به گزارش خبرگزاری ایمنا، سال‌ها است که اصفهان روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد و زاینده‌رود بی‌جان، این شهر افسانه‌ای را از نفس انداخته است؛ زنده‌رود در گذشته است و امروز دیگر از اصفهان گذر نمی‌کند؛ این غم سنگین عمری است بر دل اصفهان که نه، بر دل یک ایران چنگ انداخته و بغضی بر گلوی سرزمینی شده است که راه چاره‌ای ندارد.
این مسیر کویری، روزی با خنکای نسیم خود در میان شهر اصفهان، جانی به شهر می‌داد و دل‌خوشی مردمی بود که این رودخانه را مامنی برای غصه‌های خود می‌دانستند.
در حال حاضر زاینده‌رود همیشه جاری تبدیل به رودخانه‌ای فصلی شده است و پس از ماه‌ها چشم‌انتظاری با مرثیه کشاورزان جاری می‌شود و با جریان کوتاه‌مدتش، دوباره ما را در سوگ خود می‌نشاند؛ این جریان موقتی نه اثر ماندگاری بر تن این شهر از نفس افتاده می‌گذارد و نه برای دل مردم و گردشگران مرهم است؛ در واقع می‌توان گفت، با هر بار جاری‌شدن زاینده‌رود، داغ دل مردم اصفهان تازه می‌شود.
در حال قدم‌زدن در کنار مسیر رودخانه خشک، غرق در افکار روزانه‌ام بودم، هر از گاهی صدای پرندگان همچون تکه سنگی که در آب موج می‌اندازد، افکارم را پریشان می‌کرد؛ احساس کردم کسی مرا از دور صدا می‌زند، به‌دنبال صدا سرم را چرخاندم تا صاحب صدا را بیابم؛ شما مقاله می‌نویسید؟
خانمی در حالی که سعی می‌کرد، مانع شیطنت فرزندش شود و او را کنترل کند، دوباره پرسید برای دانشگاه مقاله می‌نویسید؟
برای او توضیح دادم که دانشجو هستم، اما برای خبرگزاری ایمنا از خشکی زاینده‌رود گزارش می‌نویسم، با او همکلام شدم تا نظرش را در مورد تأثیرات خشکی زاینده‌رود جویا شوم.
خود را «زهرا رفیعی» معرفی می‌کند، آهی از سر حسرت می‌کشد و می‌گوید: از مشکلات محیط زیست و گرمی هوا که بگذریم، خشکی این رود برای فرزند ۱۰ ساله من هم دغدغه شده است و هر موقع که آب باز می‌شود، مدام می‌گوید «کاش آب همیشه باز باشد.»
او سری به نشانه تأسف و درد تکان می‌دهد و می‌گوید: حالا ببینید روحیه اهالی که در این شهر مو سفید کرده‌اند، چگونه است.
دستانش را در هم قفل می‌کند و فرزندش را که با بچه‌های دیگر در وسط رودخانه خشک در حال بازی است، نگاه می‌کند و ادامه می‌دهد: برای آن‌ها نیز دردآور است که این رودخانه عظیم به خشکی رسیده است، حتی اقوام ما که از شهرهای اطراف می‌خواهند به اصفهان سفر کنند، سفر خودشان را در صورت جاری بودن زاینده‌رود نهایی می‌کنند.
دو خانم میان‌سالی که از اواسط صحبت کنار ما نشسته بودند، نگاه عمیقی به من می‌کنند و من دوباره برای آن‌ها توضیح می‌دهم که هدفم از نگارش این صحبت‌ها چیست.
یکی از آن‌ها که متوجه دغدغه من شد، می‌گوید: وقتی موضوع خشکی زاینده‌رود مطرح می‌شود، همه تنها به نشاط اجتماعی و مسائل زیست‌محیطی اشاره می‌کنند، در صورتی که یکی از تأثیرات منفی خشکی این رود بر ورزش اصفهان است؛ در حال حاضر بیشتر رشته‌های ورزشی از جمله قایقرانی، دراگون بوت و کانوپولو که در زمان جریان زاینده‌رود انجام می‌شد، به فراموشی سپرده شده است.
