به گزارش خبرگزاری ایمنا، خبرگزاری چینی شین‌هوآ نوشته است که یکشنبه مصادف با سالگرد مصالحه میان ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین بود. در طول یک سال گذشته، روابط ایران و عربستان از آشفتگی‌های منطقه‌ای عبور کرده و سود قابل توجهی برای مردم دو کشور و منطقه به همراه داشته است.
خبرگزاری شین‌هوآ در ادامه نوشته است که این آشتی تاریخی نه تنها مظهر تعهد چین به صلح منطقه‌ای است، بلکه الگوی جدیدی برای حل و فصل مناقشات از طریق گفت‌وگو و مذاکره ایجاد کرد. حمایت چین برای صلح هنوز در میان کشورهای خاورمیانه طنین‌انداز است، زیرا درگیری طولانی رژیم اسرائیل با فلسطین دوباره بر سر ثبات خاورمیانه سایه انداخته است.
به گفته این خبرگزاری، نزاع بین عربستان سعودی و ایران یکی از منابع اصلی تنش در خاورمیانه بود. دو کشور بر سر مسائل بی‌شماری با هم درگیر بودند از جمله حمایت از نیروهای مخالف در کشورهایی مانند یمن و سوریه. برای کمک به دو کشور برای دستیابی به تنش‌زدایی، چین نقش یک میانجی را بر عهده گرفت و از روابط دوستانه خود با آنها برای تسهیل ارتباطات و گفت‌وگو بین دو طرف استفاده کرد.
تسهیل مصالحه ایران و عربستان توسط چین به عنوان یک کاتالیزور برای طلوع جدید تنش‌زدایی در میان کشورهای خاورمیانه عمل کرده است. اندکی پس از آن، یک رشته پیشرفت‌های مثبت در روند صلح خاورمیانه رخ داد: سوریه پس از ۱۲ سال وقفه به اتحادیه عرب دعوت شد. قطر و بحرین تصمیم به احیای روابط دیپلماتیک گرفتند. روابط ایران، ترکیه و مصر بهبود یافت و تنش‌ها در یمن فروکش کرد.
وانگ یی، مدیر دفتر کمیسیون روابط خارجی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، هنگام ارزیابی این مصالحه تاریخی گفت: «این یک پیروزی برای گفت‌وگو و صلح است.» نوها باکر، استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی قاهره، گفت: «توافق با میانجیگری چین برای احیای روابط ایران و عربستان، به خاورمیانه فرمول جدیدی برای امنیت و ثبات ارائه می‌کند.»
خبرگزاری شین‌هوآ در خصوص تعمیق روابط ایران و عربستان نوشته است که در طول سال گذشته، با تکیه بر مصالحه، عربستان سعودی و ایران در زمینه‌های مختلف، از جمله سیاست و اقتصاد، پیشرفت‌هایی در مبادلات داشته‌اند.
فرزاد پیلتن، مدیر بخش غرب آسیا در سازمان توسعه تجارت ایران اعلام کرد که در کوتاه مدت، احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک دو کشور را قادر می‌سازد تا تجارت خود را به یک میلیارد دلار برسانند و با پتانسیل توسعه بیشتر به ۲ میلیارد دلار در میان مدت برسد.
در سپتامبر ۲۰۲۳، علیرضا عنایتی سفیر جدید ایران در عربستان سعودی وارد ریاض شد. در همان روز، عبدالله بن سعود العنزی، فرستاده جدید پادشاهی به ایران، وظایف دیپلماتیک خود را در تهران آغاز کرد.
در ماه اکتبر، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، اولین تماس تلفنی خود را با ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان، محمد بن سلمان آل سعود انجام داد و دو طرف مواضعشان را در مورد مناقشه تازه شعله‌ور شده اسرائیل و حماس هماهنگ کردند.
رئیس‌جمهور کشورمان یک ماه بعد به دعوت عربستان سعودی برای شرکت در اجلاس مشترک عربی و اسلامی درباره مسئله فلسطین وارد ریاض شد و با ولیعهد عربستان دیدار کرد.
