به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروزه با توسعه شهرها، افزایش مداخلات و سرعت تغییرات در سطح محلات و مناطق شهری، فضاهای بلا استفاده و بدون جاذبه انسانی پدید آمده است که به دلایل ویژگی‌های کالبدی، اجتماعی و عملکردی از پتانسیل بالایی برای وقوع جرم و انواع بزه برخوردار است.
با گذر به‌سوی تکامل و توسعه شهری، بعضی ساختمان‌های تاریخی یا حتی مدرن هدف اصلی استفاده خود را از دست می‌دهد و به فضاهای بدون استفاده و متروکه‌ای تبدیل می‌شود که به‌صورت شکافی بین سازه‌های جدید باقی می‌ماند، از این‌رو این فضاها ظرفیت بالایی برای بازسازی، تغییر کاربری و ادغام در جامعه و ایجاد فضاهای خیره کننده دارند.
رها کردن یک بنا نه‌تنها ارزش آن ساختمان را افزایش نمی‌دهد، بلکه ممکن است به دلیل خرابکاری یا تصاحب توسط مجرمان، اثر معکوس در ارزش ساختمان داشته باشد، از این‌رو استفاده موقت از ساختمان‌های خالی برای مراکز تفریحی، اجتماعی و فرهنگی می‌تواند تأثیر مثبتی در ارزش ساختمان داشته باشد و تصویر محله را بهبود ببخشد.
احیای بافت‌های تاریخی نیز یک نوع تبدیل فضاهای بلااستفاده به فضاهای کاربردی است، همچنین با احیا و بازسازی ساختمان‌ها و فضاهای تاریخی که از استفاده کمتری برخوردار است، می‌توان آن‌ها را به فضاهای فرهنگی، هنری، تجاری و مسکونی تبدیل کرد، از این‌رو اینگونه اقدامات نه‌تنها به حفظ و ارتقای تاریخ و هویت فرهنگی شهر کمک می‌کند، بلکه موجب بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه اقتصادی و اجتماعی محله نیز می‌شود.
یکی از راه‌های تبدیل این فضاها به فضاهای کاربردی، ایجاد پاتوق‌های محله است، زیرا می‌تواند از فضاهای بلا استفاده شهری به نقاط تعامل و مکث با کاربری‌های فعال تبدیل شود و به ساخت فضاهای ماندگار و پایدار در محله کمک کند، همچنین تبدیل فضاهای بلا استفاده به فضاهای کاربردی نه تنها به بهبود زندگی شهروندان، بلکه به توسعه پایدار و زیبایی شهر نیز کمک می‌کند.
تبدیل فضاهای بلا استفاده در شهرها به فضاهای کاربردی، گامی به سوی سرزندگی شهر
محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: تحقق کاربری‌های نیاز شهر بر اساس جمعیت از جمله فضاهای آموزشی و تفریحی و فضای سبز با زنده‌سازی بافت‌های فرسوده و فضاهای ناکارآمد شهری تحقق پیدا می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: تبدیل فضاهای بلا استفاده در شهرها به فضاهای کاربردی به سرزندگی شهر، استفاده کامل از تمام فضای شهری، امنیت شهروندان و دسترسی شهروندان به خدمات و امکانات کمک می‌کند.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه احیای بافت‌های تاریخی و تبدیل آن‌ها به فضاهای کاربردی نیازمند بسته‌های تشویقی و امتیازاتی است، تاکید می‌کند: بعضی مواقع کد ارتفاعی کم موجب تبدیل بافت‌های تاریخی به فضاهای مخروبه و کهنه می‌شود و ساکنان آن مهاجرت کنند.
نورصالحی می‌گوید: دستگاه‌های متولی از جمله وزارت مسکن و شهرسازی، میراث فرهنگی، استانداری و شهرداری باید تعاملاتی در راستای تبدیل فضاهای بلا استفاده به فضاهای کاربردی داشته باشد تا کیفیت زندگی شهروندان افزایش پیدا کند.
