به گزارش خبرگزاری ایمنا، سیزدهمین روز فروردین ماه یا سیزده بدر، یکی از جشن‌های نوروزی است که در تقویم رسمی ایران، روز طبیعت نام‌گذاری شده است.
محافظت از طبیعت و آسیب نرساندن به آن مهم‌ترین پیام‌هایی است که روز طبیعت برای مردم دارد، هرچند رسیدن به نقطه‌ای که همه مردم به این دو اصل وفادارانه عمل کنند به آموزش، توجه و مسئولیت‌پذیری نیاز دارد. در روز طبیعت خوب است کمی به طبیعت و آنچه زمین برای ما فراهم کرده است بیندیشیم و با کوچک‌ترین و ساده‌ترین کارها قدمی برای بهبودش برداریم، زیرا اگر هر فرد یا مسافری که در جاده‌ها تردد می‌کند یک تکه زباله در طبیعت رها کند بعد از چند سال محیط‌زیست مملو از زباله‌های انباشته شده می‌شود.
بخش تلخ ماجرا آنجاست که بسیاری از زباله‌های تولید شده توسط گردشگران سر از دریا یا جنگل‌ها درمی‌آورد و تغییرات فراوانی را در چرخه محیط‌زیست ایجاد می‌کند. کارشناسان می‌گویند در یکی دو دهه اخیر هجوم انبوه مردم به دشت‌ها، جنگل‌ها و هر مکان طبیعی دیگر نتایج منفی در پی داشته، انبوه زباله، آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها، درختان شکسته و گاه شکار حیواناتی که تازه در بهار زادوولد می‌کنند، تنها بخشی از آسیب‌هایی ست که بشر به طبیعت وارد کرده است، از سوی دیگر جنگل‌های کشور دارای قدمتی طولانی با گونه‌های کمیاب گیاهی و جانوری است؛ اما طی سالیان گذشته به دلیل دپوی زباله، آتش‌سوزی‌های غیرعمدی، در این جنگل‌ها برخی گونه‌ها منقرض شده و تنها می‌توان در کتاب‌های تاریخ به جست‌وجوی آنها نشست.
از طرفی در سال‌های اخیر که سفر به مناطق کویری و کمتر شناخته شده نیز مورد توجه طبیعت گردان قرار گرفته، دایره رهاسازی زباله و پلاستیک از مناطق خوش آب و هوا به دیگر نقاط این سرزمین نیز تسری یافته است، این در حالی است که طبیعت تنها سرمایه همگانی انسان‌ها است و همه باید برای حفظ آن تلاش کنیم و برای تفریح چند ساعته طبیعت و محیط‌زیست را به تباهی نکشانیم.
با توجه به اینکه وارد فصل بهار و فصل گلدهی گیاهان می‌شویم بهتر است در روز طبیعت محل اسکانی را انتخاب کنیم که از پوشش گیاهی کمتری برخوردار باشد تا هم خطر آتش‌سوزی کاهش یابد و هم از محیط زندگی گونه‌های جانوری فاصله داشته باشیم و با تولید صدا مخل آسایش حیوانات نشویم. بهتر است که در طبیعت آتش روشن نکنیم و در صورت نیاز به آتش از زغال آماده استفاده کنیم و شاخه درختان را نشکنیم تا به محیط زیست آسیب وارد نکنیم و هنگام ترک محل اسکان از خاموش شدن آتش اطمینان کافی حاصل کنیم و موجبات آتش‌سوزی را فراهم نکنیم، لازم است بدانیم هرگونه رفتار ناسالم در طبیعت با ماهیت این روز مغایرت دارد.
یک عامل حیاتی و مهمی که رعایت آن ضروری است، جمع‌آوری و تفکیک زباله‌هاست چراکه زباله‌هایی همچون شیشه، بطری آب معدنی در طبیعت هم سبب انعکاس نور خورشید و آتش‌سوزی می‌شود و هم موجب آلودگی محیط می‌شود و در طول زمان جمع‌آوری یا تجزیه آنها با دشواری همراه است و در بسیاری از موارد این آتش‌سوزی‌ها سطح گسترده‌تری را در بر می‌گیرد؛ بنابراین داشتن کیسه زباله برای جمع‌آوری زباله‌ها الزامی است.