از صحبت‌های او متوجه شدم در ورزش سررشته دارد؛ او یکی از ورزشکاران اصفهانی است که نگارش این گزارش فرصتی شد تا با او آشنا و برای تکمیل گزارشم همکلام شویم.
محمدی می‌گوید: سال‌هاست که مردم اصفهان هیچ درگان بوتی را در زاینده‌رود ندیده‌اند و حتی کوچک‌ترها دیگر با این ورزش آشنایی ندارند.
سال‌هایی که آب باز بود، این رشته و دراگون بوت (که به عنوان قایق اژدها شناخته می‌شد)، نماد سرزندگی و نشاط شهر اصفهان بود، اما در حال حاضر بسیاری از این رشته‌های آبی در شهر اصفهان حذف شده است.
زاینده‌رود بخشی از هویت اصفهان است که به‌عنوان عنصر مهم شهری محسوب می‌شود، مردمی که در این شهر بزرگ شده‌اند، با این رودخانه خاطرات خوشی دارند، حذف و خشک‌شدن زنده‌رود گویا حذف خاطرات مردم شهر است.
وقتی از او درباره فصلی‌شدن این رودخانه می‌پرسم، ادامه می‌دهد: خشک‌شدن زاینده‌رود نباید برای مردم و مسئولان عادی شود، بلکه باید با مدیریت درست، آب به مقدار کمی هم که شده است در حدی که پل‌ها آسیب نبیند، در مسیر زاینده‌رود جاری بماند؛ از طرفی خشکی تالاب گاوخونی منجر به پخش ریزگردهای فراوانی شده که آلودگی هوای اصفهان را در پی داشته و موجب شده است مردم این شهر به سختی نفس بکشند، البته فرونشست زمین نیز از دیگر عواقب خشکی زاینده‌رود است.
رفع مشکل زاینده‌رود تنها برای نشاط، زیبایی شهر و فرصت‌های تفریحی نیست
مجید نادرالاصلی، رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در دوره ششم شورای این کلان‌شهر، جریان جدیدی که هیچ سازمان هم‌عرضی در شهرداری نداشت، به نام کمیسیون آب و مناطق کم‌برخوردار ایجاد شد و مبنای تلاش این کمیسیون پس از تعریف موضوع آب، جاری شدن زاینده‌رود و رساندن این رودخانه به جایگاه اصلی خود بود؛ البته این اقدامات مستلزم این است که همیشه مقدار مناسبی آب در سرچشمه‌ها و منابع وجود داشته باشد، همچنین مدیریت و نظارت دقیقی بر آن انجام گیرد.
وی با اشاره به ایجاد دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود می‌افزاید: شورای اسلامی شهر اصفهان دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود را برای روشنگری و مطالبه‌گری ایجاد کرد، همچنین شورای اسلامی شهر یک شورای عالی دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود را نیز تصویب کرد که این شورا اقدامات ویژه‌ای در حوزه رسانه، رویدادهای فرهنگی، مطالبه‌گری ازگروه‌ها و سازمان‌های مختلف انجام داده است.
هدف اصلی مسئولان، رسیدن به آب ماندگار و مطمئن برای جاری شدن در شریان‌های زاینده‌رود است
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه مسئولان باید راه‌های مختلف برای رسیدن به جاری شدن زاینده‌رود را طی کنند، تصریح می‌کند: مدیریت استان در این مسئله اتفاق نظر دارند و معتقدند که یکی از این راه‌ها که از قبل بررسی شده است، اجرایی شدن تونل‌های یک، دو و سه، پمپاژ آب تونل سوم و تونل بهشت‌آباد است که در حال حاضر این راه‌حل‌ها نیز دیگر در اختیار استان نیست و تلاش‌ها برای حل معضلات و موانع در حال انجام است.
