به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان شهری اسرارآمیز است که حتی گورستان‌های آن هم پر از گنجینه‌های ارزشمند و دیدنی هستند؛ تخت فولاد، نام قبرستانی در این شهر است که به نام‌های لسان‌الارض و بابا رکن‌الدین هم شناخته می‌شود؛ قدمت این گورستان از قرن چهارم هجری تاکنون بوده است و بررسی‌ها نشان می‌دهد پیشینه آن به پیش از اسلام بازمی‌گردد و مشاهیر و علمای برجسته‌ای همچون میرفندرسکی، بابا رکن‌الدین و جهانگیرخان قشقایی را در قلب خود جای داده است، همچنین معماری کم‌نظیر در بناها و حتی سنگ مزارهای آنهر کسی را به تعجب وامی‌دارد؛ در واقع خالی از لطف نیست اگر بگوییم که این قبرستان، شاهد و راوی اتفاقات مختلف در دوره‌های تاریخی متفاوت بوده است؛ یکی از راه‌های دسترسی به این رخدادها و افراد تأثیرگذار، مراجعه به عکس‌ها و اسناد به‌جامانده‌ای است که پس از پژوهش و بررسی‌های بسیار به دست آمده است.
تلاش ۲۰ ساله برای به رخ کشیدن تاریخ نصف‌جهان
حمید خلیلیان، مسئول واحد پژوهش و اطلاعات مجموعه تخت فولاد به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: گنجینه عکس تخت فولاد حاصل تلاش ۲۰ ساله همکارانمان در تخت فولاد است که با نوشتن دانشنامه تخت فولاد، اسناد، مدارک، مصاحبه‌ها و عکس‌هایی به دست آمد و جمع‌آوری شد؛ محتوای این عکس‌ها، شامل تصاویر فردی یا دست جمعی مشاهیر، وقایع مهم مربوط تخت فولاد، اعیاد، تجمعاتی که در مصلی تخت فولاد برگزار می‌شد و حتی بناهای تاریخی آنجا است.
وی ادامه می‌دهد: قدمت این تصاویر از قدیم‌ترین ایام، یعنی مربوط به دوره قاجار است و ارنست نولته آلمانی که چندین سال در اصفهان بود، عکس‌هایی از اصفهان داشت که بعدها چاپ شد و تعدادی از این عکس‌ها، مربوط به تخت فولاد مثل تکیه بابارکن‌الدین و میرفندرسکی بود؛ بعد از آن، پیشگامان هنر عکاسی در اصفهان همچون مرحوم غلامحسین درخشان، میرزا ابوالقاسم جلا و میرزا حسن خان شمس و میرزا مهدی چهره‌نما بود که تمام این افراد در مجموعه تخت فولاد خاک هستند؛ عکس‌هایی وجود داشت که همچنان شناسایی نشده بود که با کمک بزرگان اصفهان، شناسایی و قابل معرفی شدند.
مسئول واحد پژوهش و اطلاعات مجموعه تخت فولاد با تاکید بر نقش این عکس‌ها در روایت تاریخ شفاهی اصفهان و کمک به محققان می‌گوید: این عکس‌ها یا بزرگانی هستند که در امور شهری، سیاسی، فرهنگی، نظامی و مذهبی نقش داشتند یا تصاویری است که وقایع و اتفاقاتی که در اصفهان رخ داده را روایت می‌کند؛ مثلاً عکسی از تظاهرات دسته‌جمعی علما و مردم اصفهان وجود دارد که به قیام ۲۸ تیر سال ۱۳۳۱ شمسی می‌پردازد؛ قیامی که آیت‌الله کاشانی دستور تجمع دادند و چندین نفر زخمی شدند و افرادی همچون آیت‌الله جرقویه‌ای به شهادت رسیدند.
