گلستان، سرزمین اقوام گوناگون / اینجا آئین نوروز به شیوه‌ای متفاوت اجرا می‌شود

به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، نوروز جشنی قدیمی و کهن است که از اقوام مختلف برای ما به ارث رسیده و شناسنامه ایرانی به خود گرفته است، این آئین که از دیرباز در کشور اجرا می‌شود، به عنوان نمادی پیونددهنده بین اقوام ایرانی به شمار می‌رود.

از آنجایی که گلستان به واسطه تنوع اقوام، به عنوان ایرانی کوچک و رنگین‌کمان اقوام نام گرفته است، در این گزارش به نوع نگرش و اجرای سنت‌های نوروز مردم این خطه اشاره می‌کنیم.

یکی از قوم‌های غالب در این استان ترکمن هستند که از سال‌های دور در این منطقه جای گرفته و سکنی گزیده‌اند و سال‌هاست که در کنار سایر قوم‌های ایرانی در صلح و صفا با یکدیگر در استان هم‌زیستی دارند.

ترکمن‌ها اغلب در شهرستان‌های گنبد کاووس، بندر ترکمن، آق‌قلا، سیمین شهر و گرگان زندگی می‌کنند و از آنجایی که مانند سایر اقوام متمدن ایرانی از پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی برخوردار هستند، در برگزاری جشن‌ها و مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی آداب و رسومی غنی و ارزشمندی دارند.

ترکمن‌ها به مانند دیگر ایرانیان در روزهای پایانی اسفند با آذین‌بندی شهرها و روستاهای خود و نیز خانه‌تکانی و فراهم کردن تدارکات پذیرایی از مهمانان نوروزی به استقبال سال نو و فصل بهار می‌روند.

مراسم منجوق آتدی

یکی از آداب و رسوم ترکمن‌ها در استقبال از نوروز مراسمی به نام «منجوق آتدی» یعنی انداختن دانه منجوق است، در این مراسم دختران دور هم جمع می‌شوند، هر نفر منجوق خود را علامتی خاص می‌زند و همگی را داخل یک ظرف می‌ریزند، یکی از دختران در حالی که ظرف را بالای سرخود نگه داشته است، شعری می‌خواند، سپس یکی از منجوق‌ها را در می‌آورند و متعلق به هرکسی که باشد، تفسیر شعر درباره اوست.

ساعت تحویل

ترکمن‌ها با آغاز سال نو چراغ‌ها را روشن و پنجره‌ها را باز می‌کنند تا هوای تازه بهاری، خیر و برکت، روانه خانه و کاشانه آنها شود و بزرگ خانواده قرآن را می‌بوسد و تلاوت می‌کند تا سال جدید سالی پربار و و همراه با تندرستی، خوشی و موفقیت باشد، در این روز تمام اعضای خانواده لباس نو می‌پوشند و دو رکعت نماز شکر به جای می‌آورند، بعضی از خانواده‌های ترکمنی در آغاز سال نو به زیارت اهل قبور می‌روند و با قربانی کردن گوسفند، دادن صدقه و شکرانه از خداوند حاجت می‌طلبند.

پخت سمنو تجگی

مردم سیستان‌وبلوچستان از دیگر اقوام ساکن در استان هستند که در سده‌های گذشته به این منطقه کوچ کردند، از آنجایی که این قوم کشاورز بودند بر این فن اهتمام ورزیدند و به کشت‌وکار مشغول شدند.

سیستانی‌ها بر این اعتقادند که روزی از گندم است، از آن رو خیلی چیزها از گندم درست می‌شود، برجسته‌ترین رسم عید نوروز، سبزه گذاشتن است که آن‌هم به صورت گروهی سبز می‌کنند، غلاتی چون گندم، ماش، عدس را در نیمه اسفند برای سبزه گذاشتن آماده می‌کنند، شیرینی پختن حال و هوای عید را در خانه هر سیستانی زنده می‌کند.

سمنو تجگی را برای هفت‌سین می‌پزند به این صورت که گندم را بعد از پختن به صورت پودر در می‌آورند و از آن کیکی به نام سمنو تجگی می‌پزند، همچنین کلوچه ساده و خرمایی که به آن نان سال می‌گویند، بنا به سلیقه مادر به اشکال گوناگونی چون گل، دایره، مربع یا لوزی برای اعضای خانواده به‌خصوص کودکان پخته می‌شود.

زنان ایامی را جهت قلیف‌پزی صرف می‌کنند به این صورت که نان را پهن می‌کنند و لابه‌لای آن روغن می‌گذارند و در قابلمه مسی که زیر و روی آن پوشیده از آتش است، قرار می‌دهند تا بپزد.

