به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان شمالی، خراسان شمالی به نام گنجینه فرهنگ‌ها و معرفت‌ها شناخته شده است؛ این نام را ۱۱ سال قبل، رهبر انقلاب روی خراسان شمالی گذاشت؛ علت آن نیز فرهنگی غنی مردم استان با حضور اقوام و مذاهب مختلف است؛ اقوام و مذاهبی که نه تنها با یکدیگر کوچک‌ترین اختلافی ندارند، بلکه همبستگی بی‌نظیر آنها سبب شده است خراسان شمالی در صحنه‌های مختلف دینی و سیاسی خوش بدرخشد.
اگر به دل این اقوام سری بزنید، زیبایی‌های متعددی می‌بینید؛ خرده فرهنگ‌های موجود در این دیار سبب می‌شود دل هر علاقه‌مند به حوزه فرهنگ‌شناسی جذب خراسان شمالی شود. فرهنگ‌هایی که در مناسبت‌های مختلف همچون نوروز، شب یلدا، محرم، شب‌های قدر و ماه مبارک رمضان جلوه زیباتری دارد.
خانه تکانی رمضانی
هرچند طی یکی دو سال اخیر، ماه مبارک رمضان و عید نوروز تقریباً با یکدیگر مصادف شده است، اما ترکمن‌ها و کرمانج‌های خراسان شمالی همواره در آستانه ماه مبارک رمضان با خانه تکانی، به استقبال رمضان می‌روند؛ آنها معتقد هستند خانه تکانی دل باید با خانه تکانی محیط هم زمان شود.
در کنار نظافت منزل، نظافت مساجد نیز در این ایام رونق دارد و تقریباً عموم اقوام این اقدام نیک را انجام می‌دهند.
در بسیاری از مناطق ترکمن‌نشین، رسم است که زنان و دختران ترکمن آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شکل دسته‌جمعی مسجد محل خود را نظافت می‌کنند و بعضی خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی از جنس قالیچه و نمد را که به آن «نمازلیق» می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا می‌کنند.
معمولاً بزرگان طایفه کرمانج در نخستین پنجشنبه ماه مبارک رمضان سفره‌ای بزرگ پهن و افراد فامیل را دعوت می‌کنند. آنها در این شب از گذشتگان یاد می‌کنند و با نثار فاتحه و خواندن چند سوره از قرآن کریم برای آنها طلب آمرزش می‌کنند.
آنها معتقدند در این شب ثواب ماه مبارک رمضان به درگذشتگان می‌رسد.
از دعوت تازه عروسان تا تعویق عروسی به احترام شهادت امام علی (ع)
مراسم دعوت از تازه عروسان و تازه دامادها به هنگام افطار و سحر، جلسه خانوادگی و بهره‌مندی از تجربیات افراد کهنسال و تعریف خاطرات شیرین در روزهای ماه رمضان از دیگر رسوم مردم منطقه خطه شمال خراسان است.
از سوی دیگر ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان به دلیل واقع شدن شهادت امام علی (ع) در این ماه، مراسم شادی و عروسی خود را به ماه‌های آینده موکول می‌کنند.
ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان بیش از هر ماه دیگری به تلاوت قرآن کریم می‌پردازند و تا پایان ماه چندین‌بار قرآن ختم می‌کنند. آنها در این ماه مساجد را عطرافشانی و با قالیچه‌های زیبای دست بافت ترکمنی این مکان را تزئین می‌کنند.
زنان نیز در این شب‌ها فتیر و چوزمه (نان شیرین) پخت و میان نمازگزاران توزیع می‌کنند؛ آنها معتقدند از این راه ثوابی به آنها و درگذشتگان‌شان می‌رسد.
در زبان ترکمنی به افطار «آغز آچا مق» می‌گویند، این اهالی در ماه رمضان معمولاً نمازهای پنجگانه روزانه را در مسجد می‌خوانند، از این رو هنگام غروب آفتاب روزه‌داران منتظر هستند تا صدای اذان را بشنوند و نمازشان را به جماعت ادا و سپس افطار کنند.
