به گزارش خبرگزاری ایمنا، بهار نصف جهان با زمزمه آب پیوند دیرینه دارد، سنتی که حتی در طول سال‌های خشکسالی و بحران مدیریت منابع آب به بهانه توزیع حقابه کشت بهاره نیز جریان داشته است و تصویر نوروزی اصفهان را در چشم گردشگران و شهروندان دل‌انگیزتر می‌کند.
سال جاری نیز زمزمه‌های بازگشایی زاینده‌رود از میانه‌های فصل زمستان شنیده می‌شد، اما با وجود بارش‌های مناسب بهمن و اسفند، پیگیری‌های خبرنگار ایمنا حکایت از آن دارد که تاکنون نشستی برای تصمیم‌گیری درباره بازگشایی زنده‌رود در آستانه بهار برگزار نشده است؛ خبری از رهاسازی آب در بستر خشک رودخانه نیست و به نظر می‌رسد که برخلاف هر سال، مردم اصفهان و مسافران نوروزی، بهار را بدون جاری شدن زندگی در قلب تپنده خود به تماشا می‌نشیند.
سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ با ثبت سومین سال خشک پیاپی با آثار ملموس خشکسالی هیدرولوژیکی در ایران به پایان رسید و داده‌های آب کشور نشان داد که بارش در حوضه فلات مرکزی با کاهش ۲۴ درصدی نسبت به شرایط نرمال روبه‌رو بوده است.
سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ با امید بارش
با شروع فصل پاییز فیروز قاسم‌زاده، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، از شروع سال آبی جدید (۱۴۰۳-۱۴۰۲) با فعالیت مناسب سامانه‌های بارشی در سطح کشور بر اساس پیش‌بینی سازمان هواشناسی خبر داد و اعلام کرد: بررسی نتایج مدل‌های اقلیمی نشانگر فعالیت مناسب سامانه‌های بارشی در فصول پاییز و زمستان در سطح کشور خواهد بود و در صورت تحقق پیش‌بینی‌ها، امید به جبران بخشی از اثرات منفی خشکسالی هیدرولوژیکی سه سال اخیر وجود دارد.
یک ماه بعد علیرضا الماسوندی، رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود از بازگشایی دریچه‌های سد زاینده‌رود در بیستم آبان برای کشت پاییزه غرب و شرق اصفهان خبر داد و گفت: پیش‌بینی می‌شود رهاسازی حدود ۲۰ روز ادامه پیدا کند و نزدیک به ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب برای کشت پاییزه کشاورزان اصفهان در نظر گرفته شده است.
وی هم‌زمان با افتتاح دفتر منطقه‌ای مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده‌رود از تهیه مدل‌هایی بر اساس استانداردهای جهانی و تنظیم برنامه منابع و مصارف این حوضه خبر داد و افزود: پاییز امسال جریان پایداری برای حقابه تالاب گاوخونی در نظر گرفته شده که آب را تا ورزنه و انتهای شبکه رهاسازی خواهیم کرد و امیدواریم آب به تالاب برسد.
جریان ۱۰ روزه زنده‌رود در میانه پاییز
سه ماه بعد حسین محمدرضایی، عضو هیئت مدیره اصناف کشاورزی اصفهان از جریان ۱۰ روزه آب در زاینده‌رود برای آبیاری کشت غلات خبر داد و اظهار کرد: با پیگیری و برگزاری تجمعات کشاورزان اصفهانی، کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان اصفهان اعلام کرد که از بیست‌ونهم بهمن به مدت ۱۰ روز آب سد زاینده‌رود از دریچه‌های خروجی برای آبیاری کشت غلات افزایش می‌یابد.
وی با اشاره به نیاز کشت کشاورزان به آب ادامه داد: اگر کشت زودتر آبیاری نشود، خسارت زیادی خواهد دید به همین دلیل رهاسازی آب از دریچه‌های سد ضروری و نجات‌بخش کشت است، امیدواریم شاهد بارندگی مؤثر بیش از ۱۲ میلیمتر در اصفهان باشیم که کشت را سیراب کند تا بازگشایی آب را به به تأخیر بیندازد زیرا ماندگاری آب در سد در مراحل آبیاری بعدی کشاورزی راهگشا خواهد بود.
بلاتکلیفی مدیریت آب در ماه پایانی سال
حسن ساسانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان نیز با تأیید بازگشایی دریچه‌های سد زاینده‌رود تصریح کرد: در جلسه کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان مقرر شد که با توجه به گرم بودن هوا و نبود بارش‌های مؤثر، همچنین ضرورت نوبت تأمین آب برای ادامه آبیاری کشت غلات، از تاریخ یکشنبه، بیست‌ونهم بهمن خروجی سد زاینده‌رود افزایش پیدا کند.
