به گزارش خبرگزاری ایمنا، کلمه موزه برگرفته از واژه‌ای یونانی و نام تپه‌ای در آتن است که در آن عبادتگاهی برای موز ها که الهه هنر و صنعت بوده‌اند، ساخته شده بود؛ در واقع نخستین موزه با مجموعه‌های خصوصی افراد توانمند، خانواده‌ها و مؤسسات هنری آغاز شد که شامل اشیای طبیعی و نایاب می‌شد؛ در ایران ساخت نخستین موزه به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا نسبت داده می‌شود.
انواع زیادی از موزه وجود دارد؛ از مجموعه‌های بزرگ در شهرهای بزرگ که انواع مجموعه‌ها را پوشش می‌دهد تا موزه‌های کوچک که یک یا چند دسته خاص را شامل می‌شود. موزه هنرهای زیبا، هنر کاربردی، صنایع دستی، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، قوم‌شناسی، تاریخ فرهنگی، تاریخ نظامی، علم، فناوری، موزه کودکان، نقشه، تاریخ طبیعی، سکه‌شناسی، گیاه‌شناسی، علوم طبیعی و تمبرشناسی و کاخ موزه‌ها از جمله موزه‌های پراهمیت به حساب می‌آید؛ شعار روز جهانی موزه در سال ۲۰۲۴ «موزه‌های آموزشی و پژوهشی» بود که بر نقش حیاتی مؤسسات فرهنگی در ارائه یک تجربه آموزشی جامع تأکید دارد.
موزه‌ها، شناسنامه تاریخ و هویت یک ملت
مرتضی خاکسار، کارشناس گردشگری به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: به صورت اجمالی، درباره اهمیت موزه‌ها در سطح منطقه‌ای، ملی و حتی فراملی در سطح کشورها، باید گفت که وجود سبقه هر چیزی در جامعه کنونی به اصالت آن برمی‌گردد؛ مثلاً اگر بخواهیم یک مدل وسیله نقلیه یا ابزاری را استفاده کنیم، به شناسنامه و سابقه آن توجه داریم، اگر سابقه روشنی داشته باشد احتمالاً از آن استفاده می‌کنیم؛ در واقع می‌توان گفت شناسنامه کاربردی هرچیزی سبقه و زمان آن است. یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تاریخی، فرهنگی و اصالت ملت‌ها، نگهداری و حفاظت فرهنگی از میراث آن ملت است.
وی افزود: یکی از مواردی که موجب می‌شود هویت فرهنگی ملی و تاریخی ثبت شود و شناسنامه‌ای اثر بخش برای آن جامعه در سطح جامعه باشد، وجود موزه‌ها است که می‌تواند اثرات بسیار خوبی داشته باشد، به‌طوری که در قطعنامه شماره پنج مجمع عمومی کمیته موزه‌ها با توجه به اهمیت فرهنگی آن، هجدهم ماه می میلادی تحت عنوان روز جهانی موزه‌ها ثبت شد؛ در ایران نیز هر سال بیست‌وهشتم اردیبهشت روز جهانی موزه‌هاست و این به اهمیت ملی و جهانی کشورمان می‌افزاید.
کارشناس گردشگری ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم با مقیاس درجه اهمیت، موزه‌ها را دسته‌بندی کنیم، باید گفت نخستین موزه، موزه ایران باستان است که یکی از مهم‌ترین منابع فرهنگی ما به حساب می‌آید، پس از آن می‌توانیم به موزه هنرهای معاصر در پارک لاله تهران به‌عنوان یک گنجینه مهم فرهنگی اشاره کنیم که آثار فرهنگی، تاریخ طبیعی و آثار انسان‌های تأثیرگذار در جامعه در آن نگهداری می‌شود؛ موزه سوم، موزه تخت جمشید است که آثار، معماری و ابنیه قدیمی، کاملاً حفظ شده است؛ موزه تاریخ طبیعی همدان هم که در سال ۱۳۶۱ افتتاح شده، زندگی و حیات زیستی کشور ایران از حلزون‌ها، اسفنج‌ها، کلکسیون پروانه‌ها و نمونه‌های نادر حیات وحش و حیات طبیعی ایران را به تصویر کشیده است؛ مجموعه موزه کاخ‌های سعدآباد تهران در دوران پهلوی اول و دوم و حتی قبل از آن در زمان قاجار و ناصرالدین شاه وجود دارد نیز پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است؛ موزه حوزه ارتباطات تهران که ابزارهای ارتباطی از زمان قدیم تا به امروز مثل پست و چاپار را نشان می‌دهد که سبقه ارتباطات، تاریخ، فرهنگ و هنرهای قدیم و معاصر باید در بستری به نام موزه‌ها تبیین و نگهداری شود که این اتفاق در کشور ما افتاده و موزه‌ها روزبه‌روز در حال گسترش است.