از دوران قاجار تا روزهای حماسه
خلیلیان با اشاره به اینکه قسمت مهمی از تخت فولاد به گلستان شهدا مربوط می‌شود، ادامه می‌دهد: بسیاری از عکس‌ها، مربوط به دوران دفاع مقدس است؛ در این عکس‌ها، اعزام‌ها و تشییع جنازه‌ها به‌خصوص در ۲۵ آبان که روز اصفهان نامیده شده است، عکس‌های دسته‌جمعی رزمندگان در جبهه و حتی عکس با خانواده‌ها، وجود دارد و عمده این عکس‌ها در مکان دیگر و موزه اسناد جنگ و دفاع مقدس مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
وی خاطرنشان می‌کند: گنجینه‌ای از اسناد و مدارک تخت فولاد داریم که در آن با توجه به فعالیت‌های که انجام شده است برای دانشنامه، مواردی همچون اسناد، دستخط علما و مشاهیر، افاضات اجتهادی آنها، احکامی که برای برخی افراد، همچون رجال سیاسی صادر شده، نامه‌هایی که بین علما با مشاهیر، خانواده و یا افراد سیاسی، جمع‌آوری شده است، همچنین قرار است که این موارد در موزه گنجینه اسناد به نمایش دربیاید، البته موزه گنجینه سنگ هم وجود دارد که سنگ‌های شاخص در تخت فولاد را از نظر تاریخی، نوع سنگ نوشته، خط و نقوش در تکیه میرفندرسکی به نمایش می‌گذارد.
مسئول واحد پژوهش و اطلاعات مجموعه تخت فولاد ادامه می‌دهد: نمایشگاه عکس در تکیه سیدالعراقین که یک آرامگاه خانوادگی و مربوط به خاندان میرزا حسین خان خواجوی نوری است، برگزار می‌شود، در واقع این خانه، یادگاری از ایشان بوده که مزار او نیز در این آرامگاه خانوادگی است.
وی تصریح می‌کند: در قسمت تک عکس، هر یکی دو ماه، عکس‌های تازه‌یاب عوض می‌شود تا نشان دهد این موزه همیشه پویا است، همچنین به کمک این عکس‌ها و موزه، خانواده‌ها تشویق می‌شوند عکس‌هایی که دارند را به عنوان عکس تازه‌یاب هدیه کنند یا آن را برای مدتی به امانت بگذارند.
سرزمینی که بستری برای تجمعات سیاسی و اجتماعی بود
در ادامه محمود فروزبخش، اصفهان‌پژوه به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: باید این سوال را پاسخ دهیم که مخاطب ما به چه دلیلی باید به عکس خانه بیاید؛ در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که وقایع در گذر زمان فراموش می‌شوند؛ برای آنکه بتوانیم آن وقایع را زنده نگه داریم نیاز به خاطره داریم؛ درواقع خاطره‌ها ماندگار هستند و برای برقراری خاطره‌ها نیاز به مکان داریم.
وی ادامه می‌دهد: مکان، جایی است که زمان را برای ما نگه می‌دارد و این قدرت اصلی عکس خانه است؛ بعد از آن باید به فلسفه عکس بپردازیم؛ عکس، نگه‌داشتن یک لحظه از زمان است که البته داستان فراوانی را قبل و بعد خودش حمل می‌کند؛ مثلاً در این مجموعه، عکسی وجود دارد که آقانجفی به همراه مردم در دفاع از مشروطه در سرزمین تخت فولاد تجمع کردند، چندین حرف در این عکس نهفته است؛ اول محوریت یک عالم دینی آن هم آقانجفی با آن خصلت‌های خاصش و دوم، تجمع مردمی که نشان می‌دهد نهضت‌های اسلامی تا چه میزان مردمی بوده است.