وی از تأیید این موضوع از سوی اصناف کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی خبر داد و خاطرنشان کرد: سد مخزنی زاینده‌رود اکنون ۲۶۷ میلیون متر مکعب آب دارد و با توجه به پیش‌بینی هواشناسی درباره بارندگی‌های دو روز آینده، بیست‌وششم و بیست‌وهفتم بهمن توافق شد که در صورت وقوع بارش مؤثر، زمان رهاسازی آب با هماهنگی اصناف کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی استان تغییر کند.
اما ورود سامانه بارشی از اواخر بهمن به کشور و اصفهان و آغاز بارش باران و برف در نقاط مختلف حوضه آبریز زاینده‌رود، اخبار مربوط به بازگشایی دریچه‌های سد را به حاشیه راند و فعالیت این سامانه تا نیمه اسفند ادامه یافت.
حسین وحیدا؛ رئیس هیأت مدیره نظام صنفی کشاورزان اصفهان از حضور ۶۰۰ کشاورز استان در مقابل ساختمان شرکت آب منطقه‌ای اصفهان برای اعلام زمان بازگشایی زاینده‌رود خبر داد و گفت: پیش‌تر قرار بود اواخر بهمن شاهد بازگشایی رودخانه باشیم اما بارش‌های مفید چند روز اخیر سبب شد جاری‌سازی زاینده‌رود با تأخیر روبه‌رو شود.
وی چهارم اسفند را زمان احتمالی رهاسازی آب اعلام کرد و ادامه داد: کشاورزان شرق و غرب استان اصفهان خواستار مشخص شدن زمان ۱۰ روزه بازگشایی رودخانه زاینده‌رود برای ادامه کشت پاییزه خود هستند.
با وجود درخواست کشاورزان و برخلاف انتظار مردم درباره بهبود ذخیره آب پشت سد پس از بارش‌های اخیر، مسئولان توزیع آب در حوضه زاینده‌رود از اظهارنظر درباره زمان جدید بازگشایی آب خودداری کردند تا زمان انتظار مردم اصفهان، کشاورزان حقابه‌دار و محیط زیست پایین دست برای بازگشت شاهرگ حیاتی نصف جهان سه ماهه شود.
افت ۴۳ میلیون مترمکعبی ذخیره سد
بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب، از ابتدای سال آبی تا نوزدهم اسفند، حجم آب پشت سد زاینده‌رود به ۲۹۷ میلیون متر مکعب رسیده که برابر ۲۴ درصد از حجم سد بوده و نسبت به سال گذشته ۱۴ درصد افزایش را ثبت کرده است.
این آمار رسمی در سال گذشته حکایت از آن داشت که از ابتدای سال آبی تا بیست‌وهفتم اسفند ۱۴۰۱ موجودی مخزن سد زاینده‌رود به ۳۴۰ میلیون متر مکعب رسیده بود که برابر ۲۷ درصد پرشدگی سد بود و نسبت به سال قبل ۲۶ درصد افزایش نشان می‌داد.
احسان‌الله امینی، مدیر دفتر تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان نیز در روزهای پایان سال گذشته، ذخیره سد مخزنی زاینده‌رود با ظرفیت نرمال یک میلیارد و ۲۳۹ میلیون متر مکعب را ۳۴۸ میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: ذخیره آبی سد زاینده‌رود نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد افزایش داشته، اما در مقایسه با بلندمدت (۵۰ سال)، ذخیره آب این سد ۵۰ درصد کاهش یافته است.
از سوی دیگر به گفته سیدمجتبی موسوی نائینی، مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات سد زاینده‌رود، ورودی آب به سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی در مهر ۱۴۰۱ تا نوزدهم اسفند ۳۱۶ میلیون متر مکعب بود، در حالی که سد در مدت مشابه سال گذشته ۲۲۱ میلیون متر مکعب، در ۱۰ سال اخیر ۲۷۰ میلیون متر مکعب و در بلندمدت (۵۱ ساله) ۳۳۸ میلیون متر مکعب ورودی داشته است.
وی از افزایش ۴۳ درصدی ورودی به سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داد و یادآور شد: خروجی از سد زاینده‌رود سال جاری نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد و در مقایسه با حجم خروجی در بلندمدت ۴۹ درصد کاهش را نشان می‌دهد، همچنین ۲۱ درصد از ظرفیت سد پرشدگی دارد و ۷۹ درصد سد خالی است.
آمارهای بارش از ابتدای سال آبی قبل در مهر تا نوزدهم اسفند ۱۴۰۱ نشان‌دهنده میانگین بارش هزار و ۲۲۲ میلی‌متری در ایستگاه کوهرنگ، سرچشمه اصلی حوضه آبریز زاینده‌رود بود، در حالی که سال قبل از آن این عدد به ۹۶۸ میلیمتر می‌رسید که مقایسه این بارش‌های کوهرنگ در مقایسه با سال قبل از آن حکایت از افزایش ۲۴ درصدی بارش در سرشاخه اصلی حوضه آبریز زاینده‌رود داشت.
