به گزارش خبرگزاری ایمنا، از زمان شکل‌گیری تمدن‌ها، شهرها با چالش‌های فراوانی از جمله قطبی شدن شهر، فقر و دسترسی نابرابر به سرمایه‌های شهری روبه‌رو شدند که در تقابل با این چالش‌ها، موضوع عدالت در برنامه‌ریزی شهری وارد شد و چالش مبارزه با بی‌عدالتی به یکی از اصلی‌ترین اهداف برنامه‌ریزی شهری بدل شد.
در زمینه رشد و توسعه ساختاری کارکرد شهرها دیدگاه‌های گوناگونی ارائه شده است که این مسئله بیانگر گستردگی، پیچیدگی و ویژگی پویایی شهر است، یکی از اهداف مهم این نظریه‌ها رسیدن به عدالت فضایی است با این حال تاکنون تعریف واحدی از مفهوم عدالت فضایی در شهرسازی ارائه نشده است و این موضوع نشان‌دهنده وابستگی این مفهوم به شرایط اجتماعی، سیاسی و جهان‌بینی هر جامعه است.
به دلیل اهمیتی زیادی که موضوع عدالت در سطح جامعه، عرصه سیاسی و حوزه شهرسازی دارد، شناسایی این موضوع نیز دارای اهمیت بسیاری است، زندگی در شهرها بر اثر تفاوت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد، به پدید آمدن تفاوت‌های فضایی منجر شده است که این تفاوت‌های فضایی در طبقه‌بندی و جدایی‌گزینی افراد در شهرها نقش کلیدی و مهمی دارند.
در ایران نیز به‌تبع تحولات جهانی و با توجه به‌سیاست‌های کلان کشور و شعار عدالت به‌عنوان محور هر نوع توسعه، به‌ویژه در سال‌های اخیر موضوع عدالت فضایی در حوزه مطالعات شهری مورد توجه قرار گرفته است، اما جست‌وجو برای عدالت فضایی، نیازمند ایجاد چارچوب‌هایی منسجم برای فعالیت و درک مفاهیم است.
با رویکرد عدالت فضایی می‌توان، به تشخیص وضعیت توزیع و استقرار امکانات (کاربری) فرهنگی-هنری به عنوان یکی از بسترهای شکل‌گیری فعالیت‌های فرهنگی در شهر اصفهان پرداخت تا بر اساس آن ارتباط نحوه توزیع این امکانات با نیازها و استحقاق فرهنگی-هنری شهروندان ساکن در مناطق مختلف مشخص شود.
توزیع عادلانه امکانات در همه مناطق و ایجاد عدالت فضایی در شهر اصفهان نیز یکی از تأکیدات مدیریت شهری ششم این کلان‌شهر است تا با همدلی و هم‌افزایی بخشی از مشکلات شهروندان آن رفع و امکان دسترسی یکسان آن‌ها به امکانات شهری فراهم شود.
مسئولان باید به همه مناطق نگاه برابر داشته باشند
مجید نادرالاصلی، رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در کمیسیون مناطق کم‌برخوردار مطرح شد، اگرچه بعضی مناطق را کم‌برخوردار می‌نامند، اما تمام ۱۵ منطقه اصفهان دارای ظرفیت‌هایی هستند که به آن‌ها توجه نشده است، به همین دلیل مسئولان نباید خود را به مناطق خاص محدود کنند.
وی با اشاره به کمبودهای همه مناطق می‌افزاید: بودجه‌ای که برای مناطق کم‌برخوردار لحاظ می‌شود باید متناسب با نیازهای آن منطقه باشد، همچنین مسائلی که در منطقه ۱۴ به عنوان ضعف محسوب می‌شود در بعضی از نقاط منطقه یک، مناطق ۵، ۲، ۶ که به حسب ظاهر جزو مناطق پردرآمد هستند، نیز وجود دارد.
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به شناسایی محله‌های کم‌برخوردار در سال گذشته، سال جاری و ۱۴۰۳ خاطرنشان می‌کند: مسئولان با مراجعه به کوچه‌های قدیمی و بافت‌های فرسوده شهری، گلوگاه‌هایی که برای تردد مردم یا سیما منظر شهری مشکل‌ساز هستند را شناسایی می‌کنند، همچنین تمام مناطق را از نظر رفاهی و ورزشی بررسی می‌کنند تا بتوانند، یک توزیع متعادل را در همه مناطق انجام دهند.
