به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان شهر حماسه و ایثار است و در جای‌جای شهر که گام برداریم، شاهد مصادیق زیادی از این امر هستیم؛ از مزین شدن نام کوچه‌ها به نام شهدا گرفته تا نام برخی از خیابان‌ها که خون ده‌ها تن پشت آن‌ها جاری شده است.
«پنج رمضان» برای عده‌ای از ما تنها یادآور یکی از خیابان‌های شهر و برای بزرگ‌ترهایمان یادآور حماسه‌ای عظیم است؛ تابستان ۵۷ با ماه مبارک رمضان ۱۳۹۲ قمری هم‌زمان شده بود و پس از وقایع قم، قیام تبریز و تظاهرات خونین یزد و دیگر شهرها، رژیم پهلوی با یک استراتژی چند جانبه، توانست چند ماهی چهلم‌ها را از استمرار بیندازد تا شتاب حرکت مردم را بگیرد با این وجود به اصفهان و مردم آن آتش زیر خاکستر بودند و در این مسیر وجود علمای مبارز ظرفیت مردمی‌شدن و اوج‌گیری جنبش را افزایش داده بود؛ آیت‌الله سیدجلال‌الدین طاهری، یکی از رهبران مبارزه مردم اصفهان بود که ساواک و مسئولان امنیتی و مقامات استان را نگران کرده بود و در نهایت سحرگاهان روز دهم مرداد ۵۷ ساواک، آیت‌الله طاهری را دستگیر و به تهران اعزام کرد.
پس از اعلام عمومی این خبر، مردم انقلابی به خیابان آمده و دست به تظاهرات زدند؛ آن‌ها پس از راهپیمایی به سمت خانه آیت‌الله خادمی حرکت و او را نماینده خود اعلام کردند، از طرفی بعضی از ثروتمندان شهر اصفهان هم هزینه اطعام این افراد را برعهده گرفته بودند؛ با وجود امکانات کم برای اطلاع رسانی در طی روزهای اعتصاب افراد زیادی از سراسر استان و حتی کشور به دلیل حمایت از آزادی مبارزان انقلابی اصفهان، برای اعتصاب به آنجا آمده بودند به طوری که اطراف خانه آیت‌الله خادمی جای سوزن انداختن نبود.
پرده اول: ۱۰ مرداد ۱۳۵۷
فردای بازداشت آیت‌الله طاهری و پس از شروع درگیری‌ها، جلسه مهمی میان فرماندهان نظامی، انتظامی و امنیتی اصفهان با حضور سرلشکر رضا ناجی، فرمانده مرکز توپخانه و پادگان اصفهان، سرتیپ مصطفایی رئیس شهربانی استان اصفهان، سرتیپ تقوی، رئیس ساواک استان اصفهان، سرهنگ آزاده، جانشین فرمانده ناحیه ژاندارمری اصفهان، همچنین غنی‌زاده، شهردار و شهابی، جانشین استاندار اصفهان برگزار شد؛ در این جلسه راه‌های رویارویی با مردم در روزهای آینده، از جمله ضرورت استفاده از ماشین‌های آب‌پاش، استفاده از هلیکوپترهای هوانیروز و استفاده از توپخانه مورد بررسی قرار گرفت.
پرده دوم: ۱۱ مرداد ۱۳۵۷
سرتیپ مصطفایی، رئیس شهربانی در نامه‌ای محرمانه برای سرلشکر ناجی از وی درخواست کرد بخشی از نیروی پرسنلی ارتش به‌عنوان قوای کمکی در اختیار شهربانی اصفهان قرار گیرد تا بتوانند با اغتشاش‌های احتمالی در جامعه به مقابله برخیزند؛ تظاهرات خیابانی پراکنده، حمله به مشروب‌فروشی‌ها، ساختمان حزب رستاخیز و شعب بانک صادرات که توسط هژبر یزدانی بهایی معروف خریداری شده بود و دیگر اماکن وابسته به رژیم شاه به‌طور روزمره ادامه داشت.
پرده سوم: ۱۲ مرداد ۱۳۵۷
سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در نامه‌ای که نسخه‌هایی از آن را برای سرلشکر ناجی فرمانده پادگان اصفهان، سرتیپ مصطفایی، رئیس شهربانی اصفهان، سرتیپ بنی‌فضل فرمانده ژاندارمری اصفهان ارسال داشت تصریح کرد که همه‌روزه از نقاط مختلف شهر و حتی از شهرک‌های اطراف اصفهان، افرادی برای پیوستن به متحصنین در منزل آیت‌الله خادمی به این منطقه در حرکت هستند و آیت‌الله نیز بر همبستگی و اقدامات دسته‌جمعی و ادامه تعطیل مساجد، مغازه‌ها و بازار تأکید کرده‌اند؛ در این نامه از گیرندگان درخواست اعزام نفرات تقویتی برای کمک به قوای شهربانی شده بود.