ترویج فرهنگ کاشت نهال به جای سبزه
نکته قابل توجه دیگر رهاسازی سبزه در رودخانه‌ها است، رها کردن سبزه‌ها در طبیعت نیز از جمله دیگر عادات اشتباه در ایام عید است، سبزه‌های رها شده در طبیعت به‌عنوان گونه‌ای هرز و مهاجم تلقی می‌شود و تا زمانی که تجزیه نشود حیات سایر گونه‌های گیاهی را تهدید می‌کند. بعد از ایام نوروز و در روز طبیعت (سیزده بدر) مردم سبزه‌ها را در رودخانه‌ها، دشت‌ها و حتی خیابان‌ها رها می‌کنند که علاوه بر اینکه چهره نازیبایی در طبیعت ایجاد می‌کند، موجب گرفتگی معابر آب نیز می‌شود و رها کردن سبزه‌ها در جوی آب و حتی جنگل و پارک نیز کار درستی نیست و می‌تواند سبب آبگرفتگی معابر شود، بنابراین بهتر است مردم ماهی قرمز و سبزه‌ها را به مکان‌هایی که شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تعیین می‌کنند، تحویل دهند.
در همین راستا راه‌حل مناسبی که برای کاهش میزان سبزه‌ها و آسیب‌هایی که وارد می‌کنند وجود دارد جایگزین کردن کاشت نهال به جای سبزه است و می‌توانیم به جای کاشت سبزه، کاشت نهال را به فرهنگی خوب و پسندیده تبدیل کنیم، چرا که کاشت نهال نیز مانند کاشت سبزه، نشان سبزی داشته و آداب و رسوم نوروز را بهم نمی‌ریزد. کاشت سبزه علاوه بر هدر رفت غله مورد نظر به محیط زیست آسیب می‌رساند چرا که بر اساس فرهنگ مرسوم در روز سیزدهم فروردین ماه این سبزه‌ها در طبیعت و درون رودخانه‌ها رها می‌شوند که تمامی این موارد آسیب به طبیعت و در نهایت ضربه زدن به نسل آینده است. کاشت نهال علاوه بر حفاظت از آب و تثبیت خاک موجب تولید اکسیژن شده و به حفظ طبیعت کمک می‌کند اما کاشت سبزه این چنین نبوده و امیدواریم فرهنگ کاشت نهال جایگزین کاشت سبزه نوروز شود.
ماهی قرمزهای سفره هفت‌سین را در آب‌های آزاد رها نکنیم
پیشنهاد دیگری که برای محافظت از گونه‌های بومی و محیط زیست وجود دارد، پرهیز از رها کردن ماهی قرمزهای سفره هفت سین در رودخانه‌ها و آب‌های آزاد است، چرا که ماهی قرمز گونه‌ای غیربومی است که به‌صورت عمدی یا تصادفی به دلیل فعالیت‌های انسانی به خارج از محدوده طبیعی خود وارد می‌شود و درصورتی‌که بتواند خود را با شرایط جدید محیطی سازگار کند، تولیدمثل می‌کند و جمعیت‌های پایداری را تشکیل می‌دهد. درنتیجه این‌ها گونه غیربومی مانند ماهی قرمز در محیط جدید مستقر می‌شود و تبدیل به گونه‌ای مهاجم خواهد شد، رها کردن ماهی قرمزها در آب‌های آزاد می‌تواند برای سایر آبزیان بسیار خطرناک باشد.
از سوی دیگر امروز یکی از دغدغه‌های بسیار مهم جلوگیری از برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی است که عده زیادی از حاشیه‌نشینان جنگل و جوامع محلی به صورت گروهی برای مصارف شخصی به سراغ این نوع گونه‌های گیاهی می‌روند و در نتیجه شاهد کاهش تراکم برخی از گونه‌های ارزشمند هستیم، البته ناآگاهی در چگونگی برداشت، زوال تدریجی و تخریب مراتع را به دنبال دارد، برخی از مصرف‌کنندگان و بهره‌برداران به دلیل کم اطلاعی اقدام به برداشت بی‌رویه و بوته‌کنی غیراصولی این گیاهان می‌کنند که این موضوع آسیب‌های جدی به گونه‌های مختلف می‌زند، اما برداشت‌های بیش از اندازه سودجویان از این گونه‌ها، آنها را تا سر حد انقراض پیش برده و شاید دیگر نامی از آنها بین آیندگان وجود نداشته باشد، لذا برداشت گیاهان دارویی از طبیعت شاید از نظر اقتصادی برای بهره‌برداران به صرفه باشد، اما در کوتاه مدت این برداشت‌ها سودجویانه باعث تخریب پوشش گیاهی می‌شود.