موزه‌ای به وسعت یک سرزمین
خاکسار خاطرنشان می‌کند: ناگفته نماند شهرهایی همچون اصفهان، یزد، کرمان، تبریز و جای جای ایران، دارای موزه‌های بسیار بزرگی هستند؛ مثلاً تاریخ و تمدن شهری همچون اصفهان به اندازه‌ای زیبا و نادر است که در گردشگری دنیا و یونسکو، ثبت فرهنگی است و هر سال، مشتاقان زیادی از اندیشمندان و محققان خارج از کشور برای بازدید و تهیه فیلم و اسلاید به این شهر می‌آیند، این موضوع مبین آن است که شهرهای کل سرزمینمان ایران، گویای تمدن و سبقه بالای فرهنگی هستند که اهمیت فرهنگی ایران در سطح جهانی، چندین برابر می‌کند.
وی تصریح می‌کند: در ساخت موزه باید به دو عامل توجه کرد، یکی نقطه‌های جغرافیایی و مکان‌یابی موزه‌ها است که در معمولاً در مراکز پرتردد شهرها باشند؛ البته که نگهداری و سیستم امنیتی در مراکز شهرها هم اهمیت دارد؛ مسئله مهم دیگر ظرفیت پذیرش فیزیکی موزه‌هاست، زیرا هرچقدر بتوانیم ظرفیت فیزیکی موزه‌ها را از نظر تعداد افزایش دهیم و فضا را بیشتر کنیم، به‌طور قطع استقبال بیشتری خواهد شد؛ باید بتوانیم نرخ بازدید موزه‌ها را در سطحی نگه داریم که عموم جامعه انگیزه رفتن به آن را داشته باشند؛ در این راستا می‌توان از سازمان‌هایی مانند صداوسیما، شبکه‌های اجتماعی، مدارس و دست‌اندرکاران استانی و سازمان میراث فرهنگی، کمک گرفت که با تولید تیزر یا فیلم و پخش آن به صورت مدون، به معرفی جاذبه‌های و افرایش انگیزه‌های عمومی برای بازدید بپردازند.
زنگ موزه‌های ایران
خاکسار تصریح می‌کند: در سطح آموزش عمومی، توصیه می‌کنم کتابی به نام مجموعه موزه‌های ایران در هر مقطع تحصیلی با توجه به صلاحدید، به عنوان یک درس گنجانده شود تا وقتی دانش‌آموزی به‌طور مثال در مقطع متوسطه فارغ‌التحصیل می‌شود، حداقل سبقه فرهنگی خود را مطالعه کرده باشد و ذهنیتی درباره تاریخ، تمدن، طبیعت، فرهنگ و حکومت‌ها داشته باشد.
کارشناس گردشگری بیان می‌کند: فکر می‌کنم در بدنه میراث فرهنگی و گردشگری، باید لایحه‌ای در مجلس تصویب شود که ضعف‌های فرهنگی درباره آثار تاریخی و ابزارها و لوازم، تبیین و حل شود؛ در واقع بسیاری از ابزار، ادوات، لوازم و وسایل مربوط به تاریخ و فرهنگ ایرانی در موزه‌های خارج از ایران، به‌طور مثال موزه لوور پاریس مشاهده می‌کنیم؛ باید قوانینی تنظیم شود که از فروش و انتقال لوازم و ابزارهای تاریخی جلوگیری شود؛ مثلاً نباید یک ابزار از دوره هخامنشیان را در موزه لوور پاریس و در کشور مشاهده کرد، هرچه متعلق به هر کشور است، باید در همان جا به نمایش گذاشته شود؛ به‌طور کلی احساس می‌کنم در حوزه ارائه یک راهکار قانونی در این حوزه، ضعف‌هایی وجود دارد؛ البته که اخیراً اتفاقات خوبی در راستای برگرداندن لوایح سنگین تاریخی به کشور توسط دولت انجام شده است.
