به گزارش خبرگزاری ایمنا، گردشگری فقرزدا که Pro-poor نامیده می‌شود گونه‌ای از گردشگری است که بیشترین دستاورد آن نصیب فقرا، محرومان و قشر کم‌درآمد نواحی گردشگری خواهد شد، این طرح از منظر استراتژیک با هدف « افزایش ثبات اقتصادی و کاهش اثرات منفی فرهنگ‌ها و محیط‌های محلی» به وجود آمد.
هدف گردشگری فقرزدا بهبود زندگی ساکنان مناطق کم‌برخوردار و کم‌درآمد از طریق کسب درآمد میلیارد دلاری این حوزه است، با آنکه این موضوع یک طرح ساده به نظر می‌رسد، اما اجرا و پیاده‌سازی آن کار آسانی نیست و نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت‌هایی از سوی دولت است.
رابطه بین گردشگری با فقر، رشد اقتصادی و نابرابری
گردشگری به دلیل درآمدزای بالا، کاربردی بودن، کمک به ایجاد تعادل در دستمزدها، تهیه سرمایه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنای، کمک به خلق پیوندهای ارتباطی در درون بخش‌های اقتصادی، ایجاد اشتغالی که برای تمامی سطوح و طبقات اجتماع دارد و به‌دلیل نقشی که در توزیع عادلانه درآمد و هدایت پول از سمت طبقات ثروتمند و متوسط اجتماع به جوامع روستای و فقیر ایفا می‌کند، فرصت‌های طلای را در اختیار بشریت گذاشته و به این وسیله می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود اقتصاد کشورهای کمتر توسعه‌یافته داشته باشد، به‌طوری که امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از آن در جهت کاهش فقر استفاده می‌شود.
حال با توجه به آنکه ایران کشوری چهار فصل با طبیعت و مناظر بکر گردشگری است، پس باید به این موضوع به‌عنوان یک عامل کمکی به اقتصاد کشور پرداخت، البته گردشگری که امروز به‌عنوان یک کالای لوکس در نظر گرفته شده است و تنها قشر ویژه‌ای از جامعه می‌توانند از آن برخوردار شوند، باید به‌گونه‌ای شود که مناطق محروم و کم‌برخورداری که دارای فضا و مکان‌های بکر گردشی هستند نیز در این مسیر قرار گیرند و زمینه اشتغال‌زایی و کارآفرینی توسط خود محلی‌ها و ساکنان فراهم شود، در نهایت تمام اقشار جامعه نیز بتوانند از این حوزه بهره‌مند شود.
در این باره رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اظهار می‌کند: امروز اثبات شده که گردشگری یک صنعت مهم در فقرزدایی، اشتغال‌زایی و درآمدزایی است و کشورهای مختلف توانسته‌اند با استفاده از این صنعت بخش قابل توجهی از درآمدهای خود را تأمین کنند.
وی در ادامه می‌گوید: این گونه به نظر می‌رسد که برنامه ششم توسعه نیز کمک بسیار بزرگی به توسعه گردشگری خواهد کرد، چراکه احکام بسیار مناسبی برای توسعه گردشگری در برنامه ششم توسعه ابلاغ شده است، همچنین تعامل با کشورهای هدف، تعامل با جوامع محلی، توزیع سفر، افزایش همکاری با مراکز مختلف، افزایش همکاری با بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت‌های بالای بخش خصوصی، به روز کردن قوانینی و مقررات گردشگری از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که سازمان آن‌ها را با هدف توسعه گردشگری دنبال می‌کند.
رونق گردشگری موجب افزایش گردش مالی خواهد شد
رضا نصر اصفهانی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در اقتصاد کشور جریان پولی از اهمیت بسیاری برخوردار است، حال پولی که به وسیله یک گردشگر خارجی وارد کشور می‌شود، علاوه‌بر آنکه بین عوامل اقتصادی توزیع می‌شود، یک توزیع درآمد هم خواهد داشت.
