برگی از زندگی قهرمان کربلا / مثل مادر عفیف، مثل برادر بردبار

به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروز پانزدهم ماه رجب، مصادف با رحلت حضرت زینب (س) است؛ زینب در لغت به معنای به معنای «درخت نیکومنظر و خوشبو» یا «زینت پدر» است و بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام (ص) صورت گرفته است و در این راستا گفته شده که جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر (ص) رسانده است؛ در کتاب «الخصائص الزینبیة» آمده است پیامبر (ص) او را بوسید و فرمود: «حاضران امتم، غایبان را از کرامت این دخترم زینب آگاه کنند؛ همانا او مانند جده‌اش خدیجه است.»

همچنین برای ایشان القاب فراوانی همانند عقیله بنی‌هاشم، عالِمه غیر مُعلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینةالله، نائبةالزهرا، نائبةالحسین، عقیلة النساء، شریکة الشهدا، بلیغه، فصیحه و شریکةالحسین نیز نقل شده است، اما شاید یکی از دردناک‌ترین القاب حضرت «ام‌المصائب» باشد؛ ایشان در چهار سالگی مصیبت رحلت جد گرامی رسول‌الله و درد و رنج مادر را شاهد بود، در پنج سالگی مصیبت از دست دادن مادر و درد و رنج خانه‌نشینی پدر را تجربه کرد و سپس غم شهادت پدرش امیرالمؤمنین و برادرش امام حسن مجتبی (ع) خورد و بعد در قیام عاشورا شاهد شهادت شش برادر و ۹ برادرزاده و دو فرزند خود بود، سپس درد و رنج سفر طولانی اسارت را تحمل کرد، هرکدام از این حوادث و درد و رنج‌ها، قوی‌ترین و صبورترین انسان‌ها را از پا درمی‌آورد، اما این بانو حتی نماز شب و راز و نیاز شبانه‌اش در آن سختی ترک نشد و همه آن صحنه‌های تلخ را به زیبایی توصیف می‌کند و در جواب ابن زیاد می‌گوید: من به غیر از زیبایی چیزی ندیدم.

مثل مادر عفیف، مثل برادر بردبار

بر اساس منابع حضرت زینب (س) در سال ۱۷ قمری یعنی در ۱۱ یا ۱۲ سالگی با پسرعموی خود عبدالله بن جعفر، ازدواج کرد و در برخی منابع از چهار پسر به نام‌های: علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام‌کلثوم به عنوان فرزندان زینب و عبدالله نام برده شده است.

حضرت زینب کبری (س) به اعتراف همه تاریخ‌نویسان، آراسته به همه فضائل و خصلت‌های والای اخلاقی و الهی بودند؛ ایشان در وقار و شخصیت مانند جده‌اش خدیجه (س) در حیا و عفّت همچون مادرشان فاطمه (س)، در رسایی و شیوایی بیان، مانند پدرشان علی (ع)، در حلم و بردباری همچون امام حسن (ع) و در شجاعت و قوت قلب، مانند برادرشان امام حسین (ع) بودند؛ چرا که تحت تربیت پدر و مادری همچون حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) بود و با شایستگی و استعداد ذاتی که از آن بهره‌مند بودند به مراتب عالی از فضائل و کمالات انسانی دست یافت.

شاید بسیاری از افراد نقش‌آفرینی حضرت زینب کبری (س) را به بعد از واقعه عاشورا محدود و محصور کنند، اما باید به این نکته توجه داشت که ایشان یکی از محدثان و راویان حدیث به‌شمار می‌آمدند و در سنین کودکی، در حالی که بیش از ۵ یا ۶ سال نداشتند، خطبه مادرشان حضرت زهرا (س) را برای دیگران نقل می‌کردند و بر این اساس عبدالله بن عباس، شاگرد برجسته حضرت علی (ع) و مفسر قرآن کریم، خطبه فدک حضرت زهرا (س) را از حضرت زینب (س) نقل می‌کند و از آن بانوی بزرگ با عنوان «عقیلتنا؛ عاقل و دانای ما» یاد می‌کند.

در سخنرانی، شاگرد مکتب پدر بود

همچنین سبحانی تبریزی در موسوعه طبقات الفقهاء نام حضرت زینب (س) را به‌عنوان یکی از فقهیان قرن نخست هجری قمری ذکر کرده و به شرح پاره‌ای از فضائل و ویژگی‌های او پرداخته است و سخنان و خطبه‌های زینب (س) را در کوفه، همچنین در دربار یزید که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او دانسته است. بشیر بن حِذْیَم اسدی می‌گوید: «وَ نَظَرْتُ الَی زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیٍّ یَوْمَئِذٍ وَ لَمْ ارَ خَفِرَةً وَ اللهِ انْطَقَ مِنْها کَانَّها تُفرِعُ عن لِسانِ عَلِیِّ (ع)» (در روز ورود این قافله، من نگاه کردم و زینب (س) را دیدم. من در آن روز هیچ زنی را که سراپای وجودش شرم و حیا باشد، در سخنرانی ناطق‌تر، تواناتر و چیره‌دست‌تر از زینب ندیدم. گویا در سخنرانی، شاگرد مکتب پدر بزرگوارش علی بود.) «وَ قَدْ اَوْمَأتْ الَی النّاسِ انِ اسْکُتوا، فَارْتَدَّتِ اْلانْفاسُ وَ سَکَنَتِ اْلاجْراسُ» (زینب یک اشاره به جمعیت کرد، همین جمعیتی که داشتند ضجه می‌زدند و گریه می‌کردند و یک عدّه هم سر و صدا می‌کردند، یک اشاره کرد که ساکت! نفس‌ها در سینه‌ها حبس شد. و جَرَس‌ها هم از صدا افتاد. حتی دیگر صدای زنگوله حیوانات هم شنیده نشد.)

بنا بر روایت مشهور حضرت زینب (س) در نیمه رجب سال ۶۲ از دنیا رفتند، اما چگونگی درگذشت آن حضرت یعنی شهادت یا وفات از پرسش‌هایی است که مانند روز رحلت و محل تدفینشان، محل اختلاف است، اما به‌طور کلی درباره محل دفن ایشان سه دیدگاه مطرح است:

• شام: مشهور این است که قبر حضرت زینب (س) در شام است؛ این مکان اکنون در جنوب دمشق قرار دارد. به سبب وجود حرم حضرت زینب (س)، این منطقه «شهرک السیدة زینب» نام گرفته است.
• مصر: برخی از مورخان قبر زینب (س) را در مصر دانسته‌اند؛ این بارگاه در قاهره در منطقه سیدة زینب قرار دارد و در سال ۱۱۷۳ هجری قمری بازسازی شده است. این مکان به مقام حضرت زینب و مسجد السیدة زینب مشهور است.
• قبرستان بقیع: سیدمحسن امین قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب (س) دانسته است.