فرهنگ موزه از بازدید آن مهم‌تر است!
خاکسار ادامه می‌دهد: یکی دیگر از ضعف‌ها این است که با توجه به سبقه فرهنگی کشورمان، فرهنگ موزه را برای مردم جا نیانداخته‌ایم تا اثربخشی و تنوعی که در آثار موزه‌ها وجود دارد به مردم معرفی کنیم؛ مردم فکر می‌کنند در موزه‌ها، فقط ابزار و ادوات تاریخ و تمدن را بررسی می‌کنند، اما نمی‌دانند که در بحث آموزش موزه‌ها، می‌توان مواردی همچون موزه تاریخ طبیعی ایران و موزه صنعت و فناوری امروز کشور را معرفی کرد؛ در واقع این موضوع کمک می‌کند تا بتوانیم زیرساخت‌های همه جنبه‌های موزه را به مردم معرفی کنیم؛ گستردگی موزه‌ها در تمام ابعاد است، مثلاً در زمینه موسیقی، ادوات و نحوه تکامل آن در ایران و جهان اقداماتی انجام شده است که ما نیز می‌توانیم از آن بهره ببریم.
وی با بیان اینکه موزه‌ها، پیونددهنده عنصرهای فرهنگی و تعاملات جهانی کشور ما با جهان و بالعکس است، می‌گوید: موزه یک پل ارتباط فرهنگی و شاه‌راه ارتباطی بزرگ و مهم در سطح ملی و فراملی است؛ جامعه علمی و فرهنگی دنیا می‌تواند با قرار گرفتن در این مسیر به پیشرفت‌های بزرگی دست پیدا کند. موزه الهام گرفتن از تجربیات گذشته و ساخت راه آینده برای تمام دنیاست که سیر تحولی نظام زندگی انسان را در قالب فرهنگ، ارزش‌ها، مذهب، توسعه ارتباطات، پیشرفت‌های علمی و دستیابی به نظم نوین جهانی است، حتی مواردی همچون آب و هوا، سیر تاریخ طبیعی و تحول زیستی، تخریب زمین و توسعه پایدار را می‌توان با فرهنگ موزه داری در سطح ملی و جهانی به یک هم‌افزایی و تبادل اطلاعات برای ساخت جهان بهتر تبدیل کرد.
کوله‌بار تجربه نیاکانمان را رها نکنیم!
کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه نشست‌های موزه‌های تاریخ طبیعی می‌توانند نتایج خوبی داشته باشند، اظهار می‌کند: اثر مخرب و گاهی جبران‌ناپذیر گازهای گلخانه‌ای، تغییرات اقلیم آب و هوایی و برخی مسائل ناگوار دیگر، نشان‌دهنده این است که روی گذشته خود کار نکردیم و الهامی از تجارب زیستی و بومی خود نگرفتیم. پرداختن به فرهنگ موزه و موزه‌داری در سطح کلان ملی و جهانی می‌تواند به یک هم‌افزایی فرهنگی و محیط زندگی بهتر و آرام‌تر و آرامش در جوامع و جهان منجر شود؛ امیدواریم در بستر دولت، حمایت‌ها و تبلیغات بیشتری صورت گیرد، ساخت موزه‌ها بیشتر باشد و به غنای فرهنگی ما در سطح جهانی کمک کند تا بتوانیم تا تحول و تکامل خود در حوزه‌های مختلف را بیشتر به دنیا نشان دهیم و تعاملات بیشتری داشته باشیم؛ موزه‌ها نقش اساسی در تولید آسایش در زندگی ما دارند و با پرداختن به مسائل قدیم و توسعه فرهنگ موزه می‌توان به باروری فرهنگی و تعاملات اجتماعی بین‌المللی قابل توجهی رسید.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، نقش موزه در تبادلات فرهنگی، غنی‌سازی فرهنگ‌ها، توسعه درک متقابل، همکاری و صلح میان مردم بسیار پررنگ است و روز موزه، بهانه خوبی است برای اینکه مردم، در رابطه با این موضوعات، اطلاعات بیشتری کسب کنند.
نظر شما