وی اضافه می‌کند: بازآفرینی فضاهای بلا استفاده تأثیر بسزایی در رفع نیاز اهالی آن نقطه از شهر دارد و موجب رشد و توسعه محله نیز می‌شود.
ناکارآمدی بافت و نبود معاصرسازی بناها موجب افول ارزش‌های فرهنگی شده است
فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در حال حاضر با رشد شهرها و افزایش مداخلات و سرعت تغییرات در سطح محلات و مناطق شهری، فضاهای بلا استفاده و بدون جاذبه انسانی پدید آمده است که به دلایل ویژگی‌های کالبدی و اجتماعی از ظرفیت بالایی برای وقوع جرم و انواع بزه برخوردار است.
وی با بیان اینکه جلوه‌های بصری نازیبا نقش بسزایی در کاهش حس تعلق مکانی شهروندان دارد، ادامه می‌دهد: کشف ظرفیت‌های ناشی از فضاهای بلااستفاده و استفاده از آن به نفع زندگی شهری و ایجاد تجربه‌های جدید از شهر در جریان تغییر نگرش به شهر و دید کل‌نگر منظر موجب دمیدن حیات جدید به عرصه‌های مشکل ساز و فضاهای مغفول مانده و رها شده است.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: فضاهای رها شده و بلا استفاده با وجود داشتن ارزش‌ها و ظرفیت‌های فراوان، پویایی و سرزندگی را از شهرها گرفته و ارتباط مثبتی با محیط پیرامون و استفاده کنندگان برقرار نکرده است.
پرهیز می‌گوید: در ایران نمونه‌ای از این موارد بافت‌های ناکارآمد وجود دارد که جزئی از پیکره شهر است و به دلیل فرسودگی از صحنه حیات شهری به دور مانده است.
وی با بیان اینکه این فرسودگی‌ها تنها کالبدی نیست و فرسودگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز شامل می‌شود، اضافه می‌کند: ناکارآمدی بافت و نبود معاصرسازی بناها موجب افول ارزش‌های فرهنگی میان مردم، کاهش تعلق خاطر ساکنان قدیمی و خروج آن‌ها از بافت شده است که این موضوع فرسودگی را در بعد اجتماعی و فرهنگی به دنبال دارد، همچنین نابرابری‌های اقتصادی، کمبود مشاغل و پایین بودن میزان درآمد شاغلان در چنین بافت‌هایی، فرسودگی را در بعد اقتصادی به همراه داشته است.
آخرین رویکرد مداخله در بافت‌های ناکارآمد شهری «بازآفرینی شهری» است
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: سیاست‌ها و برنامه‌های مداخله در بافت‌های ناکارآمد شهری در هر دوره متناسب با رویکردهای غالب، نیروهای مؤثر و هدایتگر (اقتصادی، سیاسی و اجتماعی) و شرایط و ویژگی‌های محیطی، اقتصادی و اجتماعی شهرها مشخصه‌ها و ابعادی دارد که معرف دوره و بر اساس سیاست قالب بر آن مطرح شده است.
پرهیز با بیان اینکه در حال حاضر آخرین رویکرد مداخله در بافت‌های ناکارآمد شهری «بازآفرینی شهری» است، می‌گوید: بازآفرینی شهری از سلسله رویکردها و اقدامات مداخله‌جویانه متمرکز بر احیای بافت درونی شهرها به منصه ظهور رسید و به زعم برخی اندیشمندان علوم شهری به سیاست متاخر و چندوجهی در مدیریت هسته‌های درونی و مسئله‌دار کلان‌شهری بدل شد.
وی اضافه می‌کند: برخی شهرپژوهان اتفاق نظر دارند که رویکرد بازآفرینی شهری با توجه به اینکه بافت‌های ناکارآمد شهری با مشکلات مختلفی از جمله کمبود در سرانه‌های خدماتی، نفوذپذیری پایین به داخل بافت، وجود کاربری‌های ناسازگار، نبود فضای سبز کافی، ناپایداری بناها، ریزدانگی بنا، تراکم بالای جمعیت، وجود آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی روبه‌رو است، اما می‌تواند طیف گسترده‌ای از مسائل حاد و فوری را به‌طور همزمان حل کند.