از نظر جورجیو کافایرو، مدیر اجرایی اندیشکده Gulf State Analytics در واشنگتن، تعامل نزدیک بین عربستان سعودی و ایران در سال گذشته نشان می‌دهد که این تنش‌زدایی «عمق بسیار بیشتری دارد نسبت آنچه که برخی از تحلیلگران ممکن است یک سال پیش انتظار داشتند.»
به گفته شین‌هوآ دو کشور با روابط رو به رشد خود پیام روشنی را به جهان خارج می‌فرستند: صلح انعطاف‌پذیر تنها از طریق آشتی مبتنی بر گفت‌وگوی صادقانه حاصل می‌شود.
در حال حاضر، پیامدهای جنگ رژیم اسرائیل در غزه و ممانعت برخی کشورهای غربی از تلاش‌های آتش‌بس، تهدیدی جدی برای تلاش‌های طولانی مدت صلح در خاورمیانه است. در چنین پس‌زمینه‌ای، حمایت چین برای حل و فصل مناقشات از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی اهمیت بیشتری برای تقویت صلح در سرزمین هنوز جنگ‌زده دارد.
باکر، پروفسور مستقر در قاهره در این باره گفت: «تعهد چین به آشتی ایران و عربستان سعودی و موفقیت آن در تضاد کامل با مداخلات غرب در امور خاورمیانه است که پیشرفت کمی در پیشبرد روند صلح به همراه داشته است.»
عبدالعزیز الشعبانی، محقق سعودی در مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الریاض گفت: «رویکرد چین برای دستیابی به امنیت با آرزوهای کشورهای خاورمیانه برای توسعه صلح‌آمیز مطابق است و آشتی عربستان و ایران مفهوم صلح و توسعه را به عنوان یک هدف مشترک در میان اعضای منطقه مستحکم کرده است.»
حامد وفایی، متخصص مطالعات چین در دانشگاه تهران گفت: «حل و فصل شکاف بین عربستان و ایران به عنوان شاهدی بر کارآمدی تلاش‌های دیپلماتیک چین در تقویت صلح منطقه‌ای است. خاورمیانه و جهانی صلح‌آمیزتر نیازمند مشارکت بیشتر بازیگران صلح‌جو مانند چین است.»
عباس اصلانی، کارشناس سیاست خارجی ایران گفت: «به دنبال مشارکت پکن در مصالحه بین تهران و ریاض، این تصور در منطقه ایجاد شده است که چین به دنبال ایجاد یک موقعیت منطقه‌ای است که همکاری‌ها می‌تواند بیش از تقابل باشد و جایگزین تقابل شود.»
وبگاه خبری المانیتور به همین مناسبت در نظری نسبتاً مخالف نوشته است گرچه هنوز نمی‌توان مشارکت چین در این مصالحه را به عنوان نماد طرد شدن سلطه آمریکا در خاورمیانه دید، آنچه مهم است عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان سعودی است که به حقیقت پیوسته است. دهم مارس ۲۰۲۳، گره یکی از طولانی‌ترین رقابت‌های منطقه در سایه جو مصالحه حاکم در خاورمیانه گشوده شد؛ ایران و عربستان سعودی که روابطشان را در ۲۰۱۶ قطع کرده بودند، در اقدامی غافلگیرکننده روابط دوجانبه خود را از سر گرفتند.
به گفته المانیتور، وجه قابل‌توجه این توافق این بود که به کمک آمریکا یا اتحادیه اروپا مذاکره نشده بود بلکه توسط عراق و عمان در مراحل اول مذاکره شد و توسط چین به عنوان یک ابرقدرت فرامنطقه‌ای به ثمره رسید. اینکه دو طرف از حضور چین برای اعلام توافق استقبال کردند نشان‌دهنده پذیرش همه‌جانبه از نقش رو به رشد پکن در خاورمیانه و نتیجه اقدام حفظ توازن در روابط چین با ریاض و تهران است.
