به گزارش خبرگزاری ایمنا، مجموعه‌های تاریخی شهرها به‌عنوان مکانی واجد ارزش‌های میراث فرهنگی، نمود هویت، تاریخ، اندیشه‌ها و نوع نگرش مردم در ادوار مختلف تاریخی هستند و ارزش‌های منسوب به آن‌ها می‌توانند نقش عمده‌ای در جهت حفاظت و سرمایه گذاری در قالب گردشگری فرهنگی ایفا کنند؛ در این میان یکی از این مجموعه‌های تاریخی، بازارهای تاریخی به حساب می‌آیند که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میراث‌های تمدن بشر، از جمله اصلی‌ترین مقصدهای گردشگری، به ویژه گردشگری اقتصادی، فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شود از همین رو گردشگری بافت‌های تاریخی و به خصوص بازارها، به‌عنوان یکی از اشکال گردشگری، برای شهروندان یک شهر و کسانی که از دیگر نقاط به شهرها می‌آیند محسوب می‌شود.
بررسی پیشینه مطالعات در این زمینه نشان می‌دهد که صنعت گردشگری در ایران دارای فرصت‌ها و محدودیت‌هایی است و بر همین اساس اکبر رضوانیان، یکی از کارشناسان گردشگری با بیان اینکه بازارهای تاریخی نبض اقتصادی شهر به حساب می‌آیند، اظهار می‌کند: بیشتر معماری بازارهای تاریخی ما به‌گونه‌ای است که همه نمادهای موجود در خانه و فضاهای مختلف شهری در آنجا واقع شده است.
تطابق کارکرد محتوایی و معماری، شرط حفظ جایگاه بازارهای تاریخی
وی ادامه می‌دهد: طبیعتاً هرچه نقش بازار را در یک منطقه تضعیف کنیم یا تضعیف شود ناخودآگاه بر زندگی مردم و اقتصاد شهری تأثیر خواهد گذاشت؛ بر همین اساس بازارهای تاریخی ما در سطح شهر و گذرهای تاریخی و… بسیار نقش آفرینند، به طوری که هرچه این گذرها کارکرد خود را حفظ کنند محله و ساختار اقتصادی آن نیز حفظ خواهد شد و هرچه کارکردهای اقتصادی گذرها و بازارچه‌های محلی از دست برود طبیعتاً آن گذر متروکه شده و افراد از آن مهاجرت می‌کنند.
این کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه اقلیم تغییر نمی‌کند و کارکرد بازار نیز باید بر همین اساس تنظیم شود، تصریح می‌کند: به اعتقاد من اگر کارکردهای معماری و کارکردهای محتوایی با هم تطابق پیدا کنند و خلأهایی که در همه جا می‌بینیم را با مدیریت به درستی رفع کنیم، بازارهای تاریخی ما می‌توانند جایگاه خود را مثل گذشته حفظ کنند و نقش‌آفرینی لازم را داشته باشند.
رضوانیان با بیان اینکه بازارهای تاریخی یکی از مهم‌ترین محورهای گردشگری شهرهای تاریخی محسوب شوند، عنوان می‌کند: بازارهای تاریخی ما در قلب شهر واقع شده‌اند و به‌طور طبیعی می‌توانند با ارتباط مطلوب و با مفهوم صنایع دستی نقش بسیار ویژه‌ای را ایفا کنند؛ به طوری که اگر بتوانیم ارتباط فضاهای موجود در بازار همچون راسته‌ها، تیمچه‌ها، بازارچه‌ها و مواردی از این دست را با موضوعیت، محتوا و مفهومی همچون صنایع دستی به صورت واقعی حفظ کنیم، در عرصه گردشگری نیز می‌توانیم نقش بسیار جدی‌ای را ایفا کنیم.
وی می‌گوید: زنجیره گردشگری شامل اقامت، خوراک، راهنما، صنایع دستی و مواردی از این دست است که همه این دانه‌های زنجیری اگر بتوانند به‌درستی نقش‌آفرینی داشته باشند، به‌طور قطع اقتصاد گردشگری ما روز به روز پویاتر خواهد شد.