نادرالاصلی با بیان اینکه هدف اصلی مسئولان، رسیدن به آب ماندگار و مطمئن برای جاری شدن در شریان‌های زاینده‌رود است، ادامه می‌دهد: مدیریت استان در حال تلاش است که جاری شدن آب در زاینده‌رود را محقق کند؛ در این راستا «دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود» در حال مطالبه‌گری عام است و تلاش می‌کند مطالبه‌گران، مسئولان و مردم را در مسئله وصول آب در داخل استان هم‌عقیده کند، به‌گونه‌ای که ممانعتی از جانب استان‌های هم‌جوار ایجاد نشود؛ این اقدامات در مسیر خود با سرعت مطلوب در حال انجام است.
وی با اشاره به اینکه رفع مشکل زاینده‌رود تنها برای نشاط، زیبایی شهر و فرصت‌های تفریحی نیست، خاطرنشان می‌کند: مسئله اصلی در جاری شدن این رودخانه رفع مشکلات زیست‌محیطی، مشکلات بهداشتی، روحی، روانی، آلایندگی‌ها، شرب و کشاورزی است که این مشکلات تنها با جاری شدن زاینده‌رود رفع می‌شود.
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه «دبیرخانه زاینده‌رود» تنها وظیفه مطالبه‌گری و ساماندهی مطالبات مردمی در بین مطالبه‌گران، سازمان‌ها، مدیریت‌ها را دارد، می‌افزاید: این دبیرخانه با هماهنگ‌کردن دانشگاه‌ها، نهادهای زیست‌محیطی و مدیریت استان به جاری شدن آب زاینده‌رود کمک می‌کند، مسئولان نیز باید با اقداماتی همچون رویدادهای فرهنگی، اطلاع‌رسانی از طریق رسانه، یاری‌دهنده این مسیر باشند.
نادرالاصلی با اشاره به پیگیری حقوقی حق مردم اصفهان در مسئله آب زاینده‌رود که به جریان بهشت‌آباد معطوف است و به‌عنوان حقابه قانونی و شرعی مردم از آن یاد می‌شود، خاطرنشان می‌کند: در این زمینه نیز اقداماتی صورت گرفته است، اما به دلیل دسترسی نداشتن مطلوب به مستندهای حقوقی و قانونی نتیجه‌بخش نبوده است.
وی با اشاره به تأثیر خشکی زاینده‌رود بر افسردگی و بیماری‌های مردم می‌گوید: مشکل جاری نبودن آب زاینده‌رود وضعیت درمانی بسیار سختی را برای مردم ایجاد کرده است و بسیاری از سرطان‌های ریه ریشه در آلایندگی‌ها و خشکی این رود دارد، به گونه‌ای که نوعی ریزگرد از بستر تالاب گاوخونی و مسیر رودخانه تولید می‌شود که در نهایت موجبات آلایندگی و درگیری ریه مردم شهر را فراهم می‌کند.
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اینکه جاری بودن زاینده‌رود تنها برای نشاط اجتماعی و تفریح مردم نیست، ادامه می‌دهد: خشکی این رود هویت اصفهان را از بین خواهد برد و علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی و بیماری‌های روحی و روانی مردم، شهروندان و مسئولان را مجبور می‌کند شهر اصفهان در جهان به‌گونه‌ای دیگر تعریف کنند.
جاری بودن زاینده‌رود ناامنی روانی و افسردگی را از بین می‌برد
حمیدرضا محمودی‌نژاد، روان‌درمان‌گر می‌گوید: زمانی‌که افراد کنار زاینده‌رود قرار می‌گیرند، اما زنده‌رودی وجود ندارد، همچون آن است که به‌صورت ناخودآگاه هویت خود را از دست می‌دهند و احساس ناامنی را تجربه می‌کنند؛ زمانی‌که بسیاری از افراد برای اقدامات کلینیکال مراجعه می‌کنند از آن‌ها می‌خواهیم به مکان‌های تفریحی بروند.
وی با اشاره به اهمیت جریان آب زاینده‌رود در نشاط اجتماعی شهروندان، اظهار می‌کند: «کمپفر» جهانگرد آلمانی درباره طراوت، آبادی و خانه‌های تاریخی اصفهان که لذت بینندگان را در بر داشته، مباحثی را مطرح کرده است؛ همچنین «ژان اوتر» جهانگرد فرانسوی در نیمه قرن هجدهم درباره اصفهان نوشته است که به حدی خاک اصفهان حاصلخیز و رودخانه به این شهر جلا داده است که برخی افراد به این رودخانه همچون زر و طلای گران‌بها نگاه می‌کنند، از این‌رو متوجه می‌شویم که خلق‌وخوی امپراتوری اصفهان، زمانی که پایتخت بوده به جریان زاینده‌رود و زایش آن مرتبط بوده است.
