به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، نرخ زاد و ولد جهانی بر اساس داده‌های بانک جهانی نسبت به سال ۱۹۶۳ که برابر ۵.۳ ثبت شده است، همواره در حال کاهش است و در حال حاضر به ۲.۳ رسیده است. با این وجود، جمعیت جهان در چارچوب پارامترهای رشد در حال افزایش است و سازمان ملل متحد رشد جمعیتی دو میلیاردی را در ۳۰ سال آینده پیش‌بینی می‌کند و این یعنی جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد و در دهه ۲۰۸۰ به ۱۰.۴ میلیارد می‌رسد. روند کاهش نرخ تولد در دهه‌های پیشین، بیشتر در کشورهای پردرآمد شمالی مشاهده می‌شد اما این روند در عصر حاضر به سایر مناطق جهان گسترش یافته است و بر اساس برآورد مجمع جهانی اقتصاد، کاهش میزان زاد و ولد به یک پدیده جهانی تبدیل شده است که همه‌گیری کووید -۱۹ این روند را در بسیاری از کشورها تسریع کرده است. همچنین کاهش نرخ تولد با فرایندهای مهاجرت و کاهش جمعیت روستاها مرتبط است، هرچند شهرها نیز از این روند در امان نیستند.
اسپانیا در سال ۲۰۲۳ پایین‌ترین رقم تاریخی تولد را از سال ۱۹۴۱ تا کنون ثبت کرده است که منعکس‌کننده نگرانی‌های فزاینده در مورد کاهش جمعیت است. وضعیت در اسپانیا یک مثال تکان‌دهنده است که نشان از روند گسترده‌تری دارد که در بسیاری از کشورها در حال وقوع است. کاهش جمعیت چین برای دومین سال پیاپی شتاب گرفته است و طبق گزارش اداره ملی آمار چین، تعداد کل مردم چین در سال ۲۰۲۳ با ۰.۲ درصد کاهش به ۱.۴۰۹ میلیارد نفر رسیده است. این کشور سال‌ها است که با روندهایی مبارزه می‌کند که منجر به پیری جمعیت شده و ناشی از سیاست‌های گذشته کنترل جمعیت از جمله سیاست تک‌فرزندی و افزایش بی‌میلی در میان جوانان برای بچه‌دارشدن است. جمعیت ژاپن پس از رسیدن به ۱۲۸ میلیون نفر در سال ۲۰۰۸ شروع به کاهش کرده و در سال ۲۰۲۲ به ۱۲۵ میلیون نفر رسیده است. پیش‌بینی می‌شود که با ادامه این روند، جمعیت ژاپن در سال ۲۱۰۰ به ۶۳ میلیون نفر یعنی نیمی از جمعیت آن در سال ۲۰۲۲ کاهش یابد. این روند در کشورهای دیگر نیز در حال مشاهده است؛ میانگین سنی که افراد برای والدین شدن انتخاب می‌کنند افزایش یافته است، میانگین تعداد فرزندان در هر خانواده کاهش یافته است و درصد فزاینده‌ای از افراد ترجیح می‌دهند بدون فرزند بمانند. نرخ باروری در اسپانیا ۱.۱۹ فرزند به ازای هر زن است، درحالی‌که در فرانسه ۱.۸۳، ایتالیا ۱.۲۵، پرتغال ۱.۳۸ و ایالات متحده ۱.۷ است. در بریتانیا نیز نرخ باروری به پایین‌ترین حد خود در دو دهه گذشته رسیده است.
عوامل مؤثر بر روند کاهشی نرخ زادوولد
یکی از عوامل مؤثر بر کاهش تمایل به فرزندآوری، هزینه‌های بالای اقتصادی برای داشتن و تربیت فرزند است که یک مشکل حاد برای خانوارهای کم‌درآمد به شمار می‌آید و منعکس‌کننده افزایش شکاف درآمدی در جوامع است.
در کنار گزارش‌های کاهش جمعیت، مقالات بسیاری حتی جنبه‌های منفی‌تری را در نظر می‌گیرند و تعداد حیوانات خانگی را با تعداد کودکان در کشورها مقایسه می‌کنند. در اسپانیا تعداد سگ‌ها سه میلیون بیشتر از تعداد کودکان است و این خبر در هفته‌های اخیر مورد توجه رسانه‌های اجتماعی قرار گرفته است و از آن به‌عنوان یک عامل مؤثر در کاهش نرخ زاد و ولد و چالش‌های کاهش جمعیت نام برده شده است. با این حال، واقعیت بسیار پیچیده‌تر از خلاصه کردن آن به ترجیح مردم برای نگهداری از حیوانات خانگی بر مسئولیت‌های سنگین تربیت کودک است.
یکی از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت کشورهای غربی، نابرابری جنسیتی است، زنانی که مادر می‌شوند شغل خود را از دست می‌دهند، تعادلی بین کار و زندگی و شبکه حمایتی مناسب برای مراقبت از نوزادان وجود ندارد و همین امر منجر به تصمیم‌گیری برای مادرنشدن در این کشورها می‌شود.