پیش‌بینی بهار نمناک در اصفهان
بر اساس آمارهای هواشناسی، وضعیت بارشی استان در سال آبی جاری نسبت به سال گذشته و دوره بلندمدت مشابه کمتر از نرمال بوده است.
حمیدرضا خورشیدی، مدیرکل هواشناسی استان اصفهان با اعلام این مطلب یادآور شد: میانگین وزنی بارش استان از ابتدای سال آبی (یکم مهر) تا بیست‌ودوم اسفند ۱۰۷ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد و دوره بلندمدت ۳۶ درصد کاهش یافته است.
وی از ورود یک سامانه بارشی به استان از بیست‌وهشتم اسفند خبر داد و ادامه داد: از روزهای پایانی سال تا هفتم فروردین ۱۴۰۳ بارش‌های خوبی در سطح استان و سرچشمه‌های آبی حوضه زاینده‌رود اتفاق می‌افتد که بارش‌های بسیار مطلوب فراتر از نرمال باران به‌ویژه در غرب اصفهان پیش‌بینی می‌شود، همچنین احتمال بارش برف از هفته دوم فروردین در مناطق سردسیر استان دور از انتظار نیست.
از سیزدهم تا نوزدهم فروردین نیز بارش‌ها در استان در حد نرمال و در بازه بیستم تا بیست‌وششم فروردین نرمال پیش‌بینی شده و با توجه به دمای نرمال و فراتر از نرمال نیمه غربی استان در این ماه، بارندگی‌ها به شکل باران خواهد بود.
به گفته مدیرکل هواشناسی استان اصفهان وضعیت بارشی سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ استان و سرچشمه‌های آبی حوضه زاینده‌رود در سال آبی کنونی در حد نرمال است، با این حال استان همچنان درگیر خشکسالی شدید است و بارش‌های اخیر برای کوتاه‌مدت تنش آبی استان را کم می‌کند، اما با توجه به وقوع خشکسالی تجمعی در سال‌های گذشته، شدت این پدیده در بازه یک ساله تا بهمن ۱۴۰۲ حدود ۹۹ درصد مساحت استان و در یک دوره ۱۰ ساله منتهی به بهمن، ۹۸ درصد مساحت آن را در بر گرفته است.
صفای نصف‌جهان در چشم گردشگران
زاینده‌رود به طول بیش از ۴۵۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران به‌شمار می‌رود که این رود همراه با پل‌های تاریخی روی آن مانند خواجو، سی‌وسه‌پل، مارنان، جویی و شهرستان یکی از جاذبه‌های گردشگری برجسته اصفهان به ویژه در ایام نوروز است.
سال گذشته نیز با وجود کمبود بارش و نابسامانی وضعیت منابع آبی، خروجی سد زاینده‌رود با هدف بازگشایی رودخانه حدفاصل سد چم‌آسمان تا شهرستان اصفهان و تخصیص آب برای آبیاری کشت کشاورزان از بیستم بهمن افزایش یافت که این بازگشایی با بارش‌های مطلوب هم‌زمان شد و به توزیع بهتر آب در اراضی شرق اصفهان به مدت ۱۰ روز کمک کرد.
محمود چیتیان، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان ذخیره آب سد در آستانه نوروز ۱۴۰۲ را ۳۰۸ میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: این رقم سال گذشته در چنین روزهایی ۲۳۸ و در متوسط بلندمدت (دوره ۵۲ ساله) ۶۸۸ میلیون متر مکعب بود، با این حال تلاش می‌کنیم که جریان آب در رودخانه به‌ویژه در کلان‌شهر اصفهان در ایام نوروز و حضور گردشگران و مسافران در این دیار جاری باشد.
وی اظهار امیدواری کرد: بارش‌های پیش‌بینی شده فروردین و اردیبهشت سال ۱۴۰۲ بخش قابل توجهی از نیاز آبی ذی‌نفعان حوضه را تأمین کند. بر این اساس زاینده‌رود در نوروز ۱۴۰۲ جاری ماند تا گردشگران بسیاری در حاشیه آن بهار را به تماشا بنشینند.
همنشینی با زاینده‌رود در بهار و رستاخیز طبیعت، چنان دل‌انگیز است که رهگذری نیست که رؤیای جریان دائمی رودخانه را نداشته باشد، اما امسال با وجود بارش مناسب برف و باران در زمستان و بهار خبری از رهاسازی آب در بستر خشک زاینده‌رود منتشر نشده است و گردشگران بهاری اصفهان در انتظار تصمیم‌گیری مدیران آب درباره خروش موقتی زنده‌رود هستند.
نظر شما