روان‌درمان‌گر با اشاره به تعریف طرح‌واره درمانی ادامه می‌دهد: «طرح‌واره» به مجموع باورها، اتفاقات و ناخودآگاه‌های جمعی افراد اشاره دارد؛ اگر طرح‌واره و باور جمعی مثبتی در این خصوص که مردم می‌دانند اصفهان نصف‌جهان است را نداشته باشند، به‌طور حتم تکه‌ای از وجود آن‌ها از بین می‌رود.
بر اساس بررسی‌ها، به دلیل جاری بودن مقطعی زاینده‌رود، میزان و شیوع افسردگی در اصفهان افزایش یافته است
محمودی‌نژاد تصریح می‌کند: زمانی که تکه‌ای از وجود، روح و روان افراد از بین می‌رود، آن‌ها در شرایط بحرانی و اضطراب قرار می‌گیرند و به‌صورت ناخودآگاه احساس ناامنی، رخوت، افسردگی و اضطراب بالا میان مردم ایجاد می‌شود.
وی اضافه می‌کند: یکی از راهکارهای اصلی افزایش شادمانی مردم، ارتباط با طبیعت است؛ افرادی که طبیعت‌گرا هستند، حال روحی و سبک زندگی آن‌ها مطلوب‌تر است؛ ارتباط با طبیعت از نظر روان‌شناسان به حال درونی افراد کمک می‌کند، به‌عنوان مثال بسیاری از زمان‌ها برای امنیت دلبستگی میان افراد روی دلبستگی با محیط و زیست‌بومی که زندگی می‌کنند اقدام می‌کنیم، یعنی فردی می‌تواند احساس خوب بودن داشته باشد که به زیست‌بوم خود احساس تعلق کند.
محمودی‌نژاد ادامه می‌دهد: بر اساس بررسی‌ها، به دلیل جاری بودن مقطعی زاینده‌رود، میزان و شیوع افسردگی در اصفهان افزایش یافته است که به این عامل «افسردگی محیطی» گفته می‌شود.
روان‌درمان‌گر بیان می‌کند: پژوهش‌های مختلفی در کشورهای توسعه‌یافته صورت گرفته است، به‌گونه‌ای که جریان دائمی رودخانه‌ای را برای مدت زمانی قطع کردند و با بررسی مجدد متوجه شدند میزان جرم، جنایت و بزهکاری افزایش و شادمانی، نشاط و سازگاری مردم کاهش یافته و اضطراب و افسردگی شایع شده است.
وی با اشاره به اهمیت و ضرورت جریان زاینده‌رود اظهار می‌کند: تجربه نشاط اجتماعی در استان بزرگی همچون اصفهان، در گرو از بین رفتن احساس‌های بد و ناامنی روانی ناخودآگاه و افسردگی‌های موجود است.
محمودی‌نژاد با اشاره به آسیب‌های دیگر جاری نبودن زاینده‌رود برای مردم می‌گوید: یکی از اصلی‌ترین نیازهای افراد که به دلایل مختلف انکار یا سرکوب می‌شود، نیاز به تفریح است، اگر این موضوع انکار شود بدون شک آسیب‌های روانی و جسمی آن را مشاهده خواهیم کرد.
به گزارش ایمنا، حاکمیت و مسئولان باید برای احیای دائمی زاینده‌رود از تمام توان خود استفاده کنند تا اثرات زیست‌محیطی این خشکی از بین رود، همچنین روان‌شناسان نیز باید به کمک مسئولان بشتابند تا این اندوه جان‌فرسا، مشکلات جدی برای مردم به‌وجود نیاورد و تأثیرات روانی آن را کاهش دهند.
گزارش از: پرستو عطایی
نظر شما