پرده چهارم: ۱۴ مرداد ۱۳۵۷
سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در گزارشی، با فضاسازی برای شدت عمل در برابر تجمع‌کنندگان در منزل آیت‌الله خادمی، مدعی شد «نمایندگان طبقات مختلف با تلگراف‌های متعدد به شاهنشاه خواستار تعقیب همه ماجراجویان و کسانی که به نام اسلام این اعمال شنیع را انجام می‌دهند شده‌اند.»
پرده پنجم: ۱۵ مرداد ۱۳۵۷
ماه رمضان فرا رسید؛ امام خمینی (ره) به این مناسبت پیامی انتشار دادند و در آن با اشاره به قیام مردم اصفهان فرمودند «امروز ملت شجاع و به‌پاخاسته ایران شاهد موج عظیم ضدشاهی که بر اثر یکی دیگر از اعتصابات بزرگ اصفهان در پشتیبانی از روحانیت و در اعتراض به اعمال غیرقانونی و انسانی رژیم است می‌باشد… باید از هر فرصت استفاده نمود و اجتماعات را هر چه بیشتر عظیم و فشرده کرد و هرچه بیشتر خیانت‌ها و جنایات شاه را برملا نمود.» فردای این روز گزارشی از ساواک منتشر شد که در آن با اشاره به توزیع اعلامیه‌هایی مقابل منزل آیت‌الله خادمی به موضوع همبستگی نیروهای مسلح با مردم اشاره شده بود.
پرده ششم: ۱۹ مرداد ۱۳۵۷
در آستانه برقراری حکومت نظامی، سرتیپ تقوی رئیس سازمان اطلاعات و امنیت اصفهان در اطلاعیه‌ای محرمانه که نسخه‌ای از آن برای سرلشکر ناجی، فرمانده توپخانه و پادگان اصفهان ارسال شد با اشاره به حمله به سینماها، بانک‌ها و ساختمان‌های دولتی، خواستار بسیج گشت‌های مسلح شبانه در شهر شد.
گفته می‌شود در شامگاه روز نوزدهم مرداد به دستور فرمانداری نظامی استان اصفهان، گارد ضد شورش به محل تحصن حمله کرد و شروع به برخورد با مخالفان متحصن کرد، بر اساس گفته‌ها در این واقعه دو نفر کشته شدند؛ پیچیدن خبر این اتفاق سبب پیچیده‌تر شدن اوضاع شد.
نیروهای شهربانی برای شکستن تحصن به آیت‌الله خادمی فشار می‌آوردند و کاسه صبر مردم لبریز شده بود؛ ولی حکومت هنوز به درخواستشان جوابی نداده بود؛ در همین روز مسعودی از قم به منزل آیت‌الله خادمی تلفن کرد و از قول آیت‌الله خمینی گفت: «به آیت‌الله خادمی دعا و سلام برسانید و بگویید تابه‌حال هرچه بوده از تحصن و تعطیلی بازار، خوب بوده؛ ولی بازار را باز کنند و تحصن را از منزل خارج و در شهر و مساجد منتشر کنند.»
بعد از افطار، محبوبی سخنرانی کرد و سپس پسر آیت‌الله خادمی پیام پایان تحصن را خواند؛ به‌دنبال این اطلاعیه، قرار شد متحصنان ساعت ۱۰ شب از منزل آیت‌الله خادمی خارج شوند و پس از راهپیمایی در خیابان‌ها به منازل خود بروند؛ مردم هنوز از محل تحصن دور نشده بودند که مأموران به آن‌ها حمله کردند.
پرده هفتم: ۲۰ مرداد ۱۳۵۷ / ۵ رمضان
صبح روز ۵ رمضان نیز مأموران رژیم شاه به مردمی که از منزل آیت الله خادمی بیرون آمده بودند، حمله کردند و ستیز عظیمی راه انداختند (بنا به قولی) در مجموع ۱۰ شهید و حدود ۱۰۰ مجروح تقدیم انقلاب شد؛ در این روز مردم اعتراضات خود را به خیابان‌های اطراف به‌خصوص چهارباغ پایین، دروازه دولت تا میدان شهدا، خیابان‌های فروغی و مسجد سید کشاندند و این درگیری‌ها تا سحر ادامه داشت، عده‌ای از مردم شهید و مجروح شدند که بنا به گفته حاضران این تعداد تا آن زمان در اصفهان بی‌سابقه بود؛ حمله مأموران به مردم باعث شده بود که شهدا و مجروحان را به منزل آیت‌الله خادمی برسانند.
