به گزارش خبرگزاری ایمنا، آن‌ها که بهمن سال ۵۷ در ایران را به چشم دیدند، کم نیستند، اما نسلی که سال‌های بعد متولد شدند برای درک لحظات سرنوشت‌ساز آن روزها تنها می‌توانند به دیده‌ها و شنیده‌های دیگران رجوع کنند یا به سراغ اسناد و روایت‌های بازمانده از آن زمان بروند، روزنامه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی یکی از بهترین اسناد موجود برای سفر به روزهای پرشور بهمن ۵۷ و گام برداشتن در کنار مردمی است که یکی از بزرگترین انقلاب‌های تاریخ را رقم زدند. سفر با روایت‌ها، سفری است تاریخی با مرکبی از جنس کلمات که امروز ما را به چهاردهم بهمن ۱۳۵۷ می‌برد.
خبری که در صفحه اصلی دو روزنامه اطلاعات و کیهان در تاریخ چهاردهم بهمن دیده می‌شود، تعیین اعضای شورای انقلاب است که توسط امام خمینی (ره) انجام شد.
شورای انقلاب، اولین نهادی است که در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تأسیس شد و تنها نهادی است که با پایان یافتن ماموریتش، انحلال یافت و از مدیریت کشور حذف شد. اولین دستور مکتوب حضرت امام (ره) (ره) برای تشکیل شورای انقلاب در تاریخ چهاردهم آبان ۵۷ خطاب به شهید آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی صادر شده است؛ ایشان در این نامه از وی می‌خواهند طبق دستوری که قبلاً به آیت‌الله مرتضی مطهری داده شده است، هرچه سریع‌تر نسبت به معرفی افراد مطمئن و متدین برای عضویت در این شورا اقدام کند.
بر طبق آنچه در خاطرات یاران حضرت امام (ره) ذکر شده است، در سفر شهید آیت‌الله مرتضی مطهری همان بدو ورود حضرت امام (ره) به پاریس، در مهرماه ۵۷، برای اولین بار موضوع تشکیل شورای انقلاب از سوی حضرت امام (ره) مطرح شد که به احتمال بسیار زیاد از موضوعات پیشنهادی مرحوم مطهری بوده و مورد قبول ایشان هم قرار گرفته است.
حضرت امام (ره) در ابتدا وی و سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، سیدمحمد حسینی بهشتی، اکبر هاشمی رفسنجانی و محمدجواد باهنر را به عنوان هسته اصلی این شورا تعیین می‌کنند و از آنان می‌خواهند افراد دیگری را برای عضویت معرفی کنند.
ایشان اوایل آذر ۱۳۵۷ نیز طی نامه‌ای خطاب به آیت‌الله حاج شیخ حسین نوری همدانی، علاوه بر تدین، شرایط ذیل را برای انتخاب اعضای شورای انقلاب تعیین می‌کنند:
«۱. نداشتن افکار مکاتب انحرافی بلکه عدم تمایل به آن مکاتب؛ فقط افکار اسلامی داشته باشند.
۲. لیاقت اداره یک وزارتخانه داشته باشند؛ یعنی مطلع و مدیر باشند.
۳. معروف به ملیت و خوشنام باشند.
۴. در دولت‌های فاسد و مجلسیْن معروف به فساد، عضویت نداشته باشند.
۵. از سرمایه‌داران و معروف به سرمایه‌داری نباشند.
۶. از طبقه روحانیون نباشند. (صحیفه امام (ره)، ج ۵، ص ۱۵۱)»
حضرت امام (ره) در تاریخ بیست‌ودوم دی ۵۷ چهار روز قبل از فرار شاه از کشور، طی پیامی تشکیل شورای انقلاب اسلامی را اعلام فرمودند: «به موجب حق شرعی و بر اساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به اینجانب ابراز شده است، در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام «شورای انقلاب اسلامی» مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتاً تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد.
اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد. این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است؛ از آن جمله مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد.