زباله‌ها، پلیدترین مواد موجود روی زمین
اسماعیل کهرم مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا روز طبیعت و تعطیلات نوروز مقارن با شکوفایی بهار و تولد دوباره زمین است و ورود به طبیعت نباید سبب آسیب زیست محیطی شود، می‌گوید: مهم است که با حضور در طبیعت از شکستن شاخه درختان برای تهیه آتش و آسیب زدن به لانه پرندگان خودداری شود و تلاش کنیم هر قدمی که برمی‌داریم به حفظ طبیعت کمک کند.
وی پیرامون اینکه با قطع درختان و ساخت‌وسازهای غیرقانونی در ارتفاعات بالای ۱۴۰۰ متر باعث نابودی جنگل‌ها می‌شویم، گردوغبار به دلیل نبود پوشش گیاهی به راحتی وارد شهرها می‌شود، اظهار می‌کند: این ارتفاعات باید رها شود تا رستنی‌ها پیش برود و جلوی ریزگردها را بگیرد، دست‌درازی انسان به طبیعت منشأ داخلی ریزگردها است که به‌طور کلی در بروز پدیده‌های طوفان گردوخاک در کشور سهم مؤثری دارد.
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: زمانی که جنگل‌ها را از بین می‌بریم، جاده و سد درست می‌کنیم و مسیر رودخانه و دریاچه‌ها را خشک می‌کنیم، مثل این است که خانه‌ای را خراب کنیم و تنها با یک سقف و ستون بخواهیم مدیریت بحران کنیم، زیر جنگل‌ها آب‌انباری عظیم وجود دارد که با نابودی آنها علاوه بر نابودی این منبع با ارزش و عظیم، خاک و حیات‌وحش کشور نیز نابود خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه لازم است پوشش گیاهی خاک در ایران افزایش یابد، می‌افزاید: اگر پوشش گیاهی مناسب باشد، فرسایش خاک صورت نمی‌گیرد. در حال حاضر علوفه‌ای که توسط باران و برف رشد می‌کند توسط چهارپایان خورده می‌شود، این چهارپایان خاک را خالی از پوشش گیاهی می‌کنند و زمینه‌ساز فرسایش می‌شوند. تنها راه کوتاه‌مدت برای کاهش فرسایش خاک این است که باید به خاک زمان استراحت داد تا تقویت شود.
این کارشناس محیط‌زیست تصریح می‌کند: زیر جنگل‌ها آب انباری عظیم وجود دارد که با نابودی پوشش گیاهی جنگل‌ها علاوه بر از بین رفتن این منبع با ارزش و عظیم، خاک و حیات‌وحش کشور نیز نابود خواهد شد، باید هرچه سریع‌تر جلوی تخریب این جنگل‌ها گرفته شود.
وی با اشاره به اهمیت مسئله پسماندها پیرامون اینکه روزانه به علت استفاده‌های عدیده از پلاستیک به صورت یک‌بار مصرف و تبدیل سریع به زباله‌های غیرقابل بازیافت مشکلات و معضلات زیست محیطی فراوانی برای کره زمین ایجاد می‌شود، می‌گوید: در کشورهای پیشرفته تدابیر مهمی برای منسوخ کردن استفاده پلاستیک در طبیعت اندیشیده شده و راه‌های جایگزین مختلفی را امتحان کرده‌اند، بعضی از کشورها به جای کیسه‌های پلاستیکی از کیسه‌های پارچه‌ای یا مقوایی در طبیعت استفاده می‌کنند، لذا این موضوع مهم باید برای حفاظت از محیط‌زیست و حیات وحش در کشورمان رایج شود تا کیسه‌های پلاستیکی در طبیعت رها نشود، زیرا این نخ‌های نایلونی سبب گرفتاری پای پرندگان شده و آنها را زخمی می‌کند، یا باعث مرگ آنان خواهد شد.
کهرم اضافه می‌کند: یک متخصص محیط‌زیستی پسماند، زباله را پلیدترین عنصر روی زمین می‌داند، زیرا باکتری‌های موجود در خاک را نابود، زمین را عقیم، به سفره‌های آب زیر زمینی نفوذ می‌کند و دوباره به سطح خاک می‌آید و تمام موجودات زنده؛ درختان، گیاهان و بذرهای سطح خاک را نابود می‌کند، لذا مهم است هنگامی که در طبیعت حضور داریم از ریختن زباله‌ها به طور جدی پرهیز کنیم تا طبیعت به نابودی کشیده نشود.
