به گزارش خبرگزاری ایمنا از مرکزی، نوروز در نقاط مختلف ایران از جمله در استان مرکزی دارای اهمیت خاصی است. تفاوت نوروز ایرانی با سال نو مسیحیان و سایر ادیان و ملل در این مهم است که نوروز ایرانی یک نوع رستاخیز محسوب می‌شود و تمثیلی از معاد است.
نوروز ایرانی زمانی اتفاق می‌افتد که تاریکی جای خود را به روشنایی می‌دهد، این رسم کهن از دیرباز میان مردمان این سرزمین جایگاهی ویژه داشته و همگام با زایش و رویش طبیعت است.
نوروز ایرانی دارای معنویت عمیقی است که به ندرت در ملل دیگر مشاهده می‌شود. اگرچه مردمان بعضی کشورهای همسایه نیز این ایام را جشن می‌گیرند، اما خاستگاه رسم کهن نوروز ایران است.
استان مرکزی نیز با خرده‌فرهنگ‌های خاص هرسال با آمدن بهار، این آئین را پاس می‌دارد. با وجود اینکه بعضی آئین‌های آغاز سال در سرزمین آفتاب با سایر اقوام ایرانی اشتراکاتی دارد اما خرده فرهنگ‌های حاکم در این دیار با رنگ و لعابی خاص بر سنت نوروزگان افزوده است.
آئین‌های نوروز در این استان همچون سایر نقاط کشور دارای نماد بوده و منبعث از فرهنگ بومی منطقه است؛ غبارروبی منازل و نظافت و شست‌وشوی وسایل نماد نظافت است که در دین اسلام نیز بر این مهم تاکید شده است.
مردم استان مرکزی نیمه‌های دوم اسفند، سنت سبزه‌اندازی را انجام می‌دهند و می‌کوشند سبزه نوروزی را در سفره هفت‌سین به عنوان نماد حیات و شادابی پرورش دهند و در کنار آن تخم‌مرغ‌های رنگ شده را قرار می‌دهند که نماد زایش، تحول و برکت است.
برگزاری آئین چهارشنبه‌سوری در آخرین چهارشنبه سال از دیگر رسوم نوروزی است، مردم با غروب خورشید به صورت دسته جمعی گرد هم می‌آیند و با افروختن آتش جشنی برپا می‌کنند، با پاسداشت آن تلاش، رنج و محنت سال کهنه را از خود و خانواده دور می‌کنند و به استقبال روشنایی، گرما و نشاط در سال جدید می‌روند.
در استان مرکزی آئین چهارشنبه‌سوری با رسم قاشق‌زنی، شال‌اندازی و فال کوزه همراه است. در این مراسم نوجوانان چادر بر سر می‌کنند و به صورتی که چهره آن‌ها قابل شناسایی نباشد با یک کاسه فلزی و قاشق بر در خانه فامیل و همسایه‌ها می‌روند، قاشق را به کاسه می‌کوبند و طلب انعام می‌کنند.
قاشق‌زن هویت خود را فاش نمی‌کند و صاحب خانه بدون کوچک‌ترین کلامی انعامی که در این آئین به وی می‌دهند را به فال نیک می‌گیرد. بسیاری این انعام را به فقرا می‌بخشند تا شب عید آن‌ها هم دلشاد شوند.
قاشق‌زن‌ها در بعضی مناطق استان مرکزی به جارچی بهار شهرت دارند.
مردم شهرستان کمیجان در آئین چهارشنبه‌سوری دو بار آتش روشن می‌کنند که یک بار آن غروب سه‌شنبه با نام «کوله چارشمه» و دیگری شب قبل از تحویل سال بربام‌ها بوده است. آن‌ها بر این باور هستند که افروختن آتش دفع شر و صمیمیت و دوستی را به دنبال دارد.
در این رسم مقداری هیزم، چوب و بوته را به پشت‌بام می‌برند و ساعتی که هوا غروب می‌کند، آن‌ها را روشن می‌کنند و هلهله سر می‌دهند.
رفتن بر سر مزار درگذشتگان در پنجشنبه آخر سال از دیگر رسومی است که مردم استان مرکزی در نقاط مختلف انجام می‌دهند و بازماندگان ضمن قرائت فاتحه و قرآن، بر سر مزار اموات خود سبزه قرار می‌دهند.
در بسیاری از روستاهای اطراف اراک ۵۰ روز مانده به بهار، رسم کوسه ناقالدی سنتی برای تمام شدن زمستان برگزار می‌شود.
در این آئین فرهنگی که مفرح و پر معنا است، دو نفر یکی با عنوان کوسه با لباس‌های تزئین شده و دیگری به عنوان بز (تگه) با کلاه پوستی، لباس نمادین و زنگوله هستند و تعدادی از جوانان و چوپانان در پی آن‌ها در اماکن عموم ظاهر می‌شوند و با شعرخوانی و سرود و رفتارهای شاد، مردم را می‌خندانند، انعامی که جمع می‌کنند به فقرا و مستمندان اهدا می‌شود.