وی اضافه می‌کند: رشد اقتصادی و نحوه توزیع درآمدهای حاصل از آن در بین اقشار مختلف جامعه دو گام مهم و مؤثر در توسعه کشورها هستند، که حوزه گردشگری این دو گام را به صورت هم‌زمان یعنی فروش کالا، خدمات به خارج از کشور و توزیع درآمد بین عوامل اقتصاد را با هم انجام می‌دهد که این خود موجب بهبود ضریب جینی کشورهایی شده که صنعت گردشگری یک جایگاه مشخص و قابل توجهی در تولید ناخالص آن‌ها پیدا کرده است.
اهمیت ارزش‌افزوده حاصل از گردشگری
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان درباره ارتباط ضریب جینی و گردشگری می‌گوید: ضریب جینی یعنی اینکه چند درصد از جمعیت کشور، چند درصد از درآمد کشور را دارند، به همین دلیل این خود منجر به کاهش فاصله نابرابری و ناترازی توزیع درآمد در کشور می‌شود که یک اصل بسیار مهم در اقتصادهای منطقه‌ای است و به جای آنکه یک درآمد کلان به وسیله یک شرکت خصوصی یا دولت وارد و در بخش اقتصادی صرف شود، بهتر است در صنعت گردشگری عوامل اقتصادی به شکل مشخصی از این بخش بهره‌مند شوند در این صورت می‌توان گفت گردشگری خود موجب درآمد خواهد شد و حتی به‌صورت غیرارادی بر این موضوع تأثیرگذار است.
نصر اصفهانی اظهار می‌کند: هتل‌ها با ایجاد فروشگاه‌های سوغات و صنایع‌دستی همان شهر درصدد درآمدزایی برای کارکنان هتل است، چرا که گردشگر با مراجعه به اقامتگاه یا هتل یکسری نیازهای خود را همچون خرید کالا، سوغات و تهیه غذا با پرداخت ارزش‌افزوده رفع می‌کند که همان ارزش‌افزوده خود کمک‌کننده به عوامل اقتصادی است، همین موضوع موجب به وجود آمدن توزیع درختی در بین تعداد بسیاری از شاغلان موجود در آن شهر خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: گردش مالی ایجاد شده چرخه‌ای به وجود می‌آورد که یکی از ارکان رفع بهبود درآمد سرانه دهک‌های مختلف درآمدی در کشور و مناطق کم‌برخوردار است، برای مثال امکان دارد فردی که به‌عنوان پرسنل خدماتی داخل هتل کار می‌کند در دهک سه، صاحب هتل در دهک ۱۰، رستوران‌دار در دهک هفت و آشپز در دهک شش درآمدی باشد به همین دلیل کم‌کم مبلغ دریافتی بین دهک‌های مختلف توزیع می‌شود.
توزیع مستقیم ارزش‌افزوده حاصل از گردشگری بین عوامل اقتصادی و دهک‌های درآمدی
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان اضافه می‌کند: اگر حوزه گردشگری را با یکی از حوزه‌های صادراتی همچون فرش در نظر بگیریم می‌بینیم که در صادرات فرش در قدم نخست پول حاصله از آن به دهک ۱۰ درآمدی می‌رسد و بعد از آن در صورت سرمایه‌گذاری ارزش‌افزوده آن به دیگر دهک‌ها خواهد رسید، اما در حوزه گردشگری ارزش‌افزوده مستقیم بین عوامل اقتصادی و دهک‌های درآمدی توزیع می‌شود که این خود به‌عنوان یک نکته برای اقتصاد کشور بسیار با اهمیت است.