هر روز یکی از خانواده‌های مرزنشین خرما، اون آش یا همان آش رشته، قتلمه یا بیشمه را به مسجد می‌فرستند تا نمازگزاران با آن افطار کنند، بعد از آن نمازگزاران برای از دست‌رفتگان و برآورده شدن آرزوهای کسانی که این افطار را تدارک دیده‌اند با خواندن سوره‌ای از قرآن، حمد و سپاس خداوند متعال را می‌گویند.
مراسم ویژه «یا رمضان»
مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم ترکمن‌های خراسان شمالی است که گفته می‌شود این آئین مختص ترکمن‌های این خطه است.
در این آئین که در شب‌های سوم، چهاردهم و بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود، تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار جمع می‌شوند و با انتخاب یکی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارک رمضان و روزه‌داری به زبان ترکمنی قرائت می‌کنند.
آنها سپس در کوچه و خیابان راه می‌افتند و به در هر خانه‌ای که می‌رسند صاحب خانه وجه نقد یا غیرنقد به آنها هدیه می‌دهد. در پایان سه شب برگزاری این مراسم جوانانی که در برپایی این مراسم شرکت داشته‌اند هدایای نقدی و غیرنقدی را برای تدارک یک افطار یا سحری دسته‌جمعی استفاده می‌کنند.
اهدای هدیه به نوجوانانی که به سن بلوغ رسیدند یا تشویق کودکان به روزه و آشنایی آنها با ماه مبارک رمضان یکی از زیباترین سنت‌های این ماه مبارک میان اقوام شیروان است.
در این رسم دختران و پسرانی که به سن بلوغ رسیده‌اند و برای نخستین بار روزه می‌گیرند با دادن قرآن به دست آنها توسط بزرگ خانواده و اهدای چادر مشکلی برای دختران و پارچه پیراهن و کت و شلوار برای پسران به استقبال نخستین سال ماه مبارک رمضان می‌روند.
رسوم تات‌ها در ایام رمضان
قوم تات در خراسان شمالی همچون سایر قوم‌های خراسان شمالی آداب و رسوم مشترکی دارند. تات ها معتقدند با شروع ماه مبارک رمضان دل‌ها نیز سال جدیدی را تجربه می‌کنند. آنها مساجد را چراغانی می‌کنند و بعضی شب‌ها در مساجد افطاری می‌دهند.
اگر یکی از اعضای فامیل در این ماه صاحب فرزندی شود به دیدار آن خانواده می‌روند و با گل و شیرینی و هدیه‌ای قدم نو رسیده را تبریک می‌گویند و معتقدند در این ماه کودکی که به دنیا می‌آید سبب خیر و برکت می‌شود.
اگر این کودک پسر باشد به پیشنهاد بزرگ فامیل و احترامی که برای ماه مبارک رمضان قائل هستند نام او را رمضان می‌گذارند. تات ها همچنین در این ماه بیش از ماه‌های دیگر صدقه می‌دهند و با پخت غذاهای سنتی و بسته‌های غذایی از محرومان دستگیری می‌کنند.
غذاهای سنتی در ماه مبارک رمضان
یارمه از دیگر غذاهای مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارک رمضان بود که از گندم نیم دانه، گوشت قورمه، روغن زرد و ادویه‌جات تهیه می‌شد.
در میان کرمانج ها نیز رسم بود افرادی که تازه به سن شرعی روزه داری می‌رسیدند در هنگام افطار از سوی بزرگ‌تر خانواده هدیه و چشم روشنی دریافت می‌کردند.
دادن افطاری توسط بزرگ‌ترهای فامیل و دعوت از کوچک‌ترها از دیگر رسوم رایج در میان مردم این منطقه بود و پخت حلیم در ایام ماه رمضان در قهوه خانه و کافه‌ها و توزیع آن و پخت زولبیا و بامیه و پشمک توسط قنادی‌ها از دیگر غذاها و شیرینی‌های ویژه این ایام بود که هنوز نیز رواج دارد.
هرچند با صنعتی شدن زندگی بعضی از این رسوم در آستانه فراموشی است، اما برگزاری چند مورد از این رسوم آن هم در جمع خانواده می‌تواند بار دیگر فرهنگ اصیل مردم خراسان شمالی را در اذهان زنده کند.
نظر شما