بازارهای تاریخی، گذرگاهی در دل تاریخ و تجارت
مرتضی خاکسار، از دیگر کارشناسان حوزه گردشگری نیز بر این باور است که در قرن بیستم و بیست‌ویکم نگرش جدیدی بر پنجره گردشگری در حال باز شدن است که مردم دنیا را به دو دسته تقسیم می‌کند و اظهار می‌کند: دسته نخست گردشگران صنعت سبز یا نو که از جمله گردشگران طبیعت‌گرد هستند و به جاذبه‌های طبیعی مانند دریاها، ارتفاعات بلند، کوه‌ها و مواردی از این دست در سطح دنیا علاقه دارند و دسته دوم گردشگرانی که به مسائل تاریخ انسانی، باستانی و عوارض دست‌سازی که توسط انسان خلق شده و ناشی از فعالیت‌های زیستی انسان است، علاقه‌مند هستند.
وی ادامه می‌دهد: در این دو نوع گردشگری، ایران از نظر بافت گردشگری تاریخی طبیعی جزو ۱۰ کشور نادر بر کره زمین است که استعداد جذب گردشگری طبیعی را دارد، اما در گردشگری تاریخ تمدن، ابنیه، ساختمان و بناهای تاریخی جزو نهمین کشور در دنیا قرار دارد؛ به‌طوری که اگر ما با جنگ‌های مختلفی روبه‌رو نبودیم چه بسا در رده اول قرار می‌گرفتیم، اما اکنون در گروه ۸ و ۹ قرار داریم.
کارشناس گردشگری با بررسی ساز و کار گردشگری و جایگاه کشور تصریح می‌کند: امروزه بازارهای جدید و لاکچری زیاد برای افراد جالب نیست و چیزی که به آن‌ها معنا، صفای روحی و ذهنی را می‌دهد، جاذبه‌های طبیعی شهری قدیم همانند استان اصفهان، تبریز، خراسان، آذربایجان و مواردی از این دست است که به خاطر قدمت، وسعت و صفایی که دارند اگر نگاهی به آن‌ها بیندازیم، شاهدیم که محل گشت و گذار توریست‌های داخلی و خارجی است.
خاکسار عنوان می‌کند: به‌طور کلی جاذبه‌های بومی همچون غذاخوری‌های قدیمی و سنتی، حمام‌های تاریخی، موزه‌ها، چایخانه‌ها و موارد از این دست از جمله مواردی هستند که در بازارهای قدیمی و حتی مساجد برای نگاه پر رمز و راز توریست نقطه عطف جالبی است؛ به‌عنوان مثال در بازارهای قدیمی گردشگر خارجی می‌آید و از صنایع آن، پوشاکو خوراک دیدن و گاهی خریداری می‌کند و دلار خود را به ریال تبدیل می‌کند، از این‌رو این فعالیت منبع درآمدی را ایجاد می‌کند.
وی می‌گوید: باید برای توسعه بازارها، نقش‌آفرینی و نگهداری آن‌ها در جذب درآمدهای ارزی داخلی که باعث حیات اقتصادی کشور می‌شود برنامه‌ریزی داشته باشیم و بررسی کنیم که چطور این فضاها را نگه داشته، توسعه دهیم و از تخریب آن‌ها جلوگیری کنیم.
کارشناس گردشگری با بیان اینکه برای استفاده بهینه‌تر باید شورای توسعه شهر و برنامه‌ریزی شهری که شامل سازمان‌ها و افراد مختلفی است بسته‌بندی‌هایی را نه‌تنها در سطح منطقه بلکه در سطح فراکلان دسته‌بندی و برنامه‌ریزی کنند، ادامه می‌دهد: گاهی باید مکان‌ها را به‌صورتی بازسازی کنیم که بتوانیم آن‌ها را مورد استفاده گردشگران قرار دهیم، چراکه برای توریست‌ها استفاده این‌چنینی از وسایل بسیار جالب است و این رویه می‌تواند جنبه کاربردی و چشم‌نوازی داشته باشد، چراکه گردشگران سیر تمدن تاریخی سایر کشورها را به این شکل از نزدیک لمس می‌کنند.
