به گزارش خبرگزاری ایمنا، همواره در طول تاریخ و فراز و نشیب‌های آن، مردم جامعه برای پیشبرد مسائل و الگوگیری نیازمند حضور پیشتازانی هم‌عصر با خود بودند که این وظیفه و در دوران‌های مختلف به‌دوش علما بوده است.
اگر قصد داشته باشیم صرفاً به دوران معاصر نگاهی گذرا داشته باشیم، شاهدیم که در وقایع مهم تاریخی علما بوده‌اند که در رشد و پیشرفت جامعه نقش ایفا کرده‌اند و نوجوانانی که در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، پای ثابت منبر و مساجد و سخنرانی علما بودند، در دوران دفاع مقدس تبدیل به جوانانی برومند شده و جان خود را در راه استقلال این کشور بر کف دست گذاشتند، هرچند این نقش‌آفرینی محدود به تاریخ معاصر نمی‌شود و پیش از آن و از صدر اسلام نیز قابل توجه و بحث است.
شیخ مفید
مُحمّد بن مُحمّد بن نُعمان ملقب به شیخ مُفید و معروف به ابن المعلّم، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه سده ۴ هجری قمری بود که مکتب کلامی شیعه را توسعه داد؛ وی در تاریخ ۹۴۸ میلادی زاده و در سال ۱۰۲۲ درگذشت.
به گفته شوشتری و خوانساری، لقب مفید از جانب رمانی به شیخ نعمان داده شده و برخی دیگر بر این باورند که لقب مفید از جانب امام غایب به وی داده شده و ایشان در نامه‌ای، ابن نعمان را به این لقب خوانده است.
معروف‌ترین شاگردان وی می‌توان به سید مرتضی، سید رضی و شیخ طوسی اشاره داشت، شیخ مفید از دانشمندان جهان اسلام است که با پایه‌گذاری اندیشه کلام شیعه در عرصه‌های علمی، فکری و فرهنگی مسلمانان تأثیر بسیار شگرفی نهاد و راهگشای دانش‌پژوهان و اندیشمندان بسیاری شد.
از کتاب‌های وی می‌توان به شرح عقاید صدوق، اجوبه المسائل السرویه، نکت الاعتقادیه و مواردی از این دست اشاره داشت؛ دفتر زندگی شیخ مفید، صفحات نورانی دارد که در آنها، نامه‌های مبارک امام زمان حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله فرجه به چشم می‌خورد.
احمد بن علی طبرسی در اواخر کتاب «احتجاج» برخی از توقیع‌های (نامه) حضرت «ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف» را که به شیخ مفید صادر کرده، آورده است که ترجمه برخی از فرازهای این نامه چنین است:
«این نامه‌ای است به برادر با ایمان و دوست رشید، شیخ مفید أبو عبد اللَّه محمّد بن محمّد بن نعمان که از جمله پیمان‌هایی است که به ودیعت نهاده شده و از بندگان خدا اخذ گردیده است.
بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، سلام بر تو ای دوست مخلص در دین که در اعتقاد به ما با علم و یقین امتیاز داری.
ما شکر وجود تو را به پیشگاه خداوندی که جز او خدایی نیست برده و از ذات بی‌زوالش مسئلت مینمائیم که رحمت پیاپی خود را بر آقا و مولی و پیغمبر ما محمّد و اولاد طاهرین او فرو فرستد و به تو- که پروردگار توفیقات را برای یاری حقّ مستدام بدارد و پاداش تو را با سخنانی که از جانب ما میگوئی با صداقت افزون گرداند - اعلام میدارم که: به ما اجازه داده شده که تو را به شرافت مکاتبه مفتخر سازیم و موظّف بداریم که آنچه به تو مینویسیم به دوستان ما که نزد تو هستند برسانی....
هر چند ما در جایی منزل کرده‌ایم، که از محلّ سکونت ستمگران دور است و این هم به علّتی است که خداوند صلاح ما و شیعیان با ایمان ما را تا زمانی که دولت دنیا از آن فاسقان است در این دیده است، ولی در عین حال از اخبار و اوضاع شما کاملاً آگاهیم و چیزی از آن بر ما پوشیده نمی‌ماند.
ما از لغزش‌هایی که از برخی شیعیان سر میزند از وقتی که بسیاری از آنان میل به بعضی از کارهای ناشایسته‌ای نموده‌اند که نیکان گذشته از آنان احتراز مینمودند و پیمانی که از آنان برای توجّه به خداوند و دوری از زشتیها گرفته شده و آن را پشت سر انداخته‌اند اطّلاع داریم، گویا آنان نمیدانند که ما در رعایت حال شما کوتاهی نمیکنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم، و اگر جز این بود از هر سو گرفتاری به شما رو میآورد و دشمنانتان، شما را از میان میبردند، تقوا پیشه سازید و به ما اعتماد کنید و چاره این فتنه و امتحان را که به شما رو آورده است از ما بخواهید....»
شیخ مفید سوالی را به طور غیر عمد و به اشتباه جواب داد ولی حضرت ولی عصر (عج) با پیغامی آن را اصلاح فرمود. پس از مدتی که مرحوم مفید آگاه شد و در پی آن از دادن فتوا منصرف شد، آن حضرت طی نامه‌ای خطاب به شیخ فرمود: «بر شماست که فتوا بدهید و بر ماست که شما را استوار کرده و نگذاریم در خطا بیفتید.»
سلار دیلمی
ابویعلی حمزه بن عبدالعزیز مشهور به سلار دیلمی از فقیهان قرن پنجم قمری و از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی بوده و از مشایخ و مهم‌ترین عالمان و پیشوایان امامیه است.
لازم به ذکر است از تاریخ ولادت، زمان هجرت از زادگاه، مدت اقامت در حلب، مسافرت‌ها، ازدواج و فرزندان سلار در هیچ کتابی سخن به میان نیامده است، اما از وجود پاره‌ای شواهد و مستندات می‌توان حدس زد که سلار در نیمه دوم قرن چهارم به دنیا آمده و زادگاه او نیز دیلمان است.
از آثار او می‌توان به المراسم العلویه فی الاحکام النبویه، الابواب و الفصول فی الفقه، المقنع فی المذهب، المسائل السلاریه، التذکره فی حقیقه الجوهر و العرض، تتمیم الملخص، و مواردی از این قبیل اشاره کرد.
همچنین در تاریخ وفات سلار دیلمی اختلاف است، اما بنا به قول مشهور درگذشت او در ششم رمضان سال ۴۶۳ قمری در خسروشهر تبریز اتفاق افتاده و مزار او در همان مکان است.
عمادالدین طبری
عمادالدین طبری با نام کامل عماد الدین ابو جعفر محمد بن ابی القاسم علی بن محمد بن علی بن رستم بن یزدبان طبری آملی کجی یا معروف به عماد الدین طبرسی، از علما و محدثین قرن ششم هجری است.
سال دقیق تولد و وفات وی بر ما معلوم نیست، اما با توجه به تاریخ احادیث کتاب بشارة المصطفی، چنین می‌نماید که قریب به نیم قرن (از سال ۵۰۸ تا ۵۵۳) فعالیت علمی داشته است.
از آثار طبری می‌توان به الزهد و التقوی، اسرار الامه، شرح مسائل الذریعه سید مرتضی، الفرج فی الاوقات و المخرج بالبینات، زبدة الآثار و مواردی از این دست اشاره داشت.
همچنین از شاگردان وی می‌توان قطب‌الدین راوندی را نام برد.
نظر شما