ارتباط مستقیم تحولات فضاهای شهری با تغییر کاربری بنا
مهتا میرمقتدایی، پژوهشگر شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: تأمین فضای مناسب برای کاربری‌ها و خدمات شهری یکی از چالش‌های مدیریت در کلان‌شهرها است که کمیاب بودن و ارزش بالای زمین از دلایل عمده این موضوع است.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر به دلیل تغییر و تحولات فضاهای شهری، اراضی یا بناهایی در طول زمان، کاربری و فعالیت اصلی خود را از دست داده است و به فضاهای متروکه‌ای تبدیل می‌شود که امکان تغییر آن‌ها به مکان‌های ناامن و تهدید کننده امنیت شهروندان وجود دارد.
پژوهشگر شهرسازی با بیان اینکه مدیریت شهری معمولاً برنامه‌هایی را برای ارتقای کارایی و بهره‌وری فضاهای بلا استفاده تدوین می‌کند، تاکید می‌کند: مدیریت شهری باید بررسی کند که اراضی یا فضاهای بلااستفاده در چه موقعیت از شهر واقع شده است، وسعت آن به چه میزان بوده و بداند که این بنا دارای چه ارزش تاریخی یا فرهنگی خاصی است.
میرمقتدایی می‌گوید: در مورد بناهای بلا استفاده از جمله کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و مجموعه‌های مسکونی تاریخی معمولاً از فرآیند تغییر کاربری استفاده شده و بر اساس ساختار و قابلیت‌های بنا و مجموعه ساختمان‌ها، فعالیت جدیدی در تناسب با نیازهای روز انتخاب می‌شود که تحقق آن مستلزم تغییراتی در بنا خواهد بود.
وی اضافه می‌کند: در مورد اراضی خالی که ممکن است در مناطق مختلف شهری پراکنده باشد، بر اساس نیاز منطقه مجاور می‌توان کاربری فضای سبز، تفریحی، نمایشگاه و دیگر کاربری‌ها را در نظر گرفت.
پژوهشگر شهرسازی خاطرنشان می‌کند: ایستگاه‌های قدیمی و متروک راه آهن و خطوط ریلی بلا استفاده در بعضی کشورها به پارک و فضای سبز و نمایشگاه موضوعی تبدیل می‌شود که این یک نمونه موفق تبدیل فضاهای بلا استفاده به فضاهای کاربردی است.
میرمقتدایی می‌گوید: تغییر و تحول در بناها بر اساس اصول و معیارهای انتخاب کاربری متناسب با استفاده مجدد فضا و در اراضی با توجه به وسعت، همجواری‌ها و دسترسی و کمبود فضاهای شهری انجام می‌شود که هدف اصلی احیا و ارتقای بهره‌وری فضاهای شهری است.
به گزارش ایمنا، تبدیل فضاهای بلااستفاده به فضاهای کاربردی یک چالش مهم در توسعه شهری است که با توجه به راهکارها و تجارب موفق می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان، ایجاد فضاهای تفریحی، فرهنگی و تجاری و حفظ تاریخ و فرهنگ شهر کمک کند، از این‌رو شناخت دقیق از موضوع و شناسایی چالش‌ها و موانع موجود، امری اساسی در پیشبرد اینگونه اقدامات است.
دخالت مستقیم دولت، می‌تواند در کنترل شدت رهاشدگی اراضی در محدوده مورد مطالعه مؤثر باشد، زیرا با به‌کارگیری ابزارهای مالی دولت، کنترل شدت رهاشدگی اراضی درون شهری بیشتر خواهد شد، همچنین تبدیل فضاهای بلااستفاده به فضاهای کاربردی در شهرها یک رویکرد مهم در توسعه شهری است.
گزارش از: سروش زارع
نظر شما