دولت موقت در اولین فرصت که مناسب و صلاح دانسته شود به ملت معرفی و شروع به کار خواهد نمود.» (صحیفه امام (ره)؛ ج ۵، ص ۴۲۶)
حکومت موقت مقدمات رفراندوم را فراهم کند
در بیانیه امام خمینی (ره) که به نقل از روزنامه اطلاعات در چهاردهم بهمن منتشر شده آمده است: «این عقیده ما و ملت بوده است مردم هم رأی بر سقوط سلطنت داده‌اند، بنابراین نه مجلس را قبول داریم و نه حکومت را قانونی میدانیم. باید دولت کنار برود و ما آن طوری که انقلاب ایجاب می‌کند و الان ایران در انقلاب است، شورای انقلاب حکومت را تعیین می‌کند و این حکومت موقت موظف است مقدمات رفراندوم را فراهم کند و نوع نظام به آرا عمومی گذاشته شود تا جمهوری اسلامی برپا شود، تا انتخابات بعد از آن برگزار شود. من اعلام می‌کنم دولت فعلی فاسد و غیرقانونی است و باید کنار برود و اگر وضع بحرانی شود مسئول خواهد بود.»
سپس امام (ره) در پاسخ به این سوال که آیا اعضای شورا تعیین شده‌اند؟ اعلام می‌کنند که «بله تعیین شده‌اند.»
درنهایت این شورا طبق اساسنامه مرکب از ۱۱ نفر بود که می‌توانست تا ۱۵ نفر اضافه شود و سه نفر نیز به عنوان اعضای علی‌البدل انتخاب شدند.
افراد بر اساس پیشنهاد هیئت پنج‌نفره منصوب امام (ره) و تأیید ایشان انتخاب شده بودند که به استثنای چند نفر که تا پایان عضو بودند برحسب شرایط و حوادث پیش آمده و وظایف محوله و تغییر مسئولیت اعضا، طی چند مرحله تغییر کردند.
اسامی افرادی که مدتی عضو شورای انقلاب بوده‌اند عبارتست از حضرات آیات و آقایان:
سیدمحمود طالقانی
مرتضی مطهری
سیدمحمد حسینی بهشتی
سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی
محمدجواد باهنر
اکبر هاشمی رفسنجانی
محمدرضا مهدوی کنی
سیدعلی خامنه‌ای
مهدی بازرگان
کریم سنجابی
سیداحمد صدر
حاج سید جوادی
یدالله سحابی
مصطفی کتیرایی
محمدولی قرنی
علی‌اصغر مسعودی
عزت‌الله سحابی
عباس شیبانی
ابراهیم یزدی
سیدابوالحسن بنی‌صدر
صادق قطب‌زاده
حسن حبیبی
میرحسین موسوی
حبیب‌الله پیمان
احمد جلالی‌علی
اکبر معین‌فر
رضا صدر
البته باید توجه داشت، تعدادی از این افراد از اعضای اصلی و دائم شورا بوده و تعدادی دیگر فقط در مقاطعی به عضویت شورا انتخاب شده، و بعضی در هیچ جلسه‌ای نیز شرکت نکرده‌اند، اما همواره تعداد اعضا در حدود ۱۳ نفر باقیمانده است.
در طول دوران فعالیت شورای انقلاب ابتدا آیت‌الله مرتضی مطهری ریاست آن را برعهده داشت، با شهادت ایشان آیت‌الله سید محمود طالقانی به ریاست شورا انتخاب شد و با انتخاب سیدابوالحسن بنی‌صدر به ریاست‌جمهوری، ریاست شورای انقلاب نیز به وی واگذار شد.
البته مسئولیت دبیری شورای انقلاب از آغاز تا انتها بر عهده شهید آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی بوده است و مصطفی کتیرایی و عباس شیبانی نیز منشی‌های شورای انقلاب بوده‌اند.
انحلال شورای موقت
در دوران استعفای دولت موقت تا تشکیل دولت شهید رجایی از ۱۴/۰۸/۵۷ تا ۱۹/۰۶/۵۹ شورای انقلاب در کنار قانون‌گذاری، به‌طور رسمی مدیریت اجرایی کشور را نیز برعهده داشت و با برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی و انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی، با اعلام رسمیت یافتن اعتبار قانون‌گذاری مجلس در تاریخ ۲۹/۰۴/۵۹ به‌طور رسمی به کار قانون‌گذاری پایان داد و با رأی اعتماد مجلس به ۱۴ وزیر دولت محمدعلی رجایی در تاریخ ۱۹/۰۶/۵۹ هیئت دولت تشکیل جلسه داد، مدیریت اجرایی کشور را تحویل گرفت و شورای انقلاب به طور کامل و رسمی منحل شد.
نظر شما