چرا نباید ماهی قرمز را در محیط‌های طبیعی رها کنیم؟
حسین اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه ماهی قرمز گونه‌ای مهاجم که زیستگاه طبیعی در ایران ندارد، می‌گوید: این نوع ماهی‌که در تنگ‌های خانگی نگهداری می‌شود، زیرا بومی کشور نیست و زیستگاه‌های طبیعی در ایران ندارد، گونه‌ای مهاجم به‌شمار می‌آید؛ به همین دلیل بهتر است ماهی قرمز از مراکز تکثیر خرید و فروش شود و دستگاه‌های متولی موظف هستند که با نظارت بر جایگاه‌های فروش ماهی قرمز، از دست‌فروشی این گونه‌ها جلوگیری کند.
وی با اشاره به اینکه نگهداری گونه‌های غیربومی چه ماهی‌های قرمز کار راحتی نیست، اظهار می‌کند: این گونه‌ها نیاز به رسیدگی همیشگی دارند، به طور کلی نگهداری حیوانات در خانه، کار مناسبی نیست و با اخلاق و ضوابط فرهنگی ما همخوانی ندارد؛ به عبارت دیگر درست نیست که یک زیستمند را به خاطر چند روز تعطیلی یا مناسبت خاصی بخواهیم در یک فضای کوچک و موقتی نگه‌داریم.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی محیط‌زیست استان اصفهان، رهاسازی ماهی قرمز غیربومی در طبیعت را تهدیدی برای زیستگاه‌های طبیعی می‌داند و می‌افزاید: رهاسازی این گونه، نه تنها از نظر ضوابط و مقررات ممنوع است بلکه در صورت رهاسازی، این گونه‌ها در طبیعت به عنوان یک گونه مهاجم عمل می‌کنند، زیرا از آنجا که ماهی قرمز می‌تواند شرایط زیستی مختلفی را مانند دما و شوری آب به‌خوبی تحمل کند، به سرعت در طبیعت به جمعیت پایدار می‌رسد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اکوسیستم‌های آبی وارد می‌سازد و به رقیب گونه‌های بومی تبدیل می‌شود.
وی رهاسازی این گونه‌ها را در طبیعت از نظر ضوابط قانونی ممنوع می‌داند و می‌گوید: از شهروندان درخواست می‌شود که از نگهداری این گونه‌ها خودداری کنند؛ در غیر این صورت، پس از تعطیلات ماهی قرمز را به مراکز و ایستگاه‌هایی که شهرداری در شهر ایجاد می‌کند، تحویل دهند؛ زیرا رهاسازی این جانوران در زیستگاه‌های طبیعی به هیچ‌وجه کار درستی نیست و به ضرر اکوسیستم‌های طبیعی است.
بر این اساس، طبیعت و انسان به گونه‌ای خاص به یکدیگر متصل هستند، بهتر است بگوییم تمام موجودات به محیط اطراف خود وابسته هستند و بر هم تأثیر می‌گذارند، با پیشرفت و تغییر کردن سبک زندگی انسان‌ها میزان این تأثیرات بیشتر شده است. انسان‌ها بدون هیچ توجهی به زندگی خود ادامه می‌دهند و تصور می‌کنند که طبیعت برای همیشه همان‌گونه که باید باقی می‌ماند، اما سخت در اشتباه هستند.
در این میان انسان‌ها و دیگر موجودات هستند که آسیب‌هایی شدید و غیرقابل جبرانی متوجه آنها می‌شود و احترام حقوق حیوانات و توجه به سلامتی آنها در حقیقت کمک به سلامتی انسان است، چرا که در چرخه طبیعت همه به هم نیازمند هستند.
در تقویم رسمی ایران روز سیزده بدر روز طبیعت نام‌گذاری شده است. در این روز برخلاف نامی که دارد؛ «طبیعت ایران» متحمل بیشترین آسیب و خسارت در تمام ایام سال می‌شود، اگر بتوانیم با کمک یکدیگر خسارت‌های روز طبیعت را به حداقل رسانده و آگاهی‌رسانی در خصوص طبیعت را در این روز افزایش دهیم، بخش بزرگی از رسالت‌مان در حفظ اکوسیستم این سرزمین را ادا کردیم.
نظر شما