به گزارش خبرگزاری ایمنا، بنا به تعریف سازمان یونسکو میراث فرهنگی به بناها و اشیا محدود نمی‌شود و بر همین اساس است که این مفهوم دربردارنده سنت‌ها و تجلی زنده برجای مانده از نیاکان ما نیز می‌شود که نسل به نسل و سینه به سینه به ما منتقل شده است.
سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، اعمال اجتماعی، آئین‌ها، رویدادهای جشنی، دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان، دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی از جمله مواردی به حساب می‌آید که اگر چه بسیار آسیب‌پذیر است، اما امروزه به عاملی مهم برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل شده است و در این مسیر درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی کمک می‌کند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج می‌کند.
بر اساس این توضیحات و با توجه به اهمیت این موضوع، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از تمام کشورها کرد و در ادامه این مسیر، کمیسیون‌های ملی در هر کشور ایجاد شد تا میراث ناملموسی را که حائز شرایط لازم برای ثبت و پاسداری در سطح جهانی است را به سازمان معرفی کنند و زمینه‌سازی‌های لازم برای بازدید کارشناسان یونسکو را انجام دهند؛ در ایران نیز در سال ۱۳۸۹ «مهارت فرش‌بافی فارس» به‌عنوان نخستین میراث برجسته ناملموس ایرانیان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید و تاکنون ۲۴ عنوان از میراث ناملموس ایران (که برخی از موارد آن با دیگر کشورها نیز مشترک است) به ثبت جهانی رسیده است که مرور به معرفی آن‌ها خواهیم داشت:
نگارگری ایرانی
هنر مینیاتور نوعی اثر هنری دو بعدی است که شامل طراحی و خلق نقاشی‌های کوچک روی کتاب‌ها، کاغذ دیواری‌ها، فرش‌ها، منسوجات، دیوارها، سرامیک‌ها و سایر موارد با استفاده از مواد اولیه مانند طلا، نقره و مواد مختلف طبیعی است.
از نظر تاریخی، مینیاتور با نقاشی کتاب که در آن متن از لحاظ بصری پشتیبانی می‌شد، مثال‌زدنی است، اما این عنصر تکامل یافته‌است و همچنین می‌تواند در معماری و به عنوان یک تزئین در فضاهای عمومی مشاهده شود. الگوهای مینیاتور نمایانگر باورها، جهان‌بینی و سبک زندگی به روشی تصویری است و همچنین با تأثیر اسلامی شخصیت جدیدی پیدا می‌کند در حالی که تفاوت‌های سبکی بین آن‌ها وجود دارد.
این هنر به‌طور معمول از طریق رابطه مربی و کارآموز منتقل می‌شود و به‌عنوان بخشی جدایی ناپذیر از هویت اجتماعی و فرهنگی هر جامعه در نظر گرفته می‌شود؛ گرچه این هنر سده‌ها وجود داشته‌است، اما همچنان در حال توسعه است و در نتیجه پیوندهای گذشته و حال را تقویت می‌کند، اصول و فنون سنتی نقاشی حفظ شده‌است، اما هنرمندان همچنین خلاقیت فردی را در روند کار به ارمغان می‌آورند.
بر این اساس چهارشنبه ۲۷ آذرماه ۱۳۹۹ معاون میراث فرهنگی کشور از ثبت جهانی مینیاتور به عنوان هنری اصیل و ایرانی خبر داد؛ بدین ترتیب، پرونده چندملیتی هنر مینیاتور در جریان پانزدهمین اجلاس کمیته بین‌الدول میراث فرهنگی ناملموس یونسکو با کسب رأی مثبت داوران این کمیته در فهرست میراث جهانی ناملموس بشری قرار گرفت و جهانی شد.
خوشنویسی ایرانی
سنت خوشنویسی همیشه با عمل نوشتن در ایران همراه بوده و حتی زمانی که نویسندگان سواد محدودی داشتند، خوشنویسی و خط هنوز پیوندهای پیچیده‌ای داشتند اما با ظهور چاپ و پیدایش برنامه‌های کامپیوتری و فونت‌های دیجیتال، این هنر به تدریج رو به افول رفت و تأکید بر خوانایی محض جایگزین رعایت خوانایی و زیبایی‌شناسی شد.
این امر باعث کاهش استقبال از خوشنویسی در میان نسل‌های جدید شده‌است؛ بنابراین حفاظت از سنت خوشنویسی ایران در دهه ۱۹۸۰ به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شد و برنامه‌ای ملی برای این منظور توسط سازمان‌های غیردولتی با همکاری دولت تدوین شد؛ این برنامه با هدف گسترش آموزش عمومی غیررسمی و رسمی در زمینه خوشنویسی، انتشار کتاب و جزوه، برگزاری نمایشگاه‌های هنری و توسعه برنامه‌های درسی دانشگاهی و در عین حال ترویج استفاده مناسب از سنت خوشنویسی متناسب با شرایط زندگی مدرن انجام شد. بخشی از کارهای این برنامه قبل از دهه ۸۰ توسط انجمن خوشنویسان ایران آغاز شد و با توجه به استقبال بی‌نظیر از آن، بخش عمومی با بازتعریف و هماهنگی گسترده بر اساس تجربیات مردم، آن را به یک برنامه ملی تبدیل کرد و سرانجام در آذر سال ۱۴۰۰ هنر سنتی خوشنویسی در ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.
نظر شما