ساعت ۱۴:۳۰ شورای تأمین استان اصفهان با شرکت مقامات لشکری و کشوری این استان تشکیل شد و تصمیم به برقراری حکومت نظامی در آن اتخاذ شد؛ ابتدا قرار بود ساعت شروع حکومت نظامی در ساعت ۱۵ هر روز باشد، اما به خاطر ماه مبارک رمضان، بنا شد این زمان به ساعت ۲۰ تغییر کند؛ رضا ناجی، فرمانده پادگان اصفهان در پایان این جلسه تأکید کرد برقراری حکومت نظامی باید به تأیید شاهنشاه نیز برسد و در همان روز نه‌تنها موافقت شاه جلب شد، بلکه ناجی در حکمی از سوی شاه به‌عنوان فرماندار نظامی اصفهان و حومه تعیین شد.
به این ترتیب سرلشکر ناجی اولین اعلامیه حکومت نظامی اصفهان را در ساعت ۱۵:۴۰ از رادیو و در ساعت ۱۶:۲۰ از تلویزیون قرائت کرد؛ در همین روز اعلامیه شماره یک و دو فرمانداری نظامی اصفهان و حومه با امضای سرلشکر ناجی منتشر شد که در اعلامیه شماره یک آمده بود:
«به منظور حفظ نظم و آرامش عمومی و جلوگیری از عملیات اخلالگران، مقررات حکومت نظامی در شهر اصفهان و حومه برقرار و از همشهریان محترم خواهشمند است با توجه به نکات مشروحه، نهایت همکاری را به منظور اعاده نظم با نیروهای انتظامی به عمل آورند.
- از ساعت ۸ بعدازظهر روز جاری (جمعه ۲۰ مرداد) تا ساعت ۶ بامداد روز بعد، هرگونه رفت و آمد در شهر مطلقاً ممنوع و با خاطیان برابر مقررات فرمانداری نظامی رفتار خواهد شد.
- تشکیل هرگونه اجتماعی به هر شکل و به هر عنوان بیش از سه نفر مطلقاً ممنوع است.
- هرگونه حمل اسلحه، جنگ‌افزار سرد و گرم به هر ترتیب و به هر شکلی اکیداً قدغن است.
- هر نوع اقدام تحریک‌آمیز به هر صورت و هر شکل مطلقاً ممنوع است.
- مسئولان تأمین مایحتاج عمومی از قبیل نانوایی‌ها، قصابی‌ها، خواربارفروشی‌ها، داروخانه‌ها و نظایر آن به هیچ عنوان حق تعطیل محل کسب خود را ندارند و اهالی محترم اصفهان باید تا ساعت تعیین شده، مایحتاج خود را تهیه کنند. از اهالی محترم و با ایمان شهر اصفهان و حومه انتظار داریم در برقراری نظم و امنیت در شهر اصفهان و حومه با نیروهای نظامی همکاری‌های لازم را به عمل آورند و آگاه باشند که اعاده نظم و امنیت عمومی به خیر و صلاح و مصلحت اهالی محترم است.»
در اعلامیه شماره ۲ نیز فرماندار نظامی نکاتی را خطاب به مردم متذکر شده بود:
«برابر استدعای شورای تأمین استان، ذات مبارک شاهانه اجازه‌ای مرحمت فرمودند که برای حفظ جان و مال و ناموس مردم اصفهان حکومت نظامی در اصفهان برقرار شود، لذا از همشهریان محترم خواهشمند است با توجه به نکات مشروحه زیر نهایت همکاری را به منظور اعاده نظم با نیروهای نظامی به عمل آورند.
- مسافرانی که قصد خروج از اصفهان را دارند، باید قبل از ساعت ۸ بعدازظهر در شرکت‌های مسافربری و فرودگاه مستقر شده باشند.
- شرکت‌های مسافربری باید ترتیبی بدهند که سرویس‌های آن‌ها قبل از ساعت ۸ بعد از ظهر، دروازه‌های شهر را ترک کرده باشند.
- خودروهایی که به شهر اصفهان وارد می‌شوند، باید ترتیب حرکت خود را طوری بدهند که بعد از ساعت ۷ صبح وارد شهر بشوند.
- مشایعت‌کننده و بدرقه‌کننده نباید همراه مسافران باشد.
- تعدادی تاکسی برای رفع نیاز ضروری اهالی محترم در کلانتری‌ها آماده است. در صورت نیاز با کلانتری‌های محل تماس بگیرید.
- ۱ از اهالی محترم تقاضا می‌شود به منظور همکاری با فرمانداری نظامی در اعاده نظم، به محض مشاهده هرگونه اجتماع یا تظاهراتی مراتب را به نزدیک‌ترین پاسگاه یا کلانتری اطلاع دهند.»