نادرالاصلی با اشاره به منطقه شهری و گردشگری ناژوان تصریح می‌کند: در ناژوان چند روستای کم‌برخوردار وجود دارد که باید در بودجه مطرح شوند، همچنین در حوزه مناطق کم‌برخوردار با توجه به بودجه لحاظ شده و نگاه کمیسیون، مدیریت‌های مربوطه و کلان مدیریت شهری، اقداماتی متوازن در سایر حوزه‌ها همچون رفاهی، فرهنگی، تفریحی و ورزشی انجام می‌گیرد که اگر ظرفیت منطقه پاسخگو باشد، نتیجه مثبتی در پی دارد، همچنین این تسهیلات فقط برای مناطق برخوردار نیست، بلکه منطق کم‌برخوردار را نیز در بر می‌گیرد.
وی با اشاره به نگاه متعادل مسئولان به مناطق می‌گوید: همه اقدامات مسئولان از جمله ساختن سینما در مناطق، نیازمندی‌های ظاهری همچون پیاده‌روسازی، آسفالت خیابان، بازگشایی بعضی گلوگاه‌ها و زیباسازی سیما منظر شهری با نگاهی متعادل انجام می‌گیرد.
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به ازدیاد مشکلات مناطق توضیح می‌دهد: در بعضی مناطق شدت مشکلات به اندازه‌ای است که اقدامات مسئولان دیده نمی‌شود.
خط ۲ مترو و رینگ چهارم از کم‌برخوردارترین نقاط شهر اصفهان، همچون دارک در زینبیه عبور می‌کند
نادرالاصلی با توجه به امکانات مناطق کم‌برخوردار می‌گوید: خط دو مترو و رینگ چهارم شهری از کم برخوردارترین نقاط اصفهان، همچون دارک در زینبیه عبور می‌کند.
وی با اشاره به اینکه محله دارک می‌تواند یک فرصت خوبی برای اصفهان باشد، ادامه می‌دهد: ورودی اصلی مرکز اصفهان باید از دارک باشد، همچنین ایستگاه خط آهن سریع‌السیر اصفهان به تهران، ایستگاه خط دو مترو و خطوط مسافرتی اتوبوس‌ها در محله دارک خواهد بود.
رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به ساخت بزرگ‌ترین بیمارستان توان‌بخشی ویژه جانبازان که به عموم مردم نیز خدمت‌رسانی می‌کند، خاطرنشان می‌کند: کلنگ‌زنی این بیمارستان در منطقه دارک رخ داده است و یک فرصت بزرگی برای این منطقه به‌وجود آورده است که با یک بودجه بیش از پنج هزار میلیارد تومانی نوعی کارسازی در اصفهان صورت گیرد، همچنین دسترسی فراوان نیز ایجاد کند.
نادرالاصلی با اشاره به اینکه بیمارستان جانبازان می‌توانست در شهرک شهید کشوری نیز تأسیس شود، اما به علت ایجاد عدالت فضایی در کم‌برخوردارترین منطقه ساخته شده است، ادامه می‌دهد: بیمارستان ۵۰۰ تخت‌خوابی تأمین اجتماعی نیز در شهرک شهید کشوری ساخته خواهد شد و بودجه آن نیز مشخص شده است، اما به دلیل اختلافی که بین شهرداری، اتوبوسرانی، تأمین اجتماعی و اراضی به‌وجود آمده، ساخت آن با مشکل مواجه شده است.
عدالت مکانی، مفهوم جدی در مدیریت فضایی
سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به عدالت مکانی به عنوان یک مفهوم جدی در مدیریت شهری اظهار می‌کند: عدالت مکانی به معنای توزیع متعادل امکانات و منابع در مناطق مختلف شهری است، به‌گونه‌ای که شهروندان هر منطقه در دستیابی به امکانات و تسهیلات شهری برابر باشند.
وی با اشاره به اینکه در مفاهیم علمی عدالت و تساوی با هم برابر نیست، می‌افزاید: عدالت شهری این است که امکانات به‌طور مساوی تقسیم شود و فضای دستیابی به تسهیلات برای تمام شهروندان ایجاد شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به ویژگی‌های کلی نصف جهان تصریح می‌کند: جمعیت این شهر بالغ‌بر دو میلیون و ۴۸ هزار نفر است که هفت درصد این جمعیت سالمند هستند، اصفهان حدود ۶۴۶ هزار خانوار دارد که به‌طور متوسط ۳.۲ نفر بعد خانوار این شهر است.
ابراهیمی با اشاره به ۲۰ هزار هکتار مساحت قانونی شهر اصفهان که با حریم شهری ۵۵ هزار هکتار می‌شود، ادامه می‌دهد: تراکم نیروی انسانی این شهر ۱۰۲ نفر در هکتار است، مدیریت شهری باید با توجه به بافت و درصد فرسودگی شهر، مدل توزیع جمعیتی در مناطق مختلف و سایر ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی نگاه متفاوتی به شهر اصفهان داشته باشد.