در هفته آخر سال به جهت نذر اموات نوعی شیرینی به نام کلبک می‌پزند، کلبک را به دو صورت خمیر با لایه کلفت که به قتلمه معروف است برای اقوام درجه یک و کلبک را برای بقیه اقوام با خمیر نازک می‌پزند، باقیمانده روغن درون تابه را به پنبه آغشته می‌کنند و به نیت اموات روشن می‌کنند و در کنار آن صلوات می‌فرستند.

لندو همان گندم سیستان است که تف داده شبیه نخود آجیل شده آنگاه آن را به دلخواه با نخود و چهار مغز (بادام-پسته-گردو و فندق) آرد و با خرما مخلوط می‌کنند و به حالت گرد درمی‌آورند.

آجیل مخصوص عید این قوم نخود، کشمش و گندم سیستان که زردرنگ و بزرگ است و تخم هندوانه و تخم خربزه است، تخم هندوانه و خربزه و گندم سیستان را بعد از پختن آسیاب می‌کنند و با کمی چاشنی به صورت قوتو در می‌آورند.

پیش از عید با خاک رس سفید، خانه را سفید و زنان همسایه به صورت دسته‌جمعی خانه‌های همدیگر را به نوبت تمیز می‌کنند و رسم خانه‌تکانی را انجام می‌دهند، در شب عید نیز رشته پلو به همراه ماهی می‌پزند و بر این عقیده هستند که رشته، امور را در دست داشته باشند.

بیدخوانی

اما گذشته از اقوام گلستان در هر یک از شهرهای استان مردم از آداب و رسومی خاص برای استقبال از نوروز و بهار تبعیت می‌کنند که یکی از آن شهرها، علی‌آباد کتول است، مرسوم‌ترین نوع آواز در این منطقه «بیدخوانی» است، واژه بیت، در کتولی به شکل بید (bid ) تلفظ می‌شود ، اجرای بید خوانی، با فرم خاصی از نشستن اتفاق می‌افتد و از کشمکش انسان با زندگی و طبیعت و رازهای درونی‌اش روایت می‌کند، این مراسم اصیل، یکی از نمادهای هویتی کتولی‌هاست، در زمان‌های گذشته هنر بیدخوانی معمولاَ به صورت تک‌خوانی اجرا می‌شد.

براتلق، مراسم رامیانی‌ها

براتلق یکی از مراسم قدیمی است که تاکنون جایگاه خود را در بین مردم رامیان حفظ کرده و این مراسم عیدانه درگذشتگان است، بعد از اینکه خانواده‌ها منازل را گردگیری و تمیز کردند برای زنده نگهداشتن یاد درگذشتگان خویش، یک مهمانی را تدارک می‌کنند و تعدادی از قاریان را در شب به خانه دعوت می‌کنند تا برای اموات، آیاتی را قرائت کنند و مهمانان پذیرایی و پس از دعا و فاتحه برای درگذشتگان آن منزل، پراکنده می‌شوند.

خانواده‌ها اعتقاد داشته و دارند که اگر اموات، خانه‌ای که از گذشتگان به میراث گذاشته شده را تمیز و اهل آن‌را شاد ببینند با خوشحالی زمین را ترک و روحشان به آسمان می‌کند.

البسه عید

پوشیدن لباس نو در ایام نوروز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در این خصوص رامیانی‌ها که در تهیه ابریشم و البسه ابریشمی الوان شهرت دارند، به پوشش خود اهمیت ویژه‌ای می‌دهند، پوشیدن لباس ابریشمی خاصه قرمزرنگ در بین زنان و دختران جوان هنوز هم جایگاهش را حفظ کرده که زیبایی را در وجود آنان دوچندان می‌کند.

تهیه آش ماست برای روز عید نوروز و سر سفره عید هم از مراسم مخصوص رامیانی‌های ترک‌نژاد است و سپس مهمانان با این آش خوشمزه پذیرایی می‌شوند.

مراسم خاص نوعروسان

برای نوعروسانی که تازه ازدواج کرده‌اند و هنوز به خانه بخت نرفته‌اند، سفره‌ای به‌نام سفره عید از طرف خانواده داماد تهیه و برده می‌شود، در ایام نوروز مادر، خواهران یا خویشاوندان داماد با بردن مجمع‌هایی از البسه، شیرینی و میوه به خانه عروس می‌روند و مورد پذیرایی خانواده عروس قرار می‌گیرند.