلاصه توضیح داده می‌شوند:
- زنده بودن وارث در زمان فوت متوفی: این شرط از زنده بودن وارث در زمان فوت متوفی برخوردار است، همچنین، فرزند زن باردار می‌تواند ارث ببرد اگر نطفه در زمان فوت متوفی ایجاد شده باشد و نوزاد زنده به دنیا آید.
- کفر: کافران از میراث مسلمانان محروم می‌شوند، اما فرد مسلمان می‌تواند از کفر ارث ببرد، در صورتی که تنها یک فرد مسلمان در میان ورثه باشد، کل ترکه به او تعلق می‌گیرد.
- قتل: اگر ورثه متوفی یکی از ورثه را به قتل برساند، قاتل از ارث بردن محروم می‌شود، اگر قتل به صورت عمد تأیید شده باشد، محرومیت صورت می‌پذیرد.
- لعان: در صورتی که مرد ادعای پدر بودن را نپذیرد، اما اثبات نمی‌کند، لعان صورت می‌گیرد و از ارث بردن محروم می‌شود.