اصفهان‌پژوه خاطرنشان می‌کند: مطلب سوم، اینکه مکان تجمع تخت فولاد بوده نشان می‌دهد این سرزمین تنها کارکرد عبادت و خلوت ندارد بلکه تجمعات سیاسی و اجتماعی در آن شکل می‌گرفته است، این نشان می‌دهد که این تجمعات، رنگ مقدسی هم داشته است، مطلب چهارم، شکل و اهمیت خود عکاسی است که چگونه این همه مردم کاملاً هماهنگ شده‌اند تا از آنها عکسی گرفته شود؛ که این هم اشاره به شعور مردم و حوصله عکاس دارد، در واقع عکس دارد حرف‌های قبل و بعدش را برای ما می‌گوید و حالا تصور کنید یک مجموعه عکس همه در کنار هم چقدر می‌تواند برای مخاطب حرف داشته باشد.
فروزبخش گفت: ممکن است بپرسید که آیا این عکس‌ها را از فضای مجازی می‌توان دنبال کرد یا خیر؛ اما پاسخ مشخص این است که با حضور در عکس خانه تخت فولاد شما در تاریخ حاضر می‌شوید؛ تاریخی که محور اصلی آن معنویت بوده؛ درست است که عکس‌های فراوانی از مشاغل مختلف وجود دارد اما در نهایت اتمسفر حاکم بر تخت فولاد، رنگی معنوی دارد و این خاصیت جایی است که در آن یاد مرگ و معاد جاری باشد پس در هر صورت فرق دارد شما در خانه بنشینید و انگشتانتان را روی گوشی جابه‌جا کنید یا در میان این عکس خانه قدم بزنید و آب و هوای متفاوت اینجا را تنفس کنید.
وی با بیان اینکه عکس خانه سعی کرده است آدم‌ها با سلیقه‌ها و سطوح ادراکی گوناگون را هر یک به نحوی درگیر خود کند، گفت: ممکن است برای شخصی فقط لذت آنی مطرح باشد؛ این بسیار خوب است و حتماً برای این دسته از مخاطبینمان هم محتواهایی داریم که با فرم‌هایی متنوع ارائه شده است؛ ممکن است شخصی بخواهد دقیق‌تر شود و دقایقی به ماجرای یک عکس سفر کند و ما برای این شخص هم بستری را برای تأمل و درنگ فراهم کرده‌ایم؛ شاید شخصی بخواهد سندی پیدا کند تا در پژوهشی مستند صحبت کند و در این راستا، فضا برای این محققان هم آماده شده است ممکن است شخصی به دنبال کشف روابط علی و معلولی در تاریخ باشد و بخواهد فراتر از درک خود ما از عکس‌ها حرف بیرون بکشد، این دیگر واقعاً عالی است و این دسته از بهترین مخاطبانی هستند که ما به دنبال آنها هستیم.
اصفهان‌پژوه با بیان اینکه علاوه بر عکس‌های قدیمی چه تکی و چه دسته‌جمعی، بخشی از عکس خانه اختصاص به نمایش تکیه‌های تخت فولاد دارد، ادامه می‌دهد: این تکیه‌ها جلوه‌هایی از هنر، زیبایی و معنا هستند. گاه مقایسه وضعیت فعلی این تکایا با عکس‌های قدیمیشان، حرف‌هایی نگفته دارد و گاه درک مکانی و جغرافیایی هر تکیه خودش می‌تواند نکته‌ای را به مخاطبش بگوید. دسته آخر این عکس‌ها به بزرگانی برمی‌گردد که از این مکان بازدید کرده‌اند و شکار عکاسان شده‌اند؛ برخی از ایشان از معروفان روزگار ما هستند و برخی دیگر کوچ کرده‌اند و خودشان به خاطره‌ای تبدیل شده‌اند؛ خلاصه عکس‌خانه، مکان چند بعدی است و البته ابعاد دیگری هم می‌توان به آن اضافه شود؛ در حال حاضر، حضور دو جفت چشم، مهم‌ترین رکن تکمیل‌کننده این ترکیب‌بندی تاریخی است.
به گزارش ایمنا، افتتاحیه این عکس خانه، عصر پنجشنبه، بیست‌وچهارم خرداد در تکیه سیدالعراقین برگزار خواهد شد و میزبان تمام دوستداران گردشگری و تاریخ و هویت اصفهان خواهد بود.
نظر شما