حضور حاجی فیروز با لباس نیم تنه و کلاه قرمز، صورت سیاه شده با دایره زنگی از سنن قدیمی و رایج آستانه نوروز در بعضی شهرهای استان مرکزی از جمله اراک است که با خواندن اشعار فولکلوریک و شاد، نوید بهار را می‌دهند و رهگذران نیز به شکرانه یک سال سلامت، به او انعامی عطا می‌کنند.
برگزاری رسم علفه نیز از آئین‌های بعضی مناطق روستایی خمین به ویژه روستای خوگان است، در این رسم شب‌هنگام مقداری از علف‌های صحرایی از کنار جویبارها چیده می‌شود و در حالی که چراغ اتاق‌های منزل افروخته است، این سبزی‌ها به عنوان برکت در اتاق قرار می‌گیرد و بر بام منزل نیز آتشی افروخته می‌شود و اهالی منزل برای سلامت و برکت دعا می‌کنند.
در روستای قورچی‌باشی خمین نیز در شب سال نو همه کوچک‌ترها به منزل بزرگترها می‌روند. شام آن شب رشته پلو (تخ تخی) است و در اعتقاد مردم این روستا رشته شادی و برکت را برایشان در سال نو به همراه دارد.
شماری از کودکان در این شب با حضور بر بام‌های منازل ظرف یا پارچه‌ای را به وسیله طناب به پایین می‌اندازند تا صاحب خانه تنقلات و هدیه در آن قرار دهد. این رسم نمادی از بخشش، برکت و مهرورزی است.
در بسیاری از روستاهای استان مرکزی نیز رسم کهن شال‌اندازی وجود داشته است که در جریان این رسم و در آستانه نوروز جوانانی که نامزد دارند از روی بام خانه دختر نشان شده خود، شالی به پایین می‌اندازند و نامزدشان در گوشه شال شیرینی و تنقلات می‌گذارد و به همسر آینده خود هدیه می‌دهد.
پذیرایی از میهمانان نوروزی با فتیر
از دیگر رسوم دیرین و پرطرفدار در مناطق مختلف استان مرکزی در آستانه نوروز سمنوپزان است که با هدف برآورده شدن حاجات و طلب شفای عاجل بیماران و برکت برای سفره هفت سین انجام می‌شود.
در این آئین ریشه گندم نذر حضرت صدیقه کبری (س) می‌شود که با آئین خاصی تهیه شده است و به عنوان تبرک هدیه می‌شود.
رسم فتیرپزان که نوعی شیرینی محلی است نیز در بیشتر روستاهای استان مرکزی به ویژه اراک انجام و در بسیاری از این مناطق از فتیر با نام «نان ننه پیر» یاد می‌شود که انواع مختلفی دارد و فتیر، کسمه و شیرمال از جمله آن‌ها است.
اگرچه در شهر اراک طی دهه‌های اخیر به خاطر نبودن تنور خانگی فتیر در منازل پخت نمی‌شود، اما خانواده‌ها در آستانه نوروز مقداری از این شیرینی محلی را به عنوان برکت و پذیرایی از میهمانان از کارگاه‌های فتیرپزی خریداری می‌کنند با این وجود در روستاها هنوز این رسم پابرجا است و به طور معمول زمانی که فتیر پخته می‌شود مقداری از آن میان اقوام و همسایگان توزیع خواهد شد.
از برپایی آئین هله هله تا سفره برکت ننه پیرزن
مردم دلیجان نیز نوروز را با شور و هیجان خاصی جشن می‌گیرند و یکی از رسوم گذشته در این منطقه «هله هله» است که پنجاه روز مانده به نوروز انجام می‌شود.
در این رسم عده‌ای از جوانان در حالی که کوله‌هایی روی دوش خود دارند به دور هم جمع می‌شوند، یکی از آن‌ها لباس زنانه می‌پوشد و با شادی اشعاری را می‌خواند و از ساکنان منازل و رهگذران عیدی می‌گیرد.
در شهرستان محلات همچنین رسم بر این است که در آستانه سال نو کاسه ماستی را در سفره می‌گذارند و بر این باور هستند که ننه پیرزن می‌آید و انگشت به ماست می‌زند و بدین ترتیب برکت به خانه آن‌ها می‌آید.
سفره هفت‌سین در بسیاری از مناطق روستایی خمین، دلیجان و محلات در سینی‌های بزرگی به نام «مجمع» چیده می‌شود که علاوه بر قرآن مجید، چراغ، آب، ماه، تخم‌مرغ و آینه طیفی از تنقلاتی همچون بادام، فندق، پسته، شیرینی‌های محلی که با شیره پخته می‌شود قرار داده می‌شود.
در روستای دره‌شور خمین مقداری علف از بیابان می‌چینند و هنگام سال تحویل کنارش آینه، قرآن و چراغ روشن قرار می‌دهند.
ظهر روز عید نوروز که بیشتر فامیل در محلی جمع هستند در این روستا آش جو پخته می‌شود و همگان از آن می‌خورند.