وی با اشاره به اقدامات شهرداری در حوزه فضای سبز بیان می‌کند: شهرداری باید به توزیع عادلانه فضای سبز بپردازد، به‌گونه‌ای که یک شعاع دسترسی استاندارد برای همه محله‌ها ایجاد شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به وضعیت کلی پارک‌ها در شهر اصفهان توضیح می‌دهد: در اصفهان ۵۱ قطعه پارک منطقه‌ای، ۶۹ پارک ناحیه‌ای، ۳۱۲ پارک محله‌ای و ۱۱۷ پارک همسایه‌ای موجود است که هر کدام از این پارک‌ها تعریف‌های مخصوصی دارند؛ به‌طور مثال، پارک همسایه‌ای پارکی است که ۲۰ درصد جمعیت در شعاع ۱۰۰ متری آن پارک یا فضای سبز باشند.
ابراهیمی با اشاره به اینکه اصفهان حدود هفت میلیون و ۳۹۲ هزار متر مربع فضای سبز تفرجگاهی دارد که سرانه آن به ازای هر نفر ۳.۶۴ متر مربع است، خاطرنشان می‌کند: دلیل بیان این آمار این است که با شناسایی سرانه‌ها و میانگین‌ها می‌توان مناطق و محلاتی که نسبت به این سرانه پایین‌تر هستند را شناسایی کرد و برنامه‌ریزی‌های لازم را برای رشد آن‌ها انجام داد.
وی با اشاره به مجموعه تفرجگاه‌های شهر اصفهان و فضای سبز که ۳.۶ متر مربع است، می‌گوید: با توجه به شرایط اقلیمی و شرایط آبی که اصفهان دارد، حدود ۷۲ درصد از محلات شهر کمتر از این ۳.۶ متر مربع، سرانه فضای سبز دارند، بنابراین شهرداری باید به توسعه فضای سبز روی آورد.
توسعه معابر متناسب با طرح مصوب جامع تفصیلی، رفع خطر در تقاطع‌ها و میادین پرخطر از طریق اصلاح هندسی و رفع خطر از نقاط حادثه‌خیز از اقدامات مهم شهرداری است
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان درباره حوزه خدمات ایمنی و آتش‌نشانی که یکی دیگر از مسئولیت‌های شهرداری است، بیان می‌کند: در اصفهان ایستگاه‌های آتش‌نشانی در شعاع عملیاتی مناطق پرخطر، با خطر متوسط، کم‌خطر و شعاع متوسط قرار دارد، همچنین شیر هیدرانت نیز در مناطق پرخطر و کم‌خطر نصب می‌شود، شهرداری در تلاش است با توزیع عادلانه این امکانات آتش‌نشانی، تعادل را در خدمات ایمنی نیز برای مناطق مختلف ایجاد کند.
ابراهیمی با اشاره به اینکه طبق استاندارد جهانی به ازای هر ۵۰ هزار شهروند باید یک ایستگاه آتش‌نشانی وجود داشته باشد، توضیح می‌دهد: در حال حاضر در اصفهان ۲۷ ایستگاه آتش‌نشانی وجود دارد، اما با توجه به دو میلیون و ۴۰ هزار نفر جمعیت این شهر به ۴۱ ایستگاه نشانی نیاز است، همچنین حدود متوسط زمان رسیدن آتش‌نشانان به حادثه چهار دقیقه است که باید کاهش پیدا کند و امید است مسئولان با یک برنامه‌ریزی میان‌مدت ایستگاه‌ها را در نواحی و محلات کم‌برخوردار، افزایش دهند.
وی با اشاره به ساماندهی معابر و وضعیت تصادفات‌های شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: توسعه معابر متناسب با طرح مصوب جامع تفصیلی، رفع خطر در تقاطع‌ها و میادین پرخطر از طریق اصلاح هندسی و رفع خطر از نقاط حادثه‌خیز از دیگر اقدامات مهم شهرداری است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به فعالیت‌های حوزه خدمات و فضاهای فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهر ادامه می‌دهد: مکان‌های مختلفی از جمله مسجد، کتابخانه، سالن مطالعه، فرهنگ‌سرا، زمین ورزشی روباز و سرپوشیده، کتابخانه شهری، در قالب منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محلی، همچنین فضاهای ورزشی در واحدهای همسایگی (یعنی تا شعاع دسترسی ۳۰۰ متری شهروندان قرار دارند) و ایجاد فضاهای دسترسی محلی روباز و سرپوشیده از اقدامات مفید شهرداری است.
شهرداری با توجه به فاصله سرانه موجود با سرانه استاندارد، برای تحقق عدالت فضایی برنامه‌ریزی می‌کند
ابراهیمی با اشاره به اقدامات اجتماعی و ورزشی شهرداری اضافه می‌کند: شهرداری مراکز ورزشی ناحیه‌ای با متراژ گسترده ایجاد کرده است که همه این امکانات متناسب با سرانه هر شهروند اصفهانی محاسبه شده است، در حال حاضر این نهاد با توجه به فاصله سرانه موجود با سرانه استاندارد، برای تحقق عدالت فضایی برنامه‌ریزی می‌کند.