اعلام حکومت نظامی در اصفهان امروز در صدر اخبار رسانه‌های گروهی خارجی قرار داشت و خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت:
«به دنبال وخامت اوضاع، پلیس به تظاهرکنندگان حمله کرد و شورش گسترش یافت و زد و خوردها تا ساعت ۲ بامداد روز جمعه ادامه داشت و عده‌ای از نوجوانان توسط سربازان به قتل رسیدند. جمعه صبح سرکوب پلیس شدت یافت و زره‌پوش‌های ارتش در نقاط حساس شهر مستقر شدند و بی‌مهابا هرگونه اجتماع مردم را به مسلسل بستند. طبق اظهار مخالفان تمام رهبران مذهبی اصفهان دستگیر شده و به مقصد نامعلومی اعزام شده‌اند.»
آنتونی پارسونز سفیر انگلیس در ایران نیز در خاطرات خود با اشاره به آغاز حکومت نظامی در اصفهان به عنوان روشی موقت، نوشته است: «در اصفهان حکومت نظامی اعلام شد و شاه بدین ترتیب روش‌های موقتی و مسکن را آغاز کرد. او اعلام داشت که سخنرانی‌ها و مطبوعات کاملاً آزاد است و انتخابات جدید در سال ۱۳۵۸ برگزار خواهد شد، اما هیچ‌کس به این حرف‌ها وقعی نگذاشت.»
سردار شهید سید محمد حجازی نیز در توصیف این وقایع این‌طور بیان کرده است: «آرام آرام چهلم‌های انقلابی که راه افتاد آیت‌الله خادمی هم فعال‌تر شد تا آنکه ماجرای تحصن در خانه ایشان شکل گرفت؛ تحصن قبل از رمضان شروع شد و به کشتار ۵ رمضان منتهی شد. وقتی تحصن در آنجا شروع شد ما تصورمان این بود که ممکن است مردم خیلی هماهنگ نباشند ولی بعد که رفتیم، دیدیم که نه انصافاً خیلی با آغوش باز پذیرفتند.
بیانیه‌های خیلی تندی به در و دیوارها می‌زدند، طومار می‌زدند، همه می‌رفتند امضا می‌کردند، عکس‌های امام را می‌زدند، شعارهای خیلی تند و تیز می‌دادند؛ بیت آیت‌الله خادمی هم هیچ ممانعت نمی‌کرد و خیلی مثبت پذیرایی می‌کردند. طبیعی است که این کار بدون اذن آیت‌الله خادمی که نمی‌شد. بعد ایشان هم صحبت کردند و از تحصن خیلی حمایت کردند و این یک نقطه عطف در تاریخ مبارزات انقلابی اصفهان بود. یعنی بر همه آشکار شد که آقای خادمی وسط میدان است، حمایت می‌کند و حامی جریان انقلاب است. بالاخره نیمی از شهر اصفهان از ارادتمندان ایشان بودند، چشمشان به دهان ایشان بود، وقتی که آقای خادمی به میدان آمد و به حرکت پیوست تقریباً یک جمع وسیعی از مردم و بازاری‌ها و مسجدی‌ها را همراه کرد.»
در اسناد ساواک نیز در توصیف این روز نوشته شده است: «در نتیجه اقداماتی که برای خاتمه داد به تحصن اقشار مذهبی در منزل آیت‌الله سیدحسین خادمی انجام گرفت، سرانجام متحصنین از منزل وی خارج، لیکن پس از خروج به تظاهرات اخلال‌گرانه خیابانی مبادرت کردند که در نتیجه تیراندازی مأموران پنج نفر از آن‌ها کشته و چند تن دیگر مجروح گردیدند.»
روزنامه‌های دولتی نیز از واقعه پنجم و ششم رمضان با عنوان «تظاهرات مسلحانه» نوشتند؛ درحالی‌که در تحصن، مردم هیچ عملیات مسلحانه‌ای انجام ندادند؛ رژیم شاه به‌دنبال بهانه‌ای بود برای سرکوب تحصن‌کنندگان؛ به همین دلیل بود که اعلام کرد: «به‌واسطه تظاهرات مسلحانه مخالفان، رژیم ناچار شده حکومت‌نظامی اعلام کند.»
پرده هشتم: از نجف به ایران
در پی بالا گرفتن این اعتراضات و برخورد وحشیانه رژیم با مردم، امام خمینی (ره) نیز در تاریخ ۲۲ مرداد مطابق با ۸ رمضان ۱۳۹۸ در پیامی که از نجف صادر کردند، کشتار وحشیانه رژیم در اصفهان و شیراز را محکوم کردند؛ در بخشی از پیام امام خمینی (ره) آمده بود: کشتار بی‌رحمانه اصفهان به دنبال حیله و دروغ و افترا موجب تأثر و تأسف بسیار است. اکنون اهالی اصفهان به اسم حکومت نظامی بدون مجوز قانونیزیر چکمه خون‌خواران شاه از اجتماعات دینی ممنوعند و حق اظهار نظر ندارند و از آزادی اعطایی برخوردارند!
نظر شما