در روستای بزی‌جان از توابع شهرستان محلات نیز در آستانه نوروز در سینی بزرگی گندم بو داده و تخم مرغ می‌گذارند و معتقد هستند که این غذاها متعلق به قره یا پیرزن است که موقع عید می‌آید و سهم خود را برمی‌دارد، علاوه بر آن نان‌های سوراخ‌دار می‌پزند و داخل سینی می‌گذارند تا سالی پربرکت را تجربه کنند.
اهالی روستای قیدو از توابع شهرستان خمین نوروز را به نحوی متفاوت جشن می‌گیرند، آن‌ها در نخستین روز بهار با خود میوه و شیرینی به مسجد محل می‌آورند و آئین دید و بازدید عمومی آغاز می‌شود که پس از این آئین تا سه روز رفتن به خانه بزرگترها به صورت دسته جمعی ادامه دارد و بعد از آن کوچک‌ترها میزبانی می‌کنند.
بر اساس اعتقادات کهن گذشته در شب سال نو، آئین سنتی کوزه توسط زنان ساوجی برگزار می‌شود، در این رسم هر زن نیت می‌کند و اسم خود را روی کاغدی می‌نویسد و آن را همراه با سکه و تزئینات به داخل بستو (کوزه سفالی) می‌اندازد و صبح روز بعد یکی از زنان مورد اعتماد در حالی که دعا می‌خواند هریک از نشانه‌ها را بیرون می‌آورد و به این ترتیب هرکس به نیتش می‌رسد.
فال کوزه، رسم دیرینه مردم فراهان
در روستای آقچه قلعه نیز در شب سال نو آئین «شال سان ماخ» اجرا می‌شود که به طور معمول هدیه صاحب خانه‌ها برای افراد شال‌انداز در این شب تخم‌مرغ، جوراب یا پول است.
عده‌ای از مردم متدین ساوه رسم دارند که پس از تحویل سال نو به زیارت امامزادگان حضرت سید اسحاق (ع) و سید علی اصغر (ع) و اهل قبور می‌روند و پس از آن دید و بازدید عید نوروز و سال نو آغاز می‌شود.
در ایام تعطیلات نوروزی در بیشتر مناطق شهری و روستایی استان مرکزی مردم به صحرا و فضاهای باز می‌روند و بازی‌ها و ورزش‌های سنتی چاشنی تفریحاتشان در این ایام است.
خرید لباس نو، شیرینی، شکلات، آجیل، ماهی قرمز و پهن کردن سفره هفت‌سین از دیگر رسوم مردم این خطه است.
گروه‌های مختلف مردم استان مرکزی ساعاتی قبل از تحویل سال جدید لباس‌های نو بر تن می‌کنند، کنار سفره هفت سین می‌نشینند و در زمان تحویل سال جدید دست به دعا بر می‌دارند و از پروردگار خویش بهترین‌ها را در سال نو طلب می‌کنند.
برخی مردم نیز در زمان تحویل سال در مساجد، مزار شهدا، اماکن مذهبی و متبرکه یا مزار عزیزان خود حضور پیدا می‌کنند.
گذاشتن چراغ روشن بر سر سفره هفت‌سین به عنوان نمادی از نور، پایداری و گرما در سال نو، فتیر یا نان به عنوان برکت، آب و سیب به عنوان نماد زندگی و فراوانی، سبزه نماد طراوت و شادابی و آینه به عنوان نمادی از شفافیت و صفا، سنجد به عنوان نماد دلدادگی و زایش و باروری، ماهی به عنوان نماد ماه سپری شده اسفند، کلام الله مجید به عنوان برکت و راهبر زندگی در سال جدید و اسفند برای دور کردن چشم زخم از زندگی از ارکانی است بیشتر خانواده‌های استان مرکزی به آن باور دارند و عمل می‌کنند.
مردم استان مرکزی پس از تحویل سال نو شروع به دید و بازدید می‌کنند و کوچک‌ترهای فامیل به عیدی بزرگترها می‌روند.
رسم فال کوزه نیز یکی دیگر از آئین‌های مردم شهرستان فراهان است که در خراسان و اصفهان به آن «فال مهره» نیز می‌گویند، در آئین هر خانواده، کوزه دهان گشادی را که آب ندیده باشد، در آن آب می‌ریزند و به تعداد نفرات خانواده، مهرهای رنگین و متمایز از یکدیگر به اسم هریک از اعضای خانواده به همراه آینه‌ای را در داخل کوزه می‌اندازند و آن را زیر ناودانی قرار می‌دهند.
صبحگاهان همه دور کوزه جمع می‌شوند تا فال کوزه را بخوانند و فال کوزه توسط زنی مقدسه که اشعار بسیار در خاطر دارد، خوانده می‌شود.
در روز سیزدهم فروردین یا سیزده بدر مردم استان مرکزی از خانه‌ها بیرون می‌روند و در دشت‌های اطراف و فضاهای رو باز به بازی و شادی می‌پردازند، به داخل آب‌های روان سنگ‌اندازی می‌کنند و آرزوهایشان را به آب روان می‌سپارند.
نظر شما