وی با اشاره به ۱۴۸ مسجد موجود در سطح شهر بیان می‌کند: شعاع دسترسی به این مساجد حدود ۵۰۰ متر است، یعنی بین پنج تا هفت دقیقه پیاده‌روی دارد، در حال حاضر حدود ۲۰ درصد جمعیت اصفهان، یعنی ۴۰۰ هزار نفر فاقد دسترسی به مساجد هستند به همین دلیل، باید با مقایسه سرانه مورد نیاز و سرانه موجود برای توسعه مساجد تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به ۹۲ فرهنگ‌سرای موجود در اصفهان توضیح می‌دهد: از این تعداد ۷۷ فرهنگ‌سرا تحت پوشش شهرداری و ۱۵ فرهنگ‌سرا در اختیار سایر نهادها است؛ یعنی به ازای هر ۲۰ هزار نفر ۰.۹ فرهنگ‌سرا موجود است، برای توسعه این فرهنگ‌سراها در مناطق و محله‌های کم‌برخوردار باید برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای صورت گیرد.
ابراهیمی با توجه به نیازمندی مناطق ۱۴،۱۲،۸،۷،۵ به مراکز فرهنگی ادامه می‌دهد: مراکز فرهنگی متناسب با سرانه‌ها و استانداردهای موجود باید در این مناطق توسعه پیدا کنند تا در نهایت با ایجاد عدالت فضایی، امکانات برای همه شهروندان فراهم شود.
وی بیان می‌کند: کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه باید در مناطق مرکزی ۸، ۱۲، محلات منفصل منطقه ۴ و ۱۵ در دسترس شهروندان قرار گیرد تا در نهایت عدالت فضایی انجام شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان درباره زمین‌های ورزشی می‌گوید: در استان اصفهان ۲۸۰ قطعه فضای ورزشی با مساحت حدود یک میلیون متر مربع موجود است، همچنین سرانه فضای ورزشی روباز اصفهان به ازای هر نفر، ۰.۵ متر مربع و به ازای هر ۲۰ هزار نفر ۲.۸ است.
ابراهیمی با اشاره به کمبود زمین‌های ورزشی روباز و سالن ورزشی در سطح شهر و محله‌های اصفهان بیان می‌کند: در مناطق ۱۰، ۹، ۳ و بخشی از مناطق ۱۵، ۸، ۴ و یک باید دسترسی‌هایی تا شعاع ۱۰۰۰ متری برای شهروندان ایجاد شود.
وی با اشاره به سایر زمینه‌های خدماتی همچون سرویس بهداشتی توضیح می‌دهد: یکی از ویژگی‌های سلامت در شهر و مسیر کمک به بهداشت عمومی تعدد سرویس‌های بهداشتی در مناطق است، شهر اصفهان ۲۷۱ سرویس بهداشتی دارد که مکان‌یابی آن‌ها در نقاط مختلف شهر مشخص است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان با اشاره به تعدد ایستگاه اتوبوس و اتوبوس در شهر تصریح می‌کند: در شهر اصفهان بالغ‌بر ۲۷۳۲ ایستگاه اتوبوس وجود دارد که دسترسی به حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس را برای شهروندان فراهم می‌کند، به‌گونه‌ای که ۹۵ درصد جمعیت شهر اصفهان در شعاع ۴۰۰ متری خود به ایستگاه اتوبوس دسترسی دارند. ابراهیمی با اشاره به دسترسی به پل‌های عابر پیاده بیان می‌کند: یکی دیگر از خدمات شهرداری اصفهان کارگذاری ۱۴۰ پل عابر پیاده در شهر است که باید در مناطق مورد نیاز انجام شود، همچنین این نهاد در مسائل دیگر همچون، مناسب‌سازی پیاده‌روها برای افراد توان‌خواه خدمات زیادی انجام داده است، البته باید در جهت افزایش این خدمات گام بردارد تا آسایش نسبی برای شهروندان فراهم شود.
به گزارش ایمنا، رابطه تنگاتنگی بین عدالت فضایی شهری و خدمات عمومی شهر وجود دارد به همین دلیل مدیریت شهری باید با توجه به زیرساخت‌ها و تسهیلات شهری دسترسی‌های مناسب و عادلانه‌ای برای تمام مناطق ایجاد کند تا علاوه بر توسعه شهری، آسایش و رفاه برای شهروندان اصفهانی برقرار شود.
گزارش از: پرستو عطایی
نظر شما