وی عنوان می‌کند: زمانی که یک گردشگر در یک مکان می‌خواهد گردش داشته باشد باید در آنجا الگوی بازدید ایجاد شده باشد، حال با تغییر تعریف گردشگری که در گذشته تنها به جاهای خوش آب‌وهوا اطلاق می‌شد، اما در حال حاضر حتی مناطق بیابانی هم جز محدوده‌های گردشی حساب می‌شوند و روستاهایی در این محدوه‌ها داریم که پتانسیل اقامت برای گردشگران را فراهم می‌کنند که اگر این کار به صورت صحیح انجام شود، موجب ایجاد خلق ارزش‌افزوده خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می‌دهد: موضوع اصلی در گردشگری این است که ابتدا تعریف صحیحی از این مطلب داشته باشیم و دوم اینکه نقطه‌یابی درست برای اجرای این موضوع مشخص کنیم، یکی از موارد با اهمیت موضوع امنیت و بالا بردن سطح آگاهی ساکنان مناطق گردشگری و نواحی اطراف آن‌ها است، چراکه ما بدون توجه به این ارکان نمی‌توانیم برنامه‌ای را طرح‌ریزی کنیم.
نصر اصفهانی اضافه می‌کند: حال کافی است با طرح‌ریزی و اجرای برنامه امنیت آن منطقه که ممکن است یک شهر بزرگ یا کوچک باشد تحت شعاع قرار گیرد که این خود موجب روبه‌رو شدن با یک بازخورد نامناسب خواهد شد، اگر این طرح‌ها در دانشگاه‌ها با انجام تحقیقات و ارائه ایده از سوی دانشجویان باشد و بعد از تأیید آن طرح‌ها را به آژانس‌های گردشگری ارائه دهند، موجب ایجاد یک زنجیره ارزش خواهد شد.
وی اظهار می‌کند: درآمد سرانه یعنی ارزش‌افزوده حاصل از فعالیت‌های مختلف اقتصادی که بین عوامل اقتصادی توزیع می‌شود که با فروش محصولات ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد خواهد شد، ارزش‌افزوده به‌وسیله توزیع درختی که خود یک مکانیزم توزیع مالی است، اتفاق خواهد افتاد، حال حاصل این موضوع افزایش درآمد شهروندان و ساکنان آن مناطق و رهایی از عوامل فقر خواهد بود، چراکه با فقر افزایش درآمد سرانه از بین خواهد رفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: گردشگری باید مبتنی‌بر تغییر درآمد سرانه ساکنان مناطق کم‌برخوردار، افزایش سطح آگاهی ساکنان و تأمین امنیت این مناطق باشد، چراکه اگر این اتفاقات رخ ندهد، تنها در قالب طرح یک بار مصرف امکان اجرایی شدن دارد و حتی ممکن است تنها یک طرح باقی بماند و به مرحله اجرایی نرسد.
گردشگری کالای لوکس تفریحی
مرتضی افقه، اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: گردشگری که به‌طور معمول ثروتمندان می‌توانند آن را مصرف کنند یک کالای لوکس به شمار می‌رود، اما اگر هدایت شده باشد می‌توان برای کاهش فقر و نابرابری از آن استفاده کرد.
وی اضافه می‌کند: از آنجایی که بیشتر مناطق گردشگری کشور در ناحیه‌های محروم هستند، می‌توان با آموزش صحیح مردم و ساکنان این مناطق، سرمایه‌گذاران را رونق بخشید تا ساکنان نیز بهره‌مند شوند.
کار آفرینی ساکنان مناطق محروم و بکر با پیاده‌سازی گردشگری محلی
اقتصاددان ادامه می‌دهد: موارد بسیاری برای راه‌اندازی گردشگری محلی در مناطقی همچون زاگرس و مرزی جنوبی داریم که در صورت آموزش‌های لازم و صحیح به ساکنان این مناطق و با همکاری و کمک دولت در بازسازی منازل و تبدیل آن‌ها به بوم‌گردی‌های محلی برای ارائه خدمات اسکان و تور گردانی توسط جوانان آن‌ها می‌توانیم این ناحیه‌ها را به مناطق گردشگری محلی با کسب درآمد برای ساکنان و جوانان آن‌ها داشته باشیم.
افقه می‌گوید: رونق گردشگری فقرزدا در مناطق محروم علاوه‌بر آموزش به میزبان، ضوابطی همچون صدمه و آسیب وارد نکردن به محیط زیست این مناطق و احترام و لطمه وارد نشدن به ارزش‌ها، اعتقادات، گرایشات مذهبی، سنتی، اجتماعی و فرهنگی این نواحی را در بر می‌گیرد، به همین خاطر گردشگری فقرزدا را می‌توان یک بسته‌بندی از گردشگری دانست.