خاکسار تصریح می‌کند: همه این اتفاقات در گرو برنامه‌ریزی است؛ به‌طوری که اگر سازمان شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی، نمایندگان فرمانداری و شورای مسکن استان طرح‌هایی را جهت حمایت و مرمت آثار قدیمی بگذارند، مطمئناً در ایجاد شغل و شناسنامه گردشگری شهر خود در سطح جهانی مطرح خواهند شد.
مردم به‌دنبال کیفیت هستند نه کمیت
وی با تاکید بر اینکه مردم همیشه به دنبال چیزهای کمیاب یا نایاب می‌گردند یعنی به سراغ کمیت نمی‌روند، بلکه به سراغ کیفیت می‌روند؛ از این‌رو اگر در زمینه توسعه و نگهداری بازارهای قدیم برنامه داشته باشیم اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد، می‌گوید: عطر و بوی مواد غذایی، صنایع سنتی و مواردی از این دست برای گردشگران جالب است، از این‌رو همه این موارد چیزهایی هستند که در نگاه توریست به‌ویژه در زندگی ماشینی و امروزی برای شهرها و استان‌های ما می‌تواند درآمدزا باشد چون از نظر گردشگران مدرنیته چیزی خسته‌کننده و تکراری شده است و به دنبال فضاهای قدیمی می‌گردند.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه بسیاری از اکتشافات روزمره در زندگی شهری تخریب شده است، اظهار می‌کند: ایران به خاطر قدمت و سابقه تاریخ طبیعی خود بهترین سرزمین برای سکونت بشر بوده است؛ چراکه دارای سبقه بالای تاریخ تمدنی و زندگی شهری است و آغاز زندگی شهرنشینی از فلات ایران آغاز شده است، بر همین اساس با فراخواندن انسان‌هایی که خانه‌های قدیمی، اقامتگاه‌های قدیمی، مغازه‌های قدیمی و مواردی از این دارند می‌توان به توافق رسید و برای احیای بافت آن‌ها برنامه‌ریزی کرد تا جزوه شناسنامه‌های تاریخی جذب توریست برای افزایش بازار پررونق گردشگری قرار گیرد.
خاکسار تصریح می‌کند: در سطح آموزشی نیز می‌توانیم درس‌هایی را برای آن‌ها تدوین کنیم تا افراد ببینند مفاهیم بازار قدیم چه بوده، فرهنگ آن‌ها، عامل شکل‌گیری، سبقه آن‌ها و سایر مواردی از این دست چه بوده است.
وی می‌افزاید: اگر به طور استاندارد در این زمینه برنامه‌ریزی داشته باشیم، کشورهای طالب علوم گردشگری می‌آیند و ایران می‌تواند سهم خود را از بازار بزرگ گردشگری شهری و گردشگری قدیمی بازار به دست بیاورد؛ در همین راستا در این زمینه به خلاقیت مدیران گردشگری استانی به‌خصوص شهرهای همچون یزد، کرمان و اصفهان نیاز داریم و در این راستا اگر برنامه‌ریزی آن‌ها به شکل مدون و اصولی باشد در احیا و حفظ بازارهای قدیم می‌توانند جذب گردشگری موفق و رزومه خوبی را در این حوزه از خود به جای بگذارند.
به گزارش ایمنا، داشتن برنامه‌ریزی مناسب برای پیشبرد اهداف و شناخت درست ظرفیت‌ها لازم است در همین راستا باید به آن توجه لازم را داشته باشیم تا در پیشبرد کار خود مؤثر عمل کنیم؛ همچنین شناخت ظرفیت‌ها، استفاده از روش‌های مختلف، مرمت آثار، ایجاد حس و حال همسو با اقلیم و شرایط محیطی از عوامل تأثیرگذار بر جذب گردشگر و رونق اقتصادی بازارها است و نیاز است که مدیران شهری و استانی به این مهم توجهی ویژه داشته باشند.
نظر شما