این وبگاه خبری افزوده است که با گذشت یک سال، نتایج احیای روابط متوسط اما امیدوارکننده است. تا تابستان ۲۰۲۳، عربستان سعودی و ایران سفارت‌های خود را بازگشایی کردند. تاکنون، دو کشور حتی موفق شده‌اند طوفان جنگ اسرائیل در غزه و حملات انصارالله یمن (مرسوم به حوثی‌ها) به تجارت دریایی در منطقه دریای سرخ را پشت سر بگذارند.
المانیتور در خصوص موضع واقع‌بینانه چین نوشته است که چین مانند اکثر ناظران باتجربه منطقه، در مورد تداوم روابط ایران و عربستان محتاط است. پکن با آگاهی کامل از اینکه رابطه دو طرف ممکن است به دلیل هر کدام از محرک‌های منطقه‌ای یا دوجانبه دچار تزلزل شود، از استراتژی دیرینه خود بر حفظ توازن بین دو کشور منحرف نشده است. این رویکرد باعث شده است که چین از زمان انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ و جنگ ایران و عراق (۱۹۸۸-۱۹۸۰) با دقت تنش‌ها و خصومت‌های بین عربستان سعودی و ایران را مدیریت کند و به علت اجتناب از درگیر شدن در رقابت آنها، نخواهد طرف یکی را بگیرد.
اخیراً پکن در همان هفته‌ای که مقامات چینی در یک نمایشگاه هوایی نظامی در ریاض شرکت کردند، اعلام کرد که یک رزمایش دریایی با مشارکت ایران و روسیه با نام کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۴ برگزار می‌کند که نشان‌دهنده احتیاط چین در اجتناب از جانب‌داری است.
احتیاط چین بر دو اصل استوار است. اولاً، در طول سالیان، هم مقامات ایرانی و هم سعودی نارضایتی خود را به پکن در مورد روابط نزدیک با کشور دیگر ابراز کرده‌اند. حتی مجلس ایران به علت بیانیه‌های امضا شده توسط چین در شورای همکاری خلیج فارس و تکرار ادعاهای بی‌اساس درباره نقض حاکمیت و تمامیت ارضی ایران بر جزایر سه‌گانه، مسائل بحث‌برانگیز شرایط مسلمانان سین‌کیانگ و سیاست تایوان را نقد کرده‌اند. سعودی‌ها نیز قبلاً از مقامات چینی خواسته بودند که از حمایت از تهران برای دور زدن تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه دست بردارند.
علت دوم این است که علی‌رغم تقویت وجهه چین پس توافق عادی‌سازی روابط، و علی‌رغم تحولات مثبت روابط عربستان و ایران در سال گذشته، پکن نگران است که همه این روابط در یک چشم به هم زدن از هم بپاشد. با اینکه هر دو طرف در حال حاضر به‌طور گسترده در مورد جنگ غزه همسو هستند، حملات انصارالله یمن در آبراه‌های حساس منطقه در اعتراض به اقدامات رژیم صهیونیستی در فلسطین، پتانسیل تشدید تنش‌ها بین عربستان سعودی و ایران را به دلیل مواضع متضاد آنها در درگیری یمن دارد. در واقع، هر گونه تشدید خصومت‌ها در یمن می‌تواند عادی‌سازی را به چالش بکشد.
المانیتور اینگونه نتیجه‌گیری کرده است که چینی‌ها همچون همه کسانی که خواهان ثبات در خاورمیانه هستند و از گام‌های مثبتی که در سال گذشته در روابط عربستان و ایران برداشته شده خرسند هستند، با این وجود متوجه‌اند که عادی‌سازی به راحتی می‌تواند از بین برود؛ بنابراین رویکرد محتاطانه چین در قبال دو قدرت منطقه‌ای محتاطانه است. چین به خوبی می‌داند که فقط زمان نشان خواهد داد که آیا نزدیکی ایران و عربستان می‌تواند دوام بیاورد یا خیر.
نظر شما