کاهش جمعیت با اشتغال نامطمئن و نبود امنیت اقتصادی رابطه مستقیم دارد که به‌طور عمده بر نسل Z و نسل هزاره که در حال حاضر در سن باروری خود هستند تأثیر می‌گذارد. طبق مطالعه دانشگاه ایالتی میشیگان، از هر پنج بزرگسال در ایالات متحده، یک نفر تمایل به بچه‌دار شدن ندارد.
تغییر جهانی در سبک زندگی نیز اثرات قابل‌توجهی در این روند دارد و با افزایش مهاجرت بیشتر مردم به مناطق شهری، میانگین تعداد فرزندان در هر خانواده نیز کاهش می‌یابد چراکه شهرها آهنربای اصلی جمعیت جهان در قرن بیست‌ویکم هستند.
پیامدهای کاهش جمعیت
ارتباط بین شهرها و نرخ زاد و ولد، فراتر از توضیح دلایل کاهش نرخ تولد است و توضیح پیامدهای این روند کاهشی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از این پیامدها، کاهش جمعیت است که برای شهرهای آینده مشکل بزرگی ایجاد خواهد کرد. مطالعه انجام‌شده توسط دانشگاه ایلینوی شیکاگو پیش‌بینی می‌کند که ۴۳ درصد از شهرهای ایالات متحده تا سال ۲۱۰۰ کاهش جمعیت را تجربه می‌کنند و فقط کلان‌شهرها شاهد افزایش جمعیت خواهند بود. البته این کاهش جمعیت تنها به دلیل کاهش نرخ تولد نیست و عوامل دیگر مانند تغییرات آب‌وهوا و افزایش هزینه‌های زندگی نیز در این اتفاق اثر دارند. در آینده نزدیک شهرهای متوسط با کاهش جمعیتی مواجه می‌شوند که در حال حاضر در مناطق روستایی تجربه می‌شود. شهرهای کوچک در بعضی مناطق اروپا هم اکنون در حال تجربه این کاهش جمعیت هستند.
پرداختن به موضوع کاهش جمعیت و چالش‌های ناشی از پیری جمعیت نیازمند تصمیم‌گیری فعالانه توسط سازمان‌های برنامه‌ریزی شهری است. پویایی در حال تغییر، برخی از زیرساخت‌ها و خدمات شهری را منسوخ می‌کند و نیاز به توسعه زیرساخت‌های جدید را بیش از پیش مطرح می‌کند که شهرها باید برای پاسخ به این چالش، مجموعه‌ای از بهترین شیوه‌ها را اتخاذ کنند.
چالش‌های جمعیتی همچنین با مسائل اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی مرتبط هستند، تولید ناخالص داخلی هر کشور با کاهش جمعیت نیروی کار کاهش می‌یابد، مگر اینکه افزایش زیادی در بهره‌وری وجود داشته باشد. کمبود نیروی کار بر بخش‌ها و مشاغل مختلف به‌ویژه بخش خدمات اجتماعی و عمومی مانند آموزش و مراقبت‌های بهداشتی تأثیر می‌گذارد و ممکن است منجر به تعطیلی بعضی مراکز و مشاغل شود. شهرها باید کاهش جمعیت و کاهش نرخ زاد و ولد را در استراتژی‌ها و پیش‌بینی‌های خود بگنجانند تا بتوانند به شیوه مؤثر به چالش‌ها و مشکلات پیش‌آمده رسیدگی کنند.
سیاست‌های تطبیقی جمعیت در کشورهای مختلف
بعضی از شهرها توانسته‌اند راه‌های موفقیت‌آمیزی برای رسیدگی به این چالش‌ها ارائه دهند، برای مثال شهر ساراگوزا در اسپانیا، «فروشگاه‌های دوستانه» را متناسب با نیازهای افراد مسن پیاده‌سازی کرده است، اسلو در نروژ، خدمات حمل‌ونقل کم‌هزینه را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است، شهر آمستردام هلند، طرح‌ها و بحث‌های فرهنگی را برای رسیدگی به نیازهای جمعیت سالخورده معرفی کرده است و بارسلون با کمک طرح مسکن‌های اشتراکی، از زندگی مشترک بین‌نسلی حمایت می‌کند. ژاپن سقف کمک‌هزینه‌های آموزشی را از دبیرستان به آموزش عالی افزایش داده و کمک‌های اقتصادی بیشتری برای حمایت از فرزندآوری اختصاص داده است. بعضی از شهرهای چین مردم را به فرزندآوری در سال زودیاک چینی اژدها (سال ۲۰۲۴) که سال فرخنده‌ای برای چینی‌ها به حساب می‌آید، تشویق کرده‌اند. هدف همه این طرح‌ها، توقف روند کاهشی میزان زادوولد، تقویت همزیستی و رسیدگی مؤثر به چالش‌های مرتبط با پیری جمعیت است.
نظر شما