افزایش گردشگری در مناطق محروم
وی اظهار می‌کند: اقتصاد یعنی در کنار افزایش تولید ملی توانایی توزیع آن را هم داشته باشیم، با آنکه در کشور با فروش نفت رشد اقتصادی خوبی داریم، اما توزیع آن به درستی انجام نمی‌شود؛ گردشگری فقرزدا را می‌توان توزیع درآمد مجدد دانست، در واقع ثروتمندان درآمد کسب شده خود را به مناطق محروم می‌برند و مردم این مناطق با ارائه یکسری خدمات به درآمدهای جدیدی می‌رسند و این کار خود در واقع در جهت عدالت اجتماعی نیز خواهد بود، علاوه‌بر اینکه تولید ملی به‌دلیل گردشگری افزایش پیدا می‌کند توزیع درآمد نیز بهبود پیدا خواهد کرد و موجب کاهش فقرا و کم شدن قشر فقیر تبعات سیاسی، اجتماعی و دیگر مشکلات کاهش پیدا خواهد کرد.
اقتصاددان ادامه می‌دهد: می‌توانیم همچون کشورهای آفریقای که این طرح را انجام و در آن نیز موفق بوده‌اند با انجام یکسری برنامه‌ریزی و شرایط صحیح گفته شده این طرح را در مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور پیاده‌سازی کنیم، اما نه آنکه همچون جزایر کیش و قشم سرمایه‌گذارانی را برای احداث هتل جذب کنیم و مردمان این مناطق مجدد برای خدمت‌گذاری و کارگری در این هتل‌ها مشغول به کار شوند، چرا که این کار خود مجدد موجب دوقطبی شدن خواهد شد و هیچ سود و کارآفرینی برای مردمان این نواحی نخواهد داشت.
زمان‌بر اما موفق و کارساز بودن اجرای برنامه گردشگری فقرزدا
افقه عنوان می‌کند: از آنجایی که این گونه طرح و برنامه‌ریزی‌ها تا توسط مسئولان محلی پذیرفته و بعد از پذیرش در یک مقیاس کوچک انجام و به مرور به یک پهنای بزرگ‌تری گسترش داده شود، اجرا و پیاده‌سازی آن مدتی طول خواهد کشید، حال اجراسازی این برنامه‌ها باید در مناطقی همچون زاگرس، سرودشت، ایلام و لرستان که جزو زیباترین و بکرترین مناطق کم‌برخوردار حساب می‌شوند، عملیاتی شود.
وی در پایان می‌گوید: اگر این برنامه‌ریزی‌ها همچون یک بسته کامل گردشگری فقرزدا باشند، می‌توان با استفاده از آمایش سرزمینی که خود موجب بهبود و صعودی شدن درآمدها می‌شود فضای دوقطبی ایجاد شده بین مناطق محروم و ثروتمند در دیگر نقاط کشور را به حداقل خود برسانیم.
به گزارش ایمنا، گردشگری فقرزدا که با هدف کاهش و از بین بردن فقر در مناطق گردشگری کشور مطرح شده است، نیازمند برنامه‌ریزی‌های منظم و کارشناسی شده است، چرا که هدف این طرح از بین بردم فقر در این نواحی است، نه اینکه وارد کردن سرمایه‌گذاران، موجب فقر بیشتر و تبدیل ساکنان این مناطق به کارگران شود علاوه‌بر آن باید به این نکته توجه کرد که انواع گردشگری با موانع و مشکلاتی همراه خواهد بود که در صورت اینکه مدیریت صحیح صورت نگیرد، می‌تواند اثرات زیان‌باری را به‌دنبال داشته باشد به همین دلیل لازم است به نکات و چالش‌های آن دقت لازم را داشت و برنامه‌ریزی‌های صحیحی برای آن در نظر گرفته شود.
نظر شما