به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان‌جنوبی، در انتهای خیابان شهید منتظری ۳ شهر بیرجند و در مرکز بافت تاریخی این شهر شوکتی بنا شده است که یکی از مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین مراکز علمی کشور است و ریشه در عالم پروری این خطه دارد، معماری چهار فصل این بنا در منطقه کویری کشور که نیازی به تجهیزات گرمایشی و سرمایشی ندارد خود یکی از شگفتی‌های معماری دوران گذشته است.
مجموعه‌ای از ساختمان‌های به هم پیوسته با حیاتی در مرکز و حوض آب که اکنون پر شده است و به عنوان سکو در برنامه‌های مذهبی از آن استفاده می‌شود و دور تا دور حیات با آجر فرش تزئین شده است و دو درِ در ضلع جنوبی و غربی وجود دارد که به راحت‌ترین شکل ممکن دسترسی به ورود و خروج این بنای عظیم را میسر می‌سازد، در گنبد تالار شوکتیه یک کلاه فرنگی زیبا قرار دارد که به صورت رسمی بندی تزئین شده است.
این بنا توسط معماران زبده یزدی و به سبک معماری کویری چهار فصل ساخته شده و از ورودی مقرنس کاری شده گچی، دالان‌ها، هشتی‌ها، ایوان و شاه‌نشین تشکیل شده است و در بیرجند به عنوان یک نماد شناخته می‌شود.
سیداحمد برآبادی معاون توسعه مدیریت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان جنوبی در توصیف این مدرسه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در مقدمه دیوان شیخ هادی هادوی که در سال ۱۳۱۴ نوشته شده، آمده است پدر شیخ هادی از علمای به‌نام منطقه بود که از اصفهان به بیرجند آمد و بعد از مدتی سکونت به عراق مهاجرت کرد و شیخ هادی در عراق به درجه اجتهاد رسید و قصد برگشت به تهران را داشت، اما آیت‌الله صدر رئیس حوزه علمیه نجف، نامه‌ای از شوکت‌الملک دریافت می‌کند که در آن عنوان می‌شود به دلیل نیاز منطقه قهستان به یک نفر عالم وارسته همچون شیخ هادی که از قبل هم در این منطقه بودند و همچنین مردمانی که مسیر هدایت درستی نداشتند و منطقه گرفتار اشرار بود، تقاضا می‌شود او را به بیرجند بفرستید و این‌گونه بود که نیاز منطقه قهستان به یک مکان علمی بیش از پیش احساس شد.
وی می‌افزاید: امیر اسماعیل‌خان یا شوکت‌الملک اول که در زمان ناصرالدین شاه حاکم بلامنازع منطقه مکران بلوچستان و قهستان بود و در عین ثروت و قدرت هیچ فرزندی نداشت تصمیم گرفت، یک سوم اموالش را وقف احکام شرع و مابقی را به برادر کوچک خود ابراهیم خان بدهد، پس از مرگش، ابراهیم خان حکومت قائنات را به دست می‌گیرد، اما با دسیسه‌های حسام‌الدوله به تهران فراخوانده می‌شود.
مدرسه‌ای به سبک دارالفنون در خراسان‌جنوبی
معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: در همان زمان که در تهران شروع به کار مدرسه دارالفنون بود، شرایطی فراهم می‌شود که ابراهیم خان به بیرجند برمی‌گردد و تصمیم می‌گیرد با یک سوم اموال وقفی برادرش در جهت توسعه فرهنگ و علم قدمی بردارد و با همراهی و مشورت دو نفر علمایی که در کنار ابراهیم خان بودند، تصمیم بر آن شد که مدرسه‌ای شبیه، هم‌تراز و به سبک دارالفنون تهران و رشدیه تبریز در بیرجند تأسیس شود.
برآبادی می‌گوید: بنای مدرسه شوکتیه به مدت چهار سال از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۳ هجری قمری تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط ابراهیم‌خان ساخته شد و در سال ۱۳۲۶ هجری قمری یا ۱۲۸۲ هجری خورشیدی به مدرسه تبدیل شد که در نوع خود سومین مدرسه در کشور بود که به شیوه نوین در آن تدریس می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: در ابتدا با مخالفت برخی سران منطقه در آن تدریسی انجام نمی‌شد، اما شیخ هادی هادوی که به خوبی اوضاع اجتماعی مردم منطقه را می‌دانست با فرستادن تنها پسرش به این مدرسه در برابر همه ایستاد تا باعث بیداری و پیشرفت مردم شود، این اقدام به قدری مفید بود و در ذهن مردم تأثیر گذاشت که از آن پس از اکثر شهرهای منطقه و حتی زابل و زاهدان هم درخواست تأسیس این مدرسه را داشتند.
بنا به اطلاعات و اسنادی که در موزه اسناد ملی ایران است، گفته می‌شود میرزا محمدعلی خان منصف، حاجی محمد سید فرزان، حاج میرزا محمدحسین مهتدی، آقا شیخ علی‌اکبر ناصح، میرزا فضل الله خان ناصح، اسدالله خان ناصح، امیر توکل خان و آقا سید محمد شهرستانی از جمله معلمانی بودند که در این مدرسه خدمت کردند.
به گفته معاون اداره کل میراث‌فرهنگی و گردشگری خراسان‌جنوبی، مهم‌ترین آثار و پیامدهای ساختن این مدرسه ترویج علم و دانش بود به طوری که باعث از بین رفتن جهل و بهبود شرایط خانواده و رونق اقتصادی شد و حتی باعث پدید آمدن مفاخر علمی همچون دکتر گنجی (پدر علم جغرافیا)، دکتر معتمدنژاد (پدر علم ارتباطات)، دکتر جمال رضایی (نخستین تحصیل کرده در درس ادبیات)، دکتر رضوانی (نخستین تحصیل کرده در تاریخ ایران)، دکتر غلامحسین شکوهی (پدر علم تعلیم و تربیت)، دکتر مهدی بلالی مود (پدر علم سم‌شناسی ایران) شد
به گزارش ایمنا، این مکان که به ثبت ملی رسیده، اکنون به مکان گردشگری و مذهبی تبدیل شده است که همه ساله تمام مراسم‌ها و عزاداری‌های محرم و صفر در آن انجام می‌شود و از جایگاه ویژه‌ای در بین مردمان این